Tο σωματεμπόριο που συνεχίζεται για δεκαετίες και την ανεξέλεγκτη σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών στα κατεχόμενα, έφερε στο προσκήνιο με τραγικό τρόπο, ο θάνατος της 23χρονης Μολδαβής Αναστασία Μελέγκα (Anastasia Melega), που τη νύχτα της Δευτέρας 3 Μαρτίου 2025, εντοπίστηκε νεκρή στον χώρο διαμονής της, σε νυχτερινό κέντρο όπου εργαζόταν στην περιοχή του κατεχόμενου Γερόλακκου κοντά στη Λευκωσία.
Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, η κοπέλα που βρέθηκε απαγχονισμένη σε τουαλέτα του καμπαρέ, ήταν παντρεμένη και μητέρα ενός παιδιού τεσσάρων ετών. Φέρεται να δελεάστηκε να έρθει στα κατεχόμενα με ψεύτικες υποσχέσεις προσοδοφόρας διευθυντικής εργασίας και αντί αυτού, κρατείτο σε άθλιες συνθήκες ομηρείας και εξαναγκαζόταν να έχει σεξουαλικές σχέσεις με πελάτες του καμπαρέ.
Ο θάνατός της, που αποδόθηκε σε αυτοκτονία από την «αστυνομία» του ψευδοκράτους, προκάλεσε στα κατεχόμενα έντονο δημόσιο διάλογο, πολιτικό και κοινωνικό, αφού κόμματα στη «Βουλή», γυναικείες και άλλες οργανώσεις, αλλά και δημοσιογράφοι και αρθρογράφοι στον τουρκοκυπριακό Τύπο και άτομα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ζήτησαν το κλείσιμο των καμπαρέ και άλλων νυχτερινών κέντρων, καταγγέλλοντας ότι οι γυναίκες που εργάζονται σε αυτά, είναι θύματα σεξουαλικής δουλείας. Αντιδράσεις υπήρξαν και στις ελεύθερες περιοχές, ιδιαίτερα από οργανώσεις που συνεργάζονται με αντίστοιχες τουρκοκυπριακές, σε θέματα ισότητας των φύλων και προστασίας γυναικών θυμάτων βίας.
Επισημαίνονται μάλιστα ομοιότητες στην υπόθεση του θανάτου της Anastasia Melega, με την παλαιότερη υπόθεση του θανάτου της 20χρονης Ρωσίδας χορεύτριας σε καμπαρέ της Λεμεσού Οξάνα Ράντσεβα (Oxana Rantseva), που σκοτώθηκε από πτώση από τον πέμπτο όροφο πολυκατοικίας στη Λεμεσό, τα ξημερώματα της 28ης Μαρτίου 2001 – τα χρόνια που επικρατούσαν άθλιες συνθήκες εργασίας των «καλλιτέχνιδων» σε καμπαρέ των ελεύθερων περιοχών, παρόμοιες με αυτές που επικρατούν σήμερα στα κατεχόμενα. «Είναι για εμάς, επανάληψη της ιστορίας της Οξάνα Ράντσεβα, για την οποία το ΕΔΑΔ καταδίκασε το 2010 την Κυπριακή Δημοκρατία, για την αποτυχία του κράτους να θέσει σε λειτουργία κατάλληλο νομικό και διοικητικό πλαίσιο καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και για την ελλιπή διερεύνηση των συνθηκών του θανάτου της, από την Κυπριακή Αστυνομία», ανέφερε χαρακτηριστικά στον «Φ», η δρ Χριστίνα Καϊλή, ανώτερη ερευνήτρια και συντονίστρια έργου του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS).
Διαχωριστική γραμμή και ελλιπές νομοθετικό πλαίσιο
Η δρ Χριστίνα Καϊλή τόνισε ότι «οι γυναίκες και στις δύο πλευρές της Κύπρου, συνεργάζονται μέσω οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για να καταπολεμήσουν το διεθνές έγκλημα της εμπορίας ανθρώπων και τη σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών. Η έλλειψη νομικών εργαλείων στην τουρκοκυπριακή πλευρά – πρόσθεσε – έχει δημιουργήσει σημαντικά εμπόδια στην πρόληψη, την υποστήριξη των θυμάτων και την ποινική δίωξη των εμπόρων. Οι γυναίκες, ιδιαίτερα από χώρες της Αφρικής, είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στην τουρκοκυπριακή πλευρά, καθώς οι έμποροι εκμεταλλεύονται τη διαχωριστική γραμμή για τη διακίνηση και εκμετάλλευση τους. Για τον λόγο αυτό, η διακοινοτική συνεργασία είναι απαραίτητη».
Σε δήλωση της εξάλλου στην εφημερίδα μας, η ακτιβίστρια Damla Kodan, από την τουρκοκυπριακή οργάνωση Refugee Rights Association, ανέφερε ότι «η διαχωριστική γραμμή και οι ελλείψεις στο νομοθετικό πλαίσιο της τουρκοκυπριακής πλευράς, ευνοούν τα κυκλώματα εμπορίας, με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών. Γι’ αυτό – πρόσθεσε – έχουμε δημιουργήσει ένα άτυπο δίκτυο με ελληνοκυπριακές και τουρκοκυπριακές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, που ασχολούνται με το ζήτημα αυτό και ανταλλάζουμε πληροφορίες για τις τρέχουσες προκλήσεις». Όπως μας αναφέρθηκε, αυτή την περίοδο η Refugee Rights Association και η ελληνοκυπριακή Caritas Κύπρου, «διεξάγουν έρευνα αξιολόγησης των μηχανισμών και στις δύο κοινότητες, ώστε να εξευρεθούν τρόποι βελτίωσης των πολιτικών και των μηχανισμών αναγνώρισης, προστασίας και στήριξης των θυμάτων εμπορίας, αλλά και βελτίωσης των ποινικών διαδικασιών, με έμφαση στη διακοινοτική συνεργασία».
Όπως δήλωσε σχετικά στον «Φ» o Νέλσων Νεοκλέους μέλος του διοικητικού συμβουλίου της οργάνωσης Cyprus STOP Trafficking, «ενόσω διαρκεί η εκκρεμότητα του Κυπριακού, η συνεργασία για καταπολέμηση της εμπορίας γυναικών (προσώπων γενικότερα) σε ολόκληρη την Κύπρο, είναι δύσκολη και χρειάζεται πραγματικά μεγάλη προσπάθεια, ενώ είναι πολύ πιο εύκολο για τους εγκληματίες να συνεργάζονται μεταξύ τους με επιτυχία».
«Έχετε το αίμα της, στα χέρια σας»
Είναι χαρακτηριστική η ανακοίνωση που εξέδωσε στις 4 Μαρτίου 2025, η τουρκοκυπριακή οργάνωση KAYAD που στηρίζει ανυπεράσπιστες γυναίκες θύματα βίας, ότι «πολλές γυναίκες που εργάζονται στα νυχτερινά κέντρα στον δρόμο Λευκωσίας – Μόρφου, είναι θύματα εμπορίας ανθρώπων, απασχολούνται ως σκλάβες του σεξ σε απάνθρωπες συνθήκες, ενώ η κατάσταση αυτή δικαιολογείται από το «κράτος». Ενώ η εμπορία ανθρώπων, έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στη χώρα μας – προσθέτει – εντούτοις δεν υπάρχουν ακόμα, νόμοι για την τιμωρία των εμπόρων και την υποστήριξη των θυμάτων κι αυτό είναι μεγάλη ντροπή».
Στο ίδιο πλαίσιο, ήταν η ανακοίνωση της τουρκοκυπριακής οργάνωσης Human Rights Platform , σύμφωνα με την οποία, «τα νυχτερινά κέντρα στη βόρεια Κύπρο, έχουν συνδεθεί εδώ και πολύ καιρό με την εμπορία ανθρώπων και τη συστηματική εκμετάλλευση γυναικών, που στην πλειοψηφία τους είναι υπήκοοι τρίτων χωρών που υπόκεινται σε εξευτελιστική μεταχείριση από τους εργοδότες τους, όπως η κατάσχεση των διαβατηρίων τους, η επιβολή περιορισμών στην ελευθερία μετακίνησης και η καταπάτηση βασικών δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα για ελεύθερο χρόνο και ξεκούραση». Ακόμα πιο καυστική ήταν η τοποθέτηση της «βουλεύτριας» Dogus Derya σε ομιλία της στη «Βουλή», σε σχέση με τον θάνατο της Αναστασίας, ότι οι «αρχές» του ψευδοκράτους «έχουν το αίμα της στα χέρια τους». Πρόσθεσε ότι «η γυναίκα αυτή, είναι προφανώς θύμα εμπορίας, αφού είναι γνωστό και τεκμηριωμένο ότι πολλά «νυχτερινά μαγαζιά» στην περιοχή Γερόλακκου και σε άλλα μέρη του βορρά, λειτουργούν ουσιαστικά ως οίκοι ανοχής. Έτσι λειτουργούν οι ιδιοκτήτες καζίνο και πρακτορείων στοιχημάτων, οι έμποροι ναρκωτικών και οι έμποροι ανθρώπων, δεδομένου ότι το βόρειο τμήμα της Κύπρου, είναι εκτός διεθνούς δικαίου».
Η Dogus Derya επεσήμανε ότι «δεν έχει τιμωρηθεί ποτέ, κάποιος ιδιοκτήτης νυχτερινού κέντρου, για την καταναγκαστική εκπόρνευση γυναικών σε αυτούς τους χώρους», προσθέτοντας ότι πολλές από τις γυναίκες και τα κορίτσια σε αυτά τα υποστατικά, υπόκεινται σε βιασμούς, τόσο από τους εργοδότες τους, όσο και από «αστυνομικούς» του ψευδοκράτους, το οποίο ουσιαστικά προάγει τη σεξουαλική δουλεία στο έδαφος που ελέγχει.
Απαιτούν δικαιοσύνη και λογοδοσία
Στις 7 Μαρτίου 2025, τρεις ελληνοκυπριακές και πέντε τουρκοκυπριακές γυναικείες και μη κυβερνητικές οργανώσεις, μεταξύ των οποίων και οι προαναφερόμενες, συνυπόγραψαν και εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση, με την οποία ζητούν πλήρη και διαφανή διερεύνηση, αναδεικνύοντας το ευρύτερο ζήτημα της εμπορίας και εκμετάλλευσης γυναικών. Πρόκειται για τις ελληνοκυπριακές Cyprus Stop Trafficking, Caritas Κύπρου και Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS) και τις τουρκοκυπριακές Refugee Rights Association, Human Rights Platform, Prologue Consulting, KAYAD και Queer Cyprus Association.
Οι οκτώ οργανώσεις απαιτούν δικαιοσύνη και λογοδοσία, τονίζοντας την ανάγκη για άμεση δράση κατά του σωματεμπορίου. Αναφέρεται μεταξύ άλλων στην ανακοίνωση, ότι «ενώ οι «αρχές» στα κατεχόμενα, έχουν κηρύξει ως αυτοκτονία, τον θάνατο της 25χρονης στο νυχτερινό κέντρο «Princess» στον Γερόλακκο, τίθενται πολλαπλά ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα. Το πόρισμα της αυτοκτονίας, δεν πρέπει να θεωρηθεί ως η τελεσιδικία σε αυτό το περιστατικό. Η σημερινή κατάσταση, δεν αντιμετωπίζει τα ευρύτερα θέματα της εργασιακής και σεξουαλικής εκμετάλλευσης που βιώνουν γυναίκες που βρίσκονται εγκλωβισμένες σε τέτοια υποστατικά. Καλούμε σε περαιτέρω διερεύνηση του περιορισμού της ελευθερίας των γυναικών αυτών, των συνθηκών υπό τις οποίες διαβιούν και εργάζονται σε αυτά τα υποστατικά και της πιθανής σωματικής και ψυχολογικής βίας στην οποία υπόκεινται, με υπέρμετρες πιέσεις και απειλές. Η Αναστασία δεν είναι το πρώτο και δυστυχώς δεν θα είναι το τελευταίο θύμα τέτοιων συνθηκών, αν δεν ληφθούν άμεσα επείγοντα μέτρα, από αυτούς που είναι υπεύθυνοι και αν η κοινωνία μας παραμείνει αδρανής».
Η δράση του ΓΚΕΠ και οι καταγγελίες στο 1497
«Όσον αφορά την συγκεκριμένη υπόθεση, δεν ζητήθηκε από την Κυπριακή Αστυνομία, οτιδήποτε μέσω της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής», μας ανέφερε απαντώντας σε σχετικό ερώτημα του «Φ», η επικεφαλής του Γραφείου Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων της Αστυνομίας υπαστυνόμος Ελένη Μιχαήλ. Πρόσθεσε τα εξής: « Όμως υπάρχει η συνεργασία μέσω της επιτροπής, όταν κρίνεται αναγκαία η αξιολόγηση πληροφοριών, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου πιθανά θύματα αφρικανικής καταγωγής, εισέρχονται στην Δημοκρατία, από τα κατεχόμενα. Αυτό έγινε και στην πρόσφατη, πολύ σοβαρή υπόθεση που διερευνήθηκε από το Γραφείο Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων, όπου οργανωμένο εγκληματικό κύκλωμα εμπορίας προσώπων, εκμεταλλευόταν σεξουαλικά Αφρικανές γυναίκες.
Κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης, ζητήθηκαν στοιχεία μέσω της συγκεκριμένης επιτροπής. Σημειώνεται για τη συγκεκριμένη υπόθεση, συνελήφθηκαν 4 άτομα, καταζητείται με ευρωπαϊκό και διεθνές ένταλμα σύλληψης ακόμα ένα και πρόσφατα στις 11/03/2025 συνελήφθηκε ακόμα ένα άτομο μέλος του οργανωμένου κυκλώματος». Απαντώντας σε ερώτησή μας που αφορά το σωματεμπόριο γυναικών στην κατεχόμενη Κύπρο και πώς συγκρίνεται με την κατάσταση που επικρατεί στις ελεύθερες περιοχές σήμερα, η υπαστυνόμος ανέφερε ότι «δεν μπορούμε να σχολιάσουμε οτιδήποτε, γιατί δεν γνωρίζουμε τι γίνεται ακριβώς, αφού αφορά κατεχόμενα εδάφη που δεν ελέγχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία.
Όμως, όσον αφορά την κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο, υπάρχει αύξηση των υποθέσεων εργασιακής εκμετάλλευσης, με θύματα κυρίως άντρες. Γι’ αυτό τον λόγο, γίνονται συνεχώς επιχειρήσεις, στα πλαίσια της πάταξης της εργασιακής εκμετάλλευσης, πάντα με τη συνεργασία συναρμόδιων υπηρεσιών ή φορέων, όπως τους επιθεωρητές του Γραφείου Εργασίας και την Αστυνομία των Βρετανικών Βάσεων». Απαντώντας σε άλλη μας ερώτηση, η επικεφαλής του ΓΚΕΠ, υπέμνησε ότι «στις 12/03/2025 καταδικάστηκε κύκλωμα που δρούσε ως μεσάζον, για το αδίκημα της εμπορίας προσώπων με σκοπό τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων, στα πλαίσια τριών εικονικών γάμων, μεταξύ γυναικών από την Ευρώπη και αντρών από την Ασία. Το κύκλωμα αποτελείτο από 3 κατηγορούμενους – 2 άντρες και μία γυναίκα. Οι άντρες καταδικάστηκαν από το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας σε 2 χρόνια και 1 χρόνο φυλάκιση αντίστοιχα και η γυναίκα σε πρόστιμο 4 χιλιάδων ευρώ.
Η υπαστυνόμος Μιχαήλ τόνισε ότι «η εκπαίδευση είναι σημαντική, για όλους τους εμπλεκόμενους φορείς είτε του κυβερνητικού είτε του μη κυβερνητικού τομέα, ιδιαίτερα για τις αδυναμίες και δυσκολίες των θυμάτων να καταγγείλουν τα περιστατικά εκμετάλλευσης τους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ολοκληρώθηκε από το ΓΚΕΠ, η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των δεσμοφυλάκων, με σειρά διαλέξεων, στην Ακαδημία των Φυλακών. Στα πλαίσια εκσυγχρονισμού των διαδικασιών και της διαφάνειας, λειτούργησε τον Μάρτιο 2021, πάνω σε 24ώρη βάση, η 4ψήφια τηλεφωνική γραμμή «1497», για ανώνυμες ή επώνυμες πληροφορίες από πολίτες, που σχετίζονται αποκλειστικά, με την εμπορία προσώπων. Στο ίδιο πλαίσιο, λειτουργεί και ειδικό πεδίο στην ιστοσελίδα της Αστυνομίας, για γραπτές, επώνυμες ή ανώνυμες πληροφορίες».
Εκπαίδευση και συνεργασία δημόσιου με ιδιωτικό τομέα
«Όπου υπάρχει αναποτελεσματική εθνική αντίδραση κατά της εμπορίας ανθρώπων, λόγω αδυναμίας ή αποτυχίας εφαρμογής της νομοθεσίας, ή λόγω αδυναμίας δημιουργίας της απαιτούμενης υποδομής και μηχανισμών, θα πρέπει να δίνεται προσοχή σε τομείς προτεραιότητας, όπως η ευαισθητοποίηση ως πρόληψη, η εκπαίδευση και ανάπτυξη ικανοτήτων και η δημιουργία συνεργατικών συνεργασιών», ανέφερε στον «Φ» η ιδρύτρια της οργάνωσης Step Up Stop Slavery, νομικός στη Λευκωσία Κατερίνα Στεφάνου.
Πρόσθεσε ότι «χρειάζεται ευαισθητοποίηση στις χώρες καταγωγής των υπηκόων που είναι πιο ευάλωτοι στην εμπορία ανθρώπων, εφοδιάζοντάς τους με γνώση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν, σχετικά με τα νομικά συστήματα που ισχύουν στη χώρα υποδοχής, τα νόμιμα δικαιώματά τους, τους πιθανούς τύπους εκμετάλλευσης στους οποίους ενδέχεται να εκτεθούν, τις μεθόδους στρατολόγησης διακινητών και πώς και πού μπορούν να προσεγγίσουν για υποστήριξη. Όσον αφορά την εκπαίδευση και ανάπτυξη ικανοτήτων, πρέπει να ενισχυθούν οι ικανότητες των επαγγελματιών πρώτης γραμμής που ενδέχεται να έρθουν σε επαφή με θύματα εμπορίας κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, ώστε να είναι σε θέση να εντοπίζουν και να υποστηρίζουν προληπτικά τα θύματα εμπορίας. Εκτός από την κοινωνία των πολιτών, αυτό πρέπει να επεκταθεί και σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού σε αεροδρόμια, ξενοδοχεία, καζίνο, εστιατόρια και στον τομέα των μεταφορών, επαγγελματίες υγείας και εκπαιδευτικούς.
Τέλος χρειάζεται η δημιουργία αποτελεσματικών και λειτουργικών εθνικών μηχανισμών παραπομπής, ή εναλλακτικά, συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των ενδιαφερομένων, ώστε να ενισχυθεί η ικανότητά τους να εντοπίζουν και να υποστηρίζουν τα θύματα και τους επιζώντες της εμπορίας ανθρώπων».
