Πιο κοντά στο όνειρο να αποκτήσεις παιδί

Γύρω στο 15% με 20% των ζευγαριών υπολογίζεται ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας και καταφεύγουν στους ειδικούς της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για να αποκτήσουν παιδί. Η Πολιτεία έρχεται σήμερα να ενισχύσει οικονομικά τα ζευγάρια αλλά και τις μονήρεις γυναίκες, αίροντας έτσι μια σημαντική διάκριση επιχορηγώντας έως και τέσσερις προσπάθειες με τη μέθοδο ή θεραπεία που κρίνεται απαραίτητη.

Η εξωσωματική γονιμοποίηση, η κατάψυξη ωαρίων, η δωρεά σπέρματος και ωαρίων, η κατάψυξη εμβρύων και η απόκτηση παιδιού με παρένθετη μητέρα, είναι ένα καινούριο πεδίο στην ιατρική και ένα τοπίο που φαντάζει συνάμα ελπιδοφόρο αλλά και γεμάτο με σκοτεινά σημεία. Η εκμετάλλευση του πόθου και της ελπίδας για απόκτηση παιδιού από επιτήδειους, είναι πάντα μια πιθανότητα, είτε μιλάμε για το εμπόριο ωαρίων, είτε για αβάσιμες υποσχέσεις στα ζευγάρια και καλλιέργεια ψεύτικων ελπίδων. Ζητήσαμε από τον μαιευτήρα-γυναικολόγο Δρ Νίκο Ζωττή, ειδικό στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, να μας οδηγήσει στον θαυμαστό κόσμο της ιατρικής που… δημιουργεί μωρά. 

-Η ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι ένας τομέας πολύ φορτισμένος συναισθηματικά. Τι πρέπει να ξέρει το ζευγάρι ή η γυναίκα πριν προχωρήσει;

-Είναι πολύ σημαντικό να αναπτύξουν μηχανισμούς διαχείρισης της αποτυχίας. Κάθε προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης έχει ένα ποσοστό επιτυχίας 40% με 50% άρα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι ότι είναι πιθανό να έχουν κάποια αρνητικά αποτελέσματα πριν φτάσουν στο επιθυμητό. Μπαίνοντας σε αυτή τη διαδικασία, όμως, πρέπει να ξέρουν ότι με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, θα τα καταφέρουν να αποκτήσουν παιδί. 

-Αυτό είναι σίγουρο;

-Τα μέσα που έχουμε πια στη διάθεση μας είναι αρκετά ώστε να αντιμετωπίσουμε κάθε αίτιο της υπογονιμότητας. Είναι εξαιρετικά λίγες οι περιπτώσεις που ξεκινούν τη διαδικασία και δεν φτάνουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Πρέπει να πούμε ότι η Κύπρος συμβαδίζει με τις διεθνείς εξελίξεις και είναι up to date στον τομέα αυτό, σε εξοπλισμό, σε φάρμακα και σε επίπεδο εμβρυολόγων. Οτιδήποτε μπορεί να γίνει στην Αγγλία ή στη Γερμανία, μπορούμε να το κάνουμε και εδώ. Φτάνει να απευθυνθούμε σε εξειδικευμένους γιατρούς και να μπούμε στη διαδικασία αφού ερευνήσουμε καλά το θέμα, ώστε να μπορούμε να κρίνουμε αντικειμενικά αυτά που μας υπόσχονται.

-Ποια είναι τα συχνότερα αίτια της υπογονιμότητας;

-Το πιο συχνό είναι η ηλικία των γυναικών. Η καθυστέρηση των ζευγαριών να τεκνοποιήσουν επηρεάζει άμεσα την ποιότητα των ωαρίων και μειώνει τις πιθανότητες σύλληψης. Γενικά θεωρούμε ότι στο 40% των ζευγαριών το πρόβλημα το έχει η γυναίκα, στο 40% το έχει ο άντρας και υπάρχει και ένα 20% που είτε έχουν και οι δύο πρόβλημα είτε εμπίπτουν στην κατηγορία που αποκαλούμε «ανεξήγητη υπογονιμότητα». Υπογόνιμο θεωρείται ότι ένα ζευγάρι όταν έχει ελεύθερη σεξουαλική ζωή για ένα χρόνο και δεν έχει πετύχει σύλληψη. 

-Πέρα από την ηλικία, ποιοι άλλοι παράγοντες ευθύνονται στις γυναίκες;

-Οι κυριότεροι παράγοντες είναι οι κλειστές σάλπιγγες, η ενδομητρίωση και οι πολυκυστικές ωοθήκες, ενώ στους άντρες είναι η ολιγοασθενοσπερμία. Απ’ εκεί και πέρα υπάρχουν τα ινομυώματα που είναι πιο σπάνια και άλλες παθολογικές καταστάσεις. 

-Ας μιλήσουμε λοιπόν για τις επιλογές ενός υπογόνιμου ζευγαριού. Ποιες είναι;

-Να τονίσουμε ότι οι επιλογές σε κάθε περίπτωση είναι διαφορετικές. Πρέπει να γίνεται μια εξατομικευμένη προσέγγιση γιατί αυτά τα πράγματα δεν λειτουργούν με συνταγές. Ξεκινάμε πάντα με τη διερεύνηση των αιτιών αρχίζοντας οπωσδήποτε με τρεις εξετάσεις: ανάλυση σπέρματος, ορμονικός έλεγχος και τον δύο και σαλπιγγογραφία. Αυτά τα τρία είναι απαραίτητα και το λέω γιατί ακούμε περιπτώσεις ζευγαριών που μπαίνουν στη διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης χωρίς να έχουν κάνει, για παράδειγμα, σαλπιγγογραφία. 

-Σε ποιες περιπτώσεις ένα ζευγάρι καταφεύγει σε δότες;

-Δότη σπέρματος χρειαζόμαστε σχετικά σπάνια πια γιατί με τη νέα διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης, τη μικρογονιμοποίηση των ωαρίων (γνωστή ως ICSI), μπορούμε να καταφέρουμε τη σύλληψη ακόμη και με ελάχιστα σπερματοζωάρια. Πριν 10 χρόνια ήταν αδύνατο να πετύχουμε γονιμοποίηση αν δεν είχαμε αρκετά αποθέματα σπέρματος. Σήμερα, σχεδόν όλοι οι άντρες, ακόμη και με το ελάχιστο σπέρμα μπορούν να βοηθηθούν. Αν εξαντλήσουμε όλα τα περιθώρια και δεν βρίσκουμε σπέρμα στους όρχεις, τότε καταφεύγουμε σε δότη. Αυτοί προέρχονται από τράπεζες σπέρματος του εξωτερικού, οι οποίες είναι ελεγμένες, πιστοποιημένες και λειτουργούν κάτω από αυστηρούς κανονισμούς. Τα στοιχεία του κάθε δότη είναι περασμένα στην τράπεζα, οπότε μπορεί να γίνει επιλογή από την ηλικία, το ύψος, το χρώμα των μαλλιών μέχρι το μορφωτικό επίπεδο και το επάγγελμα.

-Ποιες γυναίκες χρειάζονται δότρια ωαρίου;

-Δωρεά ωαρίου χρειάζονται οι γυναίκες που έχουν ξεπεράσει ηλικιακά τη γόνιμη φάση της ζωής τους και οι γυναίκες που μπαίνουν πρόωρα στην εμμηνόπαυση. Όταν λέμε κρίσιμη ηλικία, εννοούμε τα 42 έτη. Μετά τα 43 θα έλεγα πως είναι πιο δύσκολο για μία γυναίκα να αποκτήσει παιδί με δικά της ωάρια. Μπορεί να προσπαθήσει αλλά πρέπει να ξέρει ότι οι πιθανότητες μειώνονται και κάθε χρόνο λιγοστεύουν ακόμη περισσότερο. 

-Βλέπουμε όμως γιατρούς να δίνουν ελπίδες σε γυναίκες 45 και 48 χρονών υποβάλλοντας τες σε εξωσωματικές… Αυτό δεν είναι εκμετάλλευση;

-Δεν μπορώ να σας απαντήσω για άλλους συναδέλφους, αλλά προσωπικά όταν έρχονται γυναίκες άνω των 43 για να συζητήσουμε για την απόκτηση παιδιού, παρουσιάζω τα δεδομένα με ειλικρίνεια, ακόμη και αν δεν λέω πάντα αυτά που θέλουν να ακούσουν. Το σύνηθες είναι να προχωρούν σε μια σειρά από εξωσωματικές με τα δικά τους ωάρια και όταν δουν ότι δεν υπάρχει το αποτέλεσμα τότε καταφεύγουν στη δότρια ωαρίου. 

– Αυτές τις μέρες παίζει πολύ το θέμα του εμπορίου ωαρίων. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τη νόμιμη διαδικασία;

-Ο νόμος μιλάει ξεκάθαρα για μία οικονομική αποζημίωση της δότριας στα επίπεδα που έχουν και άλλες χώρες της Ε.Ε.. Μιλάμε για ένα ποσό των €800 με €1000 και τονίζουμε ότι αυτό είναι νόμιμο. Η αποζημίωση αφορά τον χρόνο που δίνει η δότρια κ
αι την όλη διαδικασία που περιλαμβάνει ενέσεις για δέκα μέρες, ολική αναισθησία για να γίνει η ω
οληψία και άλλα. Ο νόμος  επίσης ορίζει ότι μία γυναίκα δικαιούται να δώσει ωάριο μόνο σε ένα ζευγάρι.  

-Πώς μπορεί να καταπολεμηθεί η εμπορευματοποίηση και η εκμετάλλευση;

-Αυτά μπορούν να ρυθμιστούν εύκολα αν το Συμβούλιο Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, δημιουργήσει ένα αρχείο δοτριών και ληπτριών και ασκεί έλεγχο στα ιατρικά κέντρα. Ο νόμος εξουσιοδοτεί το Συμβούλιο να το κάνει, επομένως θεωρώ ότι προσφέρει όλα τα εργαλεία για να ρυθμιστούν τέτοια θέματα. Δεν πρέπει τα πρόσφατα γεγονότα να σταθούν αφορμή για να σταματήσουμε τη διαδικασία γιατί αυτή τη στιγμή στα ιατρεία μας υπάρχει μια μεγάλη λίστα γυναικών που βρίσκονται στην αναμονή για δότρια ωαρίου και αυτή είναι η μόνη τους ελπίδα να αποκτήσουν παιδί.
 

ΚΑΤΑΨΥΞΗ ΩΑΡΙΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΕΝΘΕΤΗ ΜΗΤΕΡΑ

-Πάμε στο θέμα της κατάψυξης ωαρίων. Ποιες γυναίκες καταφεύγουν σε αυτή τη μέθοδο παράτασης της γονιμότητας τους;

-Η μέθοδος αυτή απευθύνεται στις γυναίκες που δεν προγραμματίζουν να αποκτήσουν παιδί πριν τα 40 και θέλουν να διασφαλίσουν ότι θα μπορέσουν όταν το αποφασίσουν. Δεδομένου ότι πολλές γυναίκες, λόγω προσωπικών συνθηκών, μεταθέτουν για αργότερα την απόκτηση οικογένειας αυτή είναι μια πολύ σημαντική δυνατότητα που τους προσφέρει η επιστήμη. Η μέθοδος δίνει επίσης επιλογή στις γυναίκες με καρκίνο που δεν θα μπορέσουν για ιατρικούς λόγους να αποκτήσουν παιδί αν δεν έχουν φυλαγμένο ωάριο. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες είναι ότι όσο πιο νωρίς καταψύξουν τα ωάρια τους τόσο πιο καλές θα είναι οι πιθανότητες εγκυμοσύνης στο μέλλον.

Σύμφωνα με τις μελέτες, για να έχει μια γυναίκα καλές πιθανότητες να αποκτήσει παιδί θα πρέπει να έχει καταψύξει περίπου 15 με 25 ωάρια. Το ιδανικό είναι να προχωρήσουν στην κατάψυξη στην ηλικία των 30 που βρίσκονται στην πιο γόνιμη τους φάση. Μπορεί φυσικά να γίνει μέχρι και τα 42 χρόνια αλλά σίγουρα η ποιότητα των ωαρίων που καταψύχουμε σε αυτή την ηλικία δεν είναι ίδια με αυτή που ήταν δέκα χρόνια πριν. 

-Ένα από τα πιο καυτά θέματα στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι αυτό της παρένθετης μητέρας. Σε ποιες περιπτώσεις κρίνεται αναγκαία;

-Επειδή ακούγεται πολύ το θέμα αυτό να ξεκαθαρίσουμε ότι πρόκειται για κάτι που γίνεται πολύ σπάνια. Αφορά γυναίκες που έχουν κάποιο μόνιμο πρόβλημα με τη μήτρα ή, ακόμη πιο σπάνια, γυναίκες που γεννήθηκαν χωρίς μήτρα. Με παρένθετη μητέρα μπορούν να αποκτήσουν παιδιά με δικά τους ωάρια, κάτι που θα ήταν αδύνατο με άλλο τρόπο. Να πούμε ότι η νομοθεσία μας βάζει αρκετές δικλίδες ασφαλείας και σ’ αυτό το θέμα.

Τέσσερις προσπάθειες επιχορηγεί το κράτος 

Κάθε αιτήτρια/αιτητής δικαιούται να λάβει τέσσερις επιχορηγήσεις για διαδικασίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και δωρεάν όλα τα φάρμακα που θα χρειαστεί στο πλαίσιο αυτών των τεσσάρων προσπαθειών. Για κάθε εξωσωματική γονιμοποίηση (με όριο τις τέσσερις φορές) λαμβάνει €2.500. Για το πάγωμα ωαρίων το ποσό ανέρχεται στις €2.000. Για κάθε τοποθέτηση παγωμένων εμβρύων ή εξωσωματική σε φυσικό κύκλο €500. Με τις τιμές που υπάρχουν στις κλινικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, τα ποσά αυτά υπολογίζεται ότι καλύπτουν από το 60% έως το 70% του συνολικού κόστους θεραπειών μέχρι την απόκτηση παιδιού. Δικαιούχοι των επιχορηγήσεων είναι όλοι οι δικαιούχοι του ΓεΣΥ, αλλά δεν είναι απαραίτητο το ιατρικό κέντρο το οποίο θα επιλέξουν να συμμετέχει στο ΓεΣΥ. Έντυπο αίτησης βρίσκεται αναρτημένο στο https://www.moh.gov.cy/MOH/MOH.nsf/All/534261D03E229D5643257A1C0051601F?OpenDocument