Να οδηγούν ηλικιωμένα άτομα ή να μείνουν εκτός τιμονιού; Το καίριο ερώτημα έρχεται μετά από μια σειρά τραγικών συμβάντων στους δρόμους με πρωταγωνιστές ηλικιωμένους οδηγούς. Τροχαία δυστυχήματα στα οποία εμπλέκονται μεγάλοι σε ηλικία οδηγοί, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που χάνουν τον έλεγχο και εισέρχονται στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας σε αυτοκινητόδρομους. 

Δεν πάνε εξάλλου πολλά χρόνια που ένας 73χρονος κτύπησε και σκότωσε μια γυναίκα επί της λεωφόρου Τσερίου, στη Λευκωσία, την ώρα που αυτή μετέφερε το παιδί της σε παιδότοπο. Με αφορμή το νομοσχέδιο του Τμήματος Οδικών Μεταφορών για ιατρική εξέταση των οδηγών άνω των 76 ετών ανά έτος, αντί 3ετία που είναι σήμερα, επιχειρούμε να σκιαγραφήσουμε το πρόβλημα στις σωστές του διαστάσεις. Ο σύμβουλος της Κυβέρνησης για την οδική ασφάλεια και πρώην διευθυντής του Τμήματος Τροχαίας, Ανδρέας Παπάς, αναφέρει στον «Φ» ότι στόχος δεν είναι να βγουν εκτός δρόμου οι ηλικιωμένοι οδηγοί, αλλά να οδηγούν με ασφάλεια.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ετήσια εξέταση για οδηγούς άνω των 76

– Μέχρι ποια ηλικία μπορεί να είναι στο τιμόνι σήμερα ένας οδηγός;
– Σύμφωνα με τη νομοθεσία, δεν υπάρχει περιορισμός στην ηλικία, όταν όμως ένας οδηγός συμπληρώσει το 70ό έτος της ηλικίας του, θα πρέπει να προσκομίσει ιατρικό πιστοποιητικό καταλληλότητας και η άδεια οδήγησής του ανανεώνεται για τρία χρόνια. Υπάρχει ωστόσο σε εξέλιξη στη Βουλή νομοσχέδιο του Τμήματος Οδικών Μεταφορών που προβλέπει ότι μετά το 76ο έτος της ηλικίας κάποιου, θα πρέπει ο οδηγός να προσκομίζει ιατρικό πιστοποιητικό κάθε χρόνο και η άδεια οδήγησής του να ανανεώνεται ανά έτος. Να σημειώσουμε ότι ιατρικά θέματα και προβλήματα υγείας μπορεί να αντιμετωπίσουν και οδηγοί νεότερης ηλικίας που τους καθιστούν ανίκανους να οδηγήσουν. 
Αυτό που εισηγούμαι να γίνει είναι με την ίδρυση της Σχολής Επιμόρφωσης των οδηγών, εκτός από τους ατίθασους οδηγούς που θα παραπέμπονται για την παρακολούθηση σεμιναρίων, να παραπέμπονται και άτομα της τρίτης ηλικίας που κατέχουν νόμιμα άδεια οδήγησης, ώστε να τους υποδείξουν τους κινδύνους όταν βρίσκονται στο οδικό δίκτυο. Για παράδειγμα, όταν κάποιος οδηγεί στον αυτοκινητόδρομο ή οδηγεί κατά τη νύχτα, σε άσχημες καιρικές συνθήκες κ.ά., τότε οι κίνδυνοι είναι πολύ μεγαλύτεροι παρά όταν οδηγεί κατά τη διάρκεια της ημέρας υπό κανονικές συνθήκες.  

– Σήμερα υπάρχει διαδικασία αφαίρεσης της άδειας οδήγησης από έναν οδηγό;
– Η διαδικασία είναι όταν κάποιος οδηγός εμπλακεί σε δυστύχημα το οποίο δεν φαίνεται να είναι δικαιολογημένο, τότε το Τμήμα Οδικών Μεταφορών μπορεί να του ζητήσει να παρακαθήσει εκ νέου σε εξέταση οδήγησης για να αποκτήσει άδεια. Μπορεί επίσης κάποιος συγγενής να πληροφορήσει το ΤΟΜ ή την Αστυνομία για τυχόν προβλήματα που αντιμετωπίζει ένα δικό του άτομο και να ληφθούν μέτρα.  
Σύμφωνα με τον κ. Παπά, η 1η Οκτωβρίου κάθε χρόνο είναι η Παγκόσμια Μέρα των Ηλικιωμένων, γνωστή και ως «Παγκόσμια ημέρα για την τρίτη ηλικία». Υιοθετήθηκε από τον ΟΗΕ το 1990 για να αποτίσει τον οφειλόμενο φόρο τιμής στους ηλικιωμένους αλλά και να επισημάνει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.  
Κάθε φορά που είμαστε πίσω από το τιμόνι του αυτοκινήτου μας, βρίσκονται σε συντονισμό η όραση, η ακοή και το σώμα μας. Ταυτόχρονα αποφασίζουμε πώς να αντιδράσουμε σε όσα βλέπουμε, ακούμε και αισθανόμαστε σε σχέση με τα άλλα οχήματα και τους οδηγούς τους, τους πεζούς, τα σήματα και τους σηματοδότες, τις συνθήκες στον δρόμο και τις δυνατότητες του οχήματός μας. Τις αποφάσεις αυτές, και ενώ βρισκόμαστε κοντά σε άλλα οχήματα και πεζούς, πρέπει να τις μετατρέψουμε σε ενέργειες για να προσαρμόσουμε τη θέση μας στην κυκλοφορία. Μπορεί να είναι περίπου δέκα με είκοσι οι αποφάσεις που παίρνουμε σε ένα χιλιόμετρο, ενώ πολλές φορές διαθέτουμε λιγότερο από μισό δευτερόλεπτο για να ενεργήσουμε ώστε να αποφύγουμε μια σύγκρουση. 
Όσο πολύπλοκη και αν είναι η οδήγηση, αρκετοί από εμάς για να ανταποκριθούμε στις καθημερινές μας ανάγκες και υποχρεώσεις, για να συναντήσουμε δικούς μας ανθρώπους και φίλους, για να ψυχαγωγηθούμε ή απλά και μόνο για να βγούμε έξω, προτιμούμε να οδηγήσουμε. Είμαστε όμως σε θέση να κυκλοφορήσουμε με ασφάλεια; Σ’ αυτό το ερώτημα θα πρέπει ν’ απαντούμε κάθε φορά που θα κάτσουμε στο τιμόνι.

– Τι γίνεται με όσους υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους και οδηγούν σαν να ήταν νεότεροι;
– Οι αλλαγές που επηρεάζουν την ικανότητα οδήγησης και που επέρχονται με την ηλικία μπορεί να έχουν ως συνέπεια προβλήματα ή δυσκολίες στην οδήγηση που εκδηλώνονται με διαφορετικό βαθμό και με διαφορετικό τρόπο στον κάθε έναν οδηγό. Ορισμένοι οδηγοί μεγαλύτερης ηλικίας έχουν επίγνωση των ορίων των ικανοτήτων τους και αντεπεξέρχονται με επιτυχία στις δυσκολίες τους. Όταν αναγνωρίζουν τις αδυναμίες τους, τροποποιούν την οδήγησή τους, οδηγούν λιγότερο, αποφεύγουν την οδήγηση σε δύσκολες συνθήκες όπως το βράδυ, ώρες με πολύ μεγάλη κυκλοφορία, σε άσχημες καιρικές συνθήκες και στον αυτοκινητόδρομο. Υπάρχουν όμως και οδηγοί που υπερεκτιμούν τις δυνατότητές τους και δεν προσαρμόζουν τις οδηγικές τους συνήθειες. Το θέμα δεν είναι να απαγορεύσουμε σε κάποιον να οδηγεί αλλά τι θα κάνουμε για να οδηγεί με ασφάλεια για όσο μπορεί. Υπάρχουν κάποια στοιχεία όπως η ξαφνική διακοπή της οδήγησης και η έλλειψη κινητικότητας να οδηγεί σε κατάθλιψη, γι’ αυτό πρέπει να κρατήσουμε τους ανθρώπους στο τιμόνι για όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλά πάντα με ασφάλεια. 
Η οδήγηση γενικά είναι η πιο επικίνδυνη δραστηριότητα που κάνει ο άνθρωπος. Κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο χάνουν τη ζωή τους 1.200.000 άτομα και τραυματίζονται γύρω στα 50.000.000. Στην Κύπρο χάνουν τη ζωή τους περίπου 49 άτομα τον χρόνο και τραυματίζονται περίπου 450. 

– Ποια η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Κύπρο σε σχέση με τους ηλικιωμένους οδηγούς;
– Όσον αφορά στους ηλικιωμένους οδηγούς στην Κύπρο, σύμφωνα με στοιχεία, σημειώθηκε μια σημαντική αύξηση στον πληθυσμό των οδηγών πέραν των 65 ετών. Συγκεκριμένα, ενώ τον Ιανουάριο του 2000 υπήρχαν καταχωρημένοι 22.672 κάτοχοι έγκυρης άδειας οδήγησης άνω των 65 ετών, το 2017 ο αριθμός αυτός εκτοξεύτηκε στους 97.791. Γενικά σήμερα στην Κύπρο, έχουν άδεια οδηγού 669.638 άτομα από τους οποίους οι 410.000 είναι άνδρες και 266.755 γυναίκες. Η Βουλή επεξεργάζεται νομοσχέδιο αναφορικά με την οδήγηση ατόμων πέραν των 70 ετών.

Οι αλλαγές στον τρόπο οδήγησης 
– Ποιες είναι οι αλλαγές στον τρόπο οδήγησης των ατόμων τρίτης ηλικίας; 
– Οι αλλαγές είναι πολλές και διαφέρουν σε κάθε περίπτωση. Όμως οι πλείστοι:
1. Δεν νιώθουν ασφάλεια όταν οδηγούν σε πυκνή τροχαία κίνηση.
2. Έχουν προβλήματα στις διασταυρώσεις.
3. Δεν γνωρίζουν πότε πρέπει να παραχωρούν προτεραιότητα.
4. Οδηγούν πολύ αργά.
5. Όταν αλλάζουν λωρίδα δεν προσέχουν τι συμβαίνει γύρω τους και δεν βγάζουν φλας.
6. Δυσκολεύονται όταν εισέρχονται στον αυτοκινητόδρομο και να ενταχθούν στην κυκλοφορία. 
7. Δυσκολεύονται να βρουν την έξοδο στον αυτοκινητόδρομο.
8. Οι αντιδράσεις τους σε επείγουσες καταστάσεις έχουν γίνει βραδύτερες.
9. Οδηγούν σε κοντινή απόσταση από τον μπροστινό τους.
10. Δυσκολεύονται να παρκάρουν και να βάλουν όπισθεν.
11. Αν παίρνουν φάρμακα, αυτά δυνατόν να επηρεάζουν την οδική τους συμπεριφορά.
12. Δυσκολεύονται όταν οδηγούν σε περιοχές που δεν γνωρίζουν. 

Πρόγραμμα μεταφοράς

Ο κ. Παπάς προβαίνει σε ορισμένες εισηγήσεις ώστε να μειωθούν οι κίνδυνοι πρόκλησης δυστυχημάτων από ηλικιωμένους οδηγούς. Για να παραμείνουμε ικανοί οδηγοί, επισημαίνει, θα πρέπει να προβαίνουμε σε τακτικούς ιατρικούς ελέγχους, να προσέχουμε το σώμα μας (σωστή διατροφή, επαρκής ύπνος) να ασκούμαστε, να εξασκούμαστε πνευματικά (λύση σταυρόλεξων, σκάκι κ.ά.) και να ενημερωνόμαστε για τις παρενέργειες των φαρμάκων και του αλκοόλ.

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, θα πρέπει να οργανωθούν εξειδικευμένα σεμινάρια ασφαλούς οδήγησης σε άτομα τρίτης ηλικίας που να περιλαμβάνουν τους κινδύνους που αναφέρονται παραπάνω στην πρόκληση τροχαίων ατυχημάτων λόγω μείωσης των φυσικών και νοητικών τους ικανοτήτων. Εισηγούμαι ακόμα όπως οι δήμοι οργανώσουν προγράμματα μεταφοράς ηλικιωμένων ενθαρρύνοντας έτσι την απεξαρτητοποίησή τους από το ιδιωτικό όχημα.