Λεοντόψαρο: Mια μάστιγα που ήρθε για να μείνει

 

Η αύξηση του πληθυσμού του υποδεικνύει ότι το λεοντόψαρο έχει προσαρμοστεί στο μεσογειακό περιβάλλον και αναπαράγεται. Στην ανατολική Μεσόγειο έχουν καταγραφεί εκατοντάδες αλλόχθονοι οργανισμοί που προέρχονται από την Ερυθρά Θάλασσα και εισχωρούν στη Μεσόγειο μέσω του καναλιού Σουέζ. Αυτοί που μπαίνουν στην κλειστή θάλασσα της Μεσογείου δεν βγαίνουν και θα είναι εδώ για πολλά χρόνια ακόμη. Η τροπικοποίηση της Μεσογείου είναι πλέον ένα γεγονός που βρίσκεται σε εξέλιξη.

 

Γιατί θεωρείται εισβολέας και επικίνδυνο ψάρι για το θαλάσσιο μας περιβάλλον;
Η εισβολή των λεοντόψαρων μπορεί να επηρεάσει σημαντικά διάφορα είδη με θεμελιώδη ρόλο στα οικοσυστήματα. Τα οποία είναι ήδη επηρεασμένα και

 

από άλλους ανθρωπογενείς παράγοντες πίεσης, όπως η υπεραλιεία και η θαλάσσια ρύπανση. Καταναλώνει καθημερινά 2,5-6% του βάρους του και τρέφεται με πολλά διαφορετικά θηράματα, όπως γαρίδες και μικρά ψαράκια (π.χ. παπαδιές). Έχει παρατηρηθεί από στομαχικούς ελέγχους που διενεργήσαμε σε λεοντόψαρα ότι τρέφονται με αρκετά μικρόψαρα που αποτελούν λεία για αρκετούς θηρευτές της Μεσογείου και ως αποτέλεσμα ανταγωνίζεται και εκτοπίζει ιθαγενείς θηρευτές. Παραδείγματα από τον δυτικό Ατλαντικό έχουν δείξει ότι τα λεοντόψαρα μπορούν να προκαλέσουν μείωση στους πληθυσμούς των ιθαγενών ψαριών μέχρι και 95% σε ορισμένες περιπτώσεις. Τρώει σχεδόν τα πάντα που χωράνε στο στόμα τους και μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί ότι το λεοντόψαρο έχει φυσικούς θηρευτές στη Μεσόγειο. Άξιο αναφοράς είναι το ότι ωριμάζει σεξουαλικά σε λιγότερο από ένα έτος και έχει τη δυνατότητα να παράγει περισσότερα από 2 εκατομμύρια αυγά τον χρόνο για τα επόμενα 10+ χρόνια της ζωής του.

 

 

Το RELIONMED είναι ένα 4ετές ευρωπαϊκό πρόγραμμα που λαμβάνει χρηματοδότηση από το πρόγραμμα LIFE. Το πρόγραμμα έχει πέντε εταίρους: την ιδιωτική εταιρεία θαλάσσιας και περιβαλλοντικής έρευνας Marine & Environmental Research (MER) Lab που έχει τον ρόλο του επιστημονικού συντονιστή, το Πανεπιστήμιο Κύπρου που έχει τον ρόλο του συντονιστή, το University of Plymouth, το ΜΚΟ ΕNALIA Physis Environmental Research Centre και το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών. Ο γενικός στόχος του προγράμματος είναι να δημιουργηθεί η υποδομή για έγκαιρη αντίδραση και στοχευμένη απομάκρυνση λεοντόψαρων από περιοχές προτεραιότητας. Επίσης, μέσα από το πρόγραμμα στοχεύουμε στο να δημιουργήσουμε ένα μηχανισμό βιώσιμων αφαιρέσεων λεοντόψαρων από τις θάλασσές μας με τη διερεύνηση πιθανών εμπορικών χρήσεων του είδους. Το λεοντόψαρο είναι ένα αρκετά εύγευστο ψάρι, έτσι θα προσπαθήσουμε να το εντάξουμε στην κυπριακή αγορά, ούτως ώστε αυτοί που θα το αφαιρούν να έχουν και το οικονομικό κίνητρο για την αλιεία του, προστατεύοντας παράλληλα τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Μέχρι σήμερα έχουν ολοκληρωθεί αρκετές δράσεις, όπως βιολογικές μελέτες, οικολογικές μελέτες, ενώ προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε το συγκεκριμένο είδος και τις συνέπειες που επιφέρει. Στο άμεσο μέλλον θα δημοσιευθεί διαδικτυακή πλατφόρμα για το κοινό με στόχο την καταγραφή λεοντόψαρων. Επίσης, στις 21 Ιουλίου θα πραγματοποιηθεί ο δεύτερος αγώνας αφαίρεσης λεοντόψαρων, όπου θα παρέχουμε πλούσια δώρα για τις πρώτες θέσεις. 

 

 

Το κοινό μπορεί να βοηθήσει με διάφορους τρόπους τους ερευνητές του προγράμματος, εξάλλου το πρόγραμμα στηρίζεται στον εθελοντισμό και στο «citizen science» και χωρίς τη βοήθεια από εθελοντές δύτες δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά. Μέσα σε αυτά τα σχεδόν 2 χρόνια που τρέχει το RELIONMED, είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε αρκετούς ενδιαφερομένους δύτες και με τη στήριξή τους έχουμε πρόσφατα διοργανώσει συντονισμένες αφαιρέσεις λεοντόψαρων (Removal Action Teams – RATs), διαγωνισμούς αφαίρεσης λεοντόψαρων, προγράμματα παρακολούθησης και διάφορες άλλες δράσεις. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βοηθήσουν είτε στέλνοντας τις καταγραφές λεοντόψαρων και τις παρατηρήσεις τους ή με το να λαμβάνουν μέρος στις διάφορες δράσεις αφαίρεσης και παρακολούθησης λεοντόψαρου στα πλαίσια του προγράμματος RELIONMED. Σε γενικές γραμμές, το κοινό μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της ευαισθητοποίησης του ευρύτερου κοινού για τους κινδύνους που επιφέρει το λεοντόψαρο και να προτιμά την κατανάλωση ή την αγορά προϊόντων λεοντόψαρου (π.χ. κοσμήματα φτιαγμένα από τα πτερύγιά του). 

Πόσο επικίνδυνο είναι για τον άνθρωπο;

 

Το λεοντόψαρο φέρει αιχμηρά δηλητηριώδη αγκάθια στα ραχιαία, κοιλιακά και εδρικά πτερύγια. Σε περίπτωση τσιμπήματος, ο πόνος είναι οξύς και παρατηρείται φλεγμονή στην περιοχή γύρω από το τσίμπημα. Αν και το τσίμπημα του λεοντόψαρου δεν είναι θανατηφόρο, υπάρχουν καταγεγραμμένες περιπτώσεις που οδήγησε άτομα να νοσηλευτούν υπό εντατική παρακολούθηση λόγω αναφυλακτικού σοκ. Σε περίπτωση τσιμπήματος από λεοντόψαρο συνιστάται η χρήση σακούλας άμεσης θερμότητας «heat pack» ή μούλιασμα της περιοχής σε χλιαρό νερό όχι πέραν των 50 βαθμών. Λόγω του ότι το δηλητήριο του λεοντόψαρου είναι πρωτεϊνικής φύσεως, η υψηλή θερμοκρασία έχει την ιδιότητα να το εξουδετερώνει. Επίσης, ο κάθε άνθρωπος αντιδρά διαφορετικά στο δηλητήριο, έτσι σε περίπτωση τσιμπήματος καλό θα ήταν να επισκεφθούμε ιατρικό κέντρο.