Με στόχο την αποτροπή ηλεκτροπληξίας και πρόσκρουσης μεγάλων πτηνών, καθώς και την πρόληψη μετάδοσης πυρκαγιών από τέτοια αιτία, η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ) τοποθετεί σε πασσάλους μέσης τάσης ειδικά μονωτικά υλικά και εξοπλισμό αποφυγής πρόσκρουσης, στις περιοχές που υποδεικνύονται από την Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας (ΥΘΠ). Ο εξοπλισμός αποτροπής πρόσκρουσης μεγάλων πτηνών τοποθετείται, επίσης, στις γραμμές υψηλής τάσης. Οι δράσεις αυτές χρηματοδοτούνται από τα ευρωπαϊκά προγράμματα «Life Bonelli EastMed» και «Life With Vultures», τα οποία αποσκοπούν στη διατήρηση του σπιζαετού στην Ανατολική Μεσόγειο και στη διάσωση του γύπα στην Κύπρο, αντίστοιχα.
Ωστόσο, η ΥΘΠ απέστειλε σχετική επιστολή προς την ΑΗΚ, στις 20/03/2025, με αφορμή την πρόσφατη θανάτωση δύο γυπών από ηλεκτροπληξία, γεγονός που εντείνει τις ανησυχίες σχετικά με τη μη σωστή μόνωση των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Τα δύο περιστατικά καταγράφηκαν στις 7 και 18 Μαρτίου 2025 στην περιοχή της κοινότητας Κορφή της επαρχίας Λεμεσού και αφορούν το πιο απειλούμενο είδος πτηνού στην Κύπρο. Σημειώνεται ότι τα προηγούμενα χρόνια επιβεβαιώθηκαν και άλλοι θάνατοι γύπα από πρόσκρουση σε καλώδια και ηλεκτροπληξία. Από τα διαθέσιμα στοιχεία της ΥΘΠ, από τους 46 καταγραμμένους θανάτους γυπών, οι εννιά προκλήθηκαν από ηλεκτροπληξία και δύο απεβίωσαν λόγω πρόσκρουσης σε καλώδια. Σήμερα, ο αριθμός των γυπών στην Κύπρο είναι 34.
Η ΥΘΠ, παρά τις συνεχείς επισημάνσεις και τις επανειλημμένες εκκλήσεις για τη λήψη άμεσων μέτρων, επισημαίνει ότι η αβουλία και η καθυστέρηση της ΑΗΚ έχουν οδηγήσει σε αυτήν την τραγική κατάσταση. Η περιοχή της Κορφής φιλοξενεί αποικία γυπών, οι οποίοι χρησιμοποιούν την περιοχή για αναπαραγωγή, γεγονός που καθιστά την ανάγκη για μέτρα προστασίας επιτακτική. Στην επιστολή της, η ΥΘΠ ζητά την ορθή μόνωση των γραμμών μεταφοράς, ενώ προτείνεται η αντικατάσταση των καλωδίων με αγωγούς τύπου XLPE, οι οποίοι προσφέρουν καλύτερη ασφάλεια και μειώνουν τον κίνδυνο ηλεκτροπληξίας.
Η αδιαφορία της ΑΗΚ φαίνεται να είναι επαναλαμβανόμενη, καθώς αυτό δεν είναι το πρώτο περιστατικό θανάτωσης γυπών λόγω του δικτύου της. Θυμίζοντας τον θάνατο ενός γύπα τον Απρίλιο του 2022 στην τοποθεσία «Παούρα», στην κοινότητα Κελοκέδαρα της επαρχίας Πάφου και την αποτυχία λήψης μέτρων που ακολούθησε, η ΥΘΠ καταγγέλλει την αδυναμία της ΑΗΚ να προχωρήσει σε ενδεδειγμένες ενέργειες.
Το πρόβλημα επεκτείνεται και σε άλλες περιοχές της Κύπρου, όπου η εφαρμογή της μόνωσης στους πασσάλους δεν γίνεται σωστά, αφήνοντας επικίνδυνα τμήματα καλωδίων εκτεθειμένα. Στην περιοχή Μονιάτη, για παράδειγμα, διαπιστώθηκε ότι η μόνωση δεν έγινε σωστά, με αποτέλεσμα να παραμένουν ακάλυπτα σημεία που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των αρπακτικών πτηνών. Ανάλογα προβλήματα έχουν καταγραφεί και σε άλλες περιοχές, όπως στην κοινότητα Μαρώνι και στην τοποθεσία «Διπόταμος» του Δήμου Λευκαρών της επαρχίας Λάρνακας, όπου οι μονωτικές ταινίες φθείρονται ή ξετυλίγονται.
Η ΥΘΠ υπογραμμίζει ότι η κατάσταση αυτή αφορά και άλλα προστατευόμενα είδη, όπως ο σπιζαετός και το διπλογέρακο, που προτιμούν ειδικά τους πασσάλους με μετασχηματιστές, οι οποίοι δεν έχουν μόνωση. Η ΥΘΠ απαιτεί την άμεση αντικατάσταση των επικίνδυνων καλωδίων στην περιοχή Κορφής με μονωμένους αγωγούς τύπου XLPE, ενώ προτείνεται η υπογειοποίηση του αγωγού στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη.
Τέλος, η ΥΘΠ τονίζει ότι η προστασία των απειλούμενων ειδών πτηνών πρέπει να είναι προτεραιότητα για την ΑΗΚ και καλεί τον οργανισμό να λάβει άμεσα τα απαραίτητα μέτρα για να αποτραπούν περαιτέρω θάνατοι γυπών και άλλων προστατευόμενων ειδών, αλλά και για να μειωθεί ο κίνδυνος πυρκαγιών από την κακή εφαρμογή των μονωτικών υλικών.
Εκστρατεία ΑΗΚ για την πρόληψη πυρκαγιών στα δάση
Η υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος προωθώντας σχετική ανάρτηση της ΑΗΚ σχετικά με την εκστρατεία για την πρόληψη πυρκαγιών στα κρατικά δάση της Κύπρου και την υλοποίηση έργων στο δίκτυο που στοχεύουν στη μείωση στο ελάχιστο των κινδύνων εκδήλωσης πυρκαγιών αναφέρει χαρακτηριστικά: «Η ΑΗΚ, εδώ και μήνες, συνεχίζει την υπογειοποίηση καλωδίων. Η πρόληψη για αποφυγή δασικών πυρκαγιών είναι συλλογική προσπάθεια!».
Σημειώνεται ότι η εκστρατεία γίνεται από την ΑΗΚ, σε συνεργασία με το υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, το Τμήμα Δασών, την Πυροσβεστική Υπηρεσία και την ΥΘΠ. Σύμφωνα με την ΑΗΚ, οι παρεμβάσεις αυτές επικεντρώνονται κατά προτεραιότητα σε περιοχές υψηλού κινδύνου, όπως η περιοχή του Σταυρού της Ψώκας στο Κύριο Κρατικό Δάσος Πάφου.
Ένα χαρακτηριστικό έργο είναι η εγκατάσταση υπόγειου καλωδίου μέσης τάσης μήκους 14 χιλιομέτρων, το οποίο εκτείνεται από την περιοχή του χωριού Λυσός μέχρι τον Δασικό Σταθμό Σταυρού της Ψώκας και από εκεί μέχρι το ύψωμα Χορτερή. Το έργο περιλαμβάνει, επίσης, την κατασκευή εναέριας γραμμής μέσης τάσης μήκους 700 μέτρων με πλήρως μονωμένους αγωγούς.
Επιπλέον, βρίσκεται στο τελικό στάδιο ολοκλήρωσης της μελέτης μετακίνησης υφιστάμενης εναέριας γραμμής στην περιοχή του Κάμπου της Τσακκίστρας (περιοχή «Μαύρες Συτζιές»), συνολικού μήκους 1 χιλιομέτρου με πλήρως μονωμένους αγωγούς.
Το συνολικό μήκος των εναέριων δικτύων της ΑΗΚ ανέρχεται σε 267 χιλιόμετρα εντός των κρατικών δασών και 3.433 χιλιόμετρα στις παραδασόβιες περιοχές.
Για το έτος 2025, προγραμματίζεται η ολοκλήρωση επτά επιπλέον έργων αντικατάστασης αγωγών με πλήρως μονωμένους: Έξι στο κρατικό δάσος Πάφου και ένα στην περιοχή του Τροόδους συνολικού μήκους 11,6 χιλιομέτρων.
