Στην Κύπρο 39,9% των γυναικών έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, με το αντίστοιχο ποσοστό για την Ευρωπαϊκή Ένωση, να ανέρχεται στο 30,8%, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (Νοέμβριος 2024), ανέφερε η λειτουργός του Γραφείου της Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων Νιόβη Γεωργιάδη.
Τόνισε μάλιστα ότι «οι αριθμοί δείχνουν ότι υπάρχουν αυξημένα περιστατικά στη χώρα μας, τα οποία δεν καταγγέλλονται και δεν αντιμετωπίζονται».
Μιλούσε σε εκδήλωση που οργάνωσε το ερευνητικό κέντρο CARDET, με θέμα την πρόληψη και την επαρκή αντιμετώπιση του διαχρονικού προβλήματος της σεξουαλικής παρενόχλησης στους χώρους εργασίας, που πραγματοποιήθηκε στις 19 Μαρτίου 2025 στην αίθουσα εκδηλώσεων της CYTA στη Λευκωσία.
Εκ μέρους του υπουργείου Εργασίας, η ανώτερη λειτουργός Αλεξία Χατζηκουμή αναφέρθηκε στο υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο για διασφάλιση της ισότητας και για την πρόληψη και αντιμετώπιση περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης στους χώρους εργασίας.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, που συντόνισε η δημοσιογράφος Ιουλιέττα Μιχαήλ, συζητήθηκε το θέμα σε όλες τις πτυχές του, από εκπροσώπους των συνδικαλιστικών οργανώσεων ΣΕΚ και ΠΕΟ (Πανίκος Αργυρίδης και Μαρίνα Σταυρινού Κούκου αντίστοιχα), του ΚΕΒΕ εκ μέρους των εργοδοτών (Ανδρέας Αλέξη) και του Κυπριακού Συνδέσμου Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού (Λίζα Χαραλάμπους). Στο πάνελ της συζήτησης συμμετείχε η ερευνήτρια του CARDET Μαρία Γεωργίου και η λειτουργός του Γραφείου Επιτρόπου Ισότητας Νιόβη Γεωργιάδη.
Προηγήθηκε ομιλία της διευθύντριας του τμήματος Ανθρώπινου Δυναμικού του CARDET Κικής Καλλή, που περίγραψε το ευρωπαϊκό έργο TEAMWORK2 για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο. Ακολούθησε παρουσίαση της Martina Brunelli διευθυντικού στελέχους της διεθνούς ανθρωπιστικής οργάνωσης Oxfam (Ιταλίας), που αναφέρθηκε σε επιτυχημένες πολιτικές και στρατηγικές εφαρμοσμένες σε άλλες χώρες, κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο, μέσα από το έργο «Safe at Work, Safe at Home, Safe Online».
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, η Aline Brüser σύμβουλος για την ισότητα των φύλων στην Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικαλιστικών Οργανώσεων (European Trade Union Confederation), ενημέρωσε μέσω βιντεοκλήσης, για τις δράσεις της ETUC κατά της έμφυλης βίας στον χώρο εργασίας και είπε μεταξύ άλλων ότι «η έμφυλη βία στον χώρο εργασίας, δεν περιορίζεται μόνο στη σεξουαλική παρενόχληση, αλλά συνδέεται με τη βία από τρίτα πρόσωπα, την ενδοοικογενειακή και τη διαδικτυακή βία».
Ανεπιθύμητη συμπεριφορά και όχι ένα…αθώο φλερτ
Σημειώνουμε ότι η παρενόχληση και η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, ποινικοποιήθηκε στην Κύπρο το 2003, με τον νόμο περί Ίσης Μεταχείρισης Ανδρών και Γυναικών στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση. Με τροποποίησή του το 2021, ο νόμος καθιστά υποχρεωτική για τον εργοδότη, την υιοθέτηση Κώδικα Πρόληψης και Αντιμετώπισης της σεξουαλικής παρενόχλησης. Το 2018 υπεγράφη από τις συντεχνίες ΠΕΟ και ΣΕΚ και την οργάνωση εργοδοτών ΟΕΒ, Κώδικας Πρακτικής για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Παρενόχλησης και της Σεξουαλικής Παρενόχλησης, που αποτελεί παράρτημα των συλλογικών συμβάσεων. Στη Δημόσια Υπηρεσία ισχύει από το 2019, αντίστοιχος Κώδικας που ετοίμασε το Γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μαζί με την Επιτροπή Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση.
Επισημάνθηκε στη διάρκεια της συζήτησης, ότι αυτό που διαφοροποιεί τη σεξουαλική παρενόχληση από τη φιλική, ευπρόσδεκτη και αμοιβαία συμπεριφορά, είναι ο ανεπιθύμητος χαρακτήρας της. Όπως τόνισε στην ομιλία της η Νιόβη Γεωργιάδη, «στην Κύπρο υπάρχει ένα σημαντικό νομοθετικό πλέγμα, που καλύπτει την παρενόχληση και την παρενοχλητική παρακολούθηση, τη βία κατά των γυναικών και τους κανόνες που διέπουν την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών στην απασχόληση και την επαγγελματική εκπαίδευση. Η ίση μεταχείριση, ουσιαστικά υφίσταται με την απουσία οποιωνδήποτε διακρίσεων στη βάση του φύλου, περιλαμβανομένης και της σεξουαλικής παρενόχλησης. Πρόσφατα, μάλιστα, στις νομοθεσίες που αφορούν τη Δημόσια Υπηρεσία, την Αστυνομία και την Πυροσβεστική, η σεξουαλική παρενόχληση περιγράφεται ως ξεχωριστό πειθαρχικό αδίκημα, έτσι ώστε να κατονομάζεται και να αναγνωρίζεται ως τέτοιο». Η κυρία Γεωργιάδη ανέφερε ότι «μια σοβαρή πτυχή του θέματος, αφορά στο γεγονός πως ελάχιστα από τα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία, καταγγέλλονται. Στη νομοθεσία – πρόσθεσε – περιγράφονται οι μηχανισμοί προστασίας για διερεύνηση καταγγελιών και συγκεκριμένα, μέσω του Τμήματος Εργασίας και των επιθεωρητών του, της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και Επαγγελματική Εκπαίδευση και του Γραφείου Επιτρόπου Διοικήσεως, που λειτουργεί ως εξωδικαστικός μηχανισμός. Φυσικά μπορεί να καταγγελθούν περιστατικά στην Αστυνομία και να εκδικαστούν περιπτώσεις στα αρμόδια δικαστήρια».
Για κουλτούρα μηδενικής ανοχής
«Η προσπάθεια που καταβάλλουμε, δεν αφορά μόνο την εξάλειψη των περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο, αλλά και τη δημιουργία κουλτούρας μηδενικής ανοχής», είπε μεταξύ άλλων στην τοποθέτησή του ο γενικός οργανωτικός γραμματέας της ΣΕΚ Πανίκος Αργυρίδης. Επεσήμανε ότι «μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, είναι η σιωπή των θυμάτων, αφού τα άτομα που βιώνουν σεξουαλική παρενόχληση, συχνά φοβούνται στιγματισμό ή αντίποινα, με αποτέλεσμα να μην καταγγέλλουν το περιστατικό». (σ. σ. Αναφέρθηκε στον υπογράφοντα από άτομο που γνωρίζει την υπόθεση, ότι πρόσφατα, γυναίκα γιατρός απολύθηκε από ιδιωτική κλινική, μετά που κατάγγειλε σεξουαλική παρενόχληση, με το πρόσχημα ότι δεν έκανε καλά τη δουλειά της!). Ο Π. Αργυρίδης παρουσίασε προτάσεις της ΣΕΚ για αντιμετώπιση του προβλήματος, μεταξύ των οποίων η ενίσχυση του νομοθετικού πλαισίου και η στελέχωση του αρμόδιου Τμήματος Εργασίας για διαχείριση των καταγγελιών και την εφαρμογή του νόμου». Αναφέρθηκε και στην τηλεφωνική Γραμμή Στήριξης 77775575 για την καταγγελία περιστατικών εργασιακού εκφοβισμού και σεξουαλικής παρενόχλησης που η ΣΕΚ λειτουργεί τα τελευταία δύο σχεδόν χρόνια, ενημερώνοντας ότι το 2024 η Γραμμή έλαβε 258 καταγγελίες και σχολιάζοντας ότι «υπάρχει αυξητική τάση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια κι αυτό μας ανησυχεί ιδιαίτερα».
Ο ψυχολογικός πόλεμος και η…καταδίκη από τον σύζυγο!
«Στην Κύπρο υπάρχει καλή νομοθεσία σε ό,τι αφορά τη σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, όμως πρέπει να βελτιωθούν οι μηχανισμοί ελέγχου και εφαρμογής των νόμων, για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και αμεσότητα και για προστασία των θυμάτων», είπε στην παρέμβασή της η εκτελεστική γραμματέας της ΠΕΟ και γραμματέας του Γραφείου Γυναικών Εργατοϋπαλλήλων της συντεχνίας Μαρίνα Σταυρινού Κούκου. Ανέφερε ότι η τοποθέτησή της διαμορφώνεται μέσα από την εμπειρία της ως μέλος όλων των φορέων και μηχανισμών όπου συμμετέχει, συμπεριλαμβανομένων του Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και ως πάρεδρος του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών. Είπε ότι «παρενόχληση και σεξουαλική παρενόχληση, συμβαίνει σε όλες τις ομάδες εργαζομένων, ανεξάρτητα από το επίπεδο μόρφωσης ή το είδος της εργασίας, ενώ πληροφόρησε ότι η Επιτροπή Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση, έχει εκδώσει όλες τις αποφάσεις του Δικαστηρίου Εργατικών Διαφορών και Επαρχιακών Δικαστηρίων, που αφορούν περίπου 15 υποθέσεις σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία».
Πρόσθεσε ότι «όλες οι υποθέσεις, έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά, είναι ότι όταν γίνει η καταγγελία, σταματά η σεξουαλική παρενόχληση του θύματος και ξεκινά η συστηματική ψυχολογική πίεση (mobbing), από τον θύτη, που προσπαθεί να αποενοχοποιήσει τον εαυτό του και να μεταφέρει την ενοχή στο θύμα. Το mobbing, είναι ακόμα ένας λόγος για τον οποία κάποια θύματα αποφασίζουν να προχωρήσουν και δικαστικώς. Μια πρόσφατη περίπτωση, αφορά γυναίκα εργαζόμενη για 30 χρόνια, που έκανε παράπονο στον εργοδότη της, για σεξουαλική παρενόχληση από συνάδελφό της. Ο εργοδότης όμως, δεν έκανε τις απαραίτητες ενέργειες προς τον θύτη, επειδή είχε οικονομικό όφελος από αυτόν. Η γυναίκα αποφάσισε να παραιτηθεί από την εργασία της και να μην προχωρήσει δικαστικά την καταγγελία της, γιατί δεν ήθελε, όπως έλεγε, να δημιουργήσει οικογενειακά προβλήματα, όμως ο σύζυγος της αντέδρασε άσχημα και της επέρριψε την ευθύνη… ευτυχώς όμως, είχε τη στήριξη του γιου της. Σε μια άλλη περίπτωση, νοσηλεύτρια έκανε καταγγελία για σεξουαλική παρενόχληση της στον χώρο εργασίας της, που επιδικάστηκε από το Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών 7 χρόνια μετά (!)». Η κυρία Σταυρινού τόνισε ότι «είναι σημαντικό τα θύματα να καταγράφουν σε ημερολόγιο τα περιστατικά, ώστε να ενισχύσουν την αξιοπιστία τους στη δικαστική διαδικασία που θα ακολουθήσει και που ενδεχομένως θα είναι μακροχρόνια».
Εργοδότες και διεύθυνση ανθρώπινου δυναμικού
«Το Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο αναγνωρίζει ότι η ευθύνη του, ως ο κατεξοχήν θεσμικός εκπρόσωπος των εργοδοτών, είναι να εξασφαλίσει συνθήκες σεβασμού, ασφάλειας και αξιοπρέπειας για κάθε εργαζόμενο – αρχές τις οποίες υπονομεύει η σεξουαλική παρενόχληση, καθώς επηρεάζει αρνητικά τη ψυχική υγεία, μειώνει την παραγωγικότητα και διαταράσσει τη συνοχή των ομάδων» είπε μεταξύ άλλων στην τοποθέτηση του ο Ανδρέας Αλέξη, λειτουργός Εργασιακών Σχέσεων, Κοινωνικής Πολιτικής και Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού του ΚΕΒΕ. Πρόσθεσε ότι το Επιμελητήριο «προωθεί πολιτικές μηδενικής ανοχής απέναντι στη σεξουαλική παρενόχληση, εξασφαλίζοντας διαφανείς διαδικασίες καταγγελίας και προστασίας των θυμάτων» και αναφέρθηκε σε μια σειρά δράσεων του ΚΕΒΕ προς την κατεύθυνση της πρόληψης, που είναι όπως είπε, «ο πυρήνας της στρατηγικής του». Στον σημαντικό ρόλο της διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού, «για πιο ασφαλείς και συμπεριληπτικούς εργασιακούς χώρους, απαλλαγμένους όσο γίνεται περισσότερο, από κάθε μορφή διάκρισης ή και παρενόχλησης», αναφέρθηκε στην ομιλία της η Λίζα Χαραλάμπους μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Κυπριακού Συνδέσμου Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού. «Τα τελευταία χρόνια – είπε – φαίνεται ότι οι εργοδότες, σε συνεργασία με τα τμήματα Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού, έχουν εντείνει τις προσπάθειες τους για τη δημιουργία καλύτερων συνθηκών εργασίας», και υπογράμμισε ότι «οι υπεύθυνοι των τμημάτων HR, χρειάζεται να ενημερώσουν και να καθοδηγήσουν τα διοικητικά στελέχη των οργανισμών τους, προς εφαρμογή όλων αυτών που αναφέρθηκαν».
Οι πελάτες, οι συνεργάτες και η κοινωνική παράμετρος
Στις συστάσεις πολιτικής του ευρωπαϊκού έργου TEAMWORK2 που παρουσίασε η διευθύντρια του τμήματος Ανθρώπινου Δυναμικού του CARDET Κική Καλλή, περιλαμβάνεται η διεύρυνση των ορισμών του «χώρου εργασίας» και της «παρενόχλησης» στον νόμο, ώστε να καλύπτονται και οι πελάτες στον χώρο εργασίας και οι συνεργάτες στους δικούς τους χώρους εργασίας, αλλά και άλλες μορφές παρενόχλησης όπως είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying) και το revenge porn. Περιλαμβάνεται επίσης η σύσταση για ίδρυση κρατικών υπηρεσιών νομικής βοήθειας και ψυχολογικής υποστήριξης των θυμάτων και δημιουργία νομικών διατάξεων ανωνυμίας, ώστε να επιτρέπεται η ανώνυμη καταγγελία και οι ακροάσεις κεκλεισμένων των θυρών, για περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης. Υπάρχει ακόμα σύσταση για επιβολή αυστηρών ποινών σε εργοδότες που κρίνονται ένοχοι για αντίποινα προς άτομα που καταγγέλλουν σεξουαλική παρενόχληση. , απολύθηκε γυναίκα γιατρός, από ιδιωτική κλινική, μετά που κατάγγειλε σεξουαλική παρενόχληση, με το πρόσχημα ότι δεν έκανε καλά τη δουλειά της.
Στην κοινωνική παράμετρο του φαινομένου, εστίασε η ερευνήτρια του CARDET Μαρία Γεωργίου τονίζοντας ότι «η έμφυλη βία και η σεξουαλική παρενόχληση, δεν συμβαίνει σε ένα κενό, αλλά μέσα σε μια κοινωνική δομή που, δυστυχώς, ακόμα και σήμερα, επιτρέπει τη διατήρηση έμφυλων ανισοτήτων και στερεοτύπων. Από μικρή ηλικία – πρόσθεσε – αγόρια και κορίτσια μεγαλώνουν με συγκεκριμένες αντιλήψεις που καλλιεργούν τη νοοτροπία που οδηγεί σε κακοποιητικές συμπεριφορές και στην ανοχή απέναντί τους. Πολλές γυναίκες που υφίστανται βία, επιλέγουν τη σιωπή, γιατί η κοινωνία συχνά τις κάνει να νιώθουν υπεύθυνες για όσα υφίστανται. Οι φράσεις «μήπως το προκάλεσες;» ή «γιατί δεν έφυγες νωρίτερα;» ρίχνουν το βάρος στο θύμα, αντί να εστιάζουν στον θύτη και στην ίδια την πράξη της βίας. Το αίσθημα της ενοχής και του φόβου, καθηλώνει τα θύματα, τα απομονώνει και τα εμποδίζει να ζητήσουν βοήθεια. Η πραγματική αλλαγή θα έρθει μέσα από ριζικές ρήξεις στον στερεοτυπικό τρόπο δομής και σκέψης της κοινωνίας. Μέσω της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης, σε σχολεία, κοινότητες αλλά και εργασιακούς χώρους, μπορούμε να διαμορφώσουμε νέες γενιές που απορρίπτουν τη βία και υποστηρίζουν την ισότητα των φύλων. Επιπλέον, είναι απαραίτητες οι πολιτικές που θα ενισχύουν την οικονομική ανεξαρτησία των γυναικών, ώστε να μη βρίσκονται εγκλωβισμένες σε κακοποιητικές σχέσεις».
