Τη χειρότερη επίδοση μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει η Κύπρος, ως προς την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), σύμφωνα με την Έκθεση για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στην Ευρώπη 2025 του Δικτύου Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (Sustainable Development Solutions Network – SDSN), που εκδόθηκε πριν από ένα μήνα.
Η Έκθεση καταγράφει κάθε χρόνο, την πρόοδο των χωρών που αξιολογούνται και φέτος κατατάσσει την Κύπρο στην 32η θέση, από 34 χώρες στην Ευρώπη. Η αξιολόγηση γίνεται με λήψη δεδομένων από διάφορες πηγές και διεθνείς οργανισμούς όπως ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD), ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το Διεθνές Ταμείο Επείγουσας Βοήθειας των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (WHO/UNICEF), η Eurostat, η Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN) και η Birdlife International. Με συνολική βαθμολογία 62.7, η οποία είναι ελαφρώς υψηλότερη από την προηγούμενη βαθμολογία 61.0 του 2023/24 (όπου η Κύπρος κατείχε και πάλι την ίδια θέση), η χώρα μας κατατάσσεται ακριβώς πάνω από τη Βόρεια Μακεδονία (33η) και την Τουρκία (34η).
Τα αποτελέσματα και γενικότερα τη σημαντικότητα των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, σχολίασαν για τον «Φ», ο Καθηγητής Κώστας Παπανικόλας ακαδημαϊκός, επίτιμος πρόεδρος του Ινστιτούτου Κύπρου και η πρόεδρος του Συμβουλίου του Πανεπιστημίου Frederick Νατάσσα Φρειδερίκου, που είναι οι δύο συμπρόεδροι του Κυπριακού Δικτύου Λύσεων ΒιώσιμηςΑνάπτυξης (SDSN – Cyprus). Στην εφημερίδα μας μίλησε επίσης ο συν-διαχειριστής τουΚυπριακού Δικτύου δρ Κωνσταντίνος Κουνναμάς.
Για ένα καλύτερο παρόν… αλλά και μέλλον
Σημειώνουμε ότι το Δίκτυο Λύσεων Αειφόρου Ανάπτυξης, είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που δημιουργήθηκε το 2012 από τα Ηνωμένα Έθνη για την προώθηση των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Από το 2022, το Δίκτυο έχει περισσότερα από 1700 μέλη σε 144 χώρες, με γραφεία στη Νέα Υόρκη, στο Παρίσι και στην Κουάλα Λουμπούρ. Στοχεύει στην κινητοποίηση τεχνογνωσίας, γνώσης και πόρων από τον ακαδημαϊκό χώρο, την κοινωνία των πολιτών, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις, για την προώθηση των 17 στόχων.
Οι χώρες κατατάσσονται με βάση τη συνολική βαθμολογία τους, που μετρά την πρόοδο προς την επίτευξη και των 17 στόχων. Η βαθμολογία μπορεί να ερμηνευθεί ως ποσοστό επίτευξης στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, με τον βαθμό 100 να καταδεικνύει την επίτευξη όλων των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. «Η κατάταξη της Κύπρου, καταδεικνύει ότι η χώρα μας συνεχίζει να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης», επεσήμανε ο Καθηγητής Κώστας Παπανικόλας. Η Νατάσσα Φρειδερίκου τόνισε ότι «παρότι πολλοί συνδέουν τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης, αποκλειστικά με το περιβάλλον, στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο γενικοί και αφορούν πληθώρα θεμάτων όπως η μείωση της φτώχειας, η ισότητα των φύλων, η ποιότητα της υγείας, η εκπαίδευση, η οικονομική ανάπτυξη και πολλά άλλα».
Αλλά, γιατί η βιώσιμη ανάπτυξη είναι το κλειδί για το μέλλον μας; Ο δρ Κωνσταντίνος Κουνναμάς σημείωσε ότι «η βιώσιμη ανάπτυξη επιδιώκει την ισορροπία ανάμεσα στην οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική ευημερία και την προστασία του περιβάλλοντος. Διασφαλίζει ότι οι μελλοντικές γενιές, θα μπορούν να απολαμβάνουν έναν υγιή πλανήτη και δίκαιες κοινωνίες. Είναι ένα μοντέλο ανάπτυξης, που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους». Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο Guillaume Lafortune αντιπρόεδρος του SDSN και επικεφαλής συγγραφέας της Έκθεσης, «ο κόσμος γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνος, ασταθής και αβέβαιος.
Σχεδόν 80 χρόνια μετά τη δημιουργία των Ηνωμένων Εθνών – πρόσθεσε – οι γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, επηρεάζουν τις ζωές όλων και αποτελούν σημαντικό εμπόδιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Παράλληλα, οι πολίτες – και ιδιαίτερα οι νέοι – επιθυμούν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Με το μέγεθος της παγκόσμιας οικονομίας και τις διαθέσιμες τεχνολογίες, ο κόσμος έχει τη δυνατότητα να επιτύχει πλήρως τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης».
Οι «προβληματικοί» δείκτες της Κύπρου
Όπως προκύπτει από την ανάλυση των αποτελεσμάτων της Έκθεσης του Δικτύου Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, οι σημαντικότερες ελλείψεις και ανεπάρκειες, που συνέβαλαν στη χαμηλή αξιολόγηση της Κύπρου, σε σχέση με την επίτευξη των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, αφορούν τους Στόχους 2, 5, 6, 9, 11, 12, 13, 14 και 15. Αναφορικά με τον Στόχο 2 για Μηδενική Πείνα, λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη το Επίπεδο Τροφικής Αλυσίδας (Human Trophic Level), το οποίο μετρά την ισορροπία μεταξύ φυτικών και ζωικών τροφών στη διατροφή μας. Υψηλότερο επίπεδο, σημαίνει μεγαλύτερη κατανάλωση ζωικών προϊόντων, που απαιτούν περισσότερη ενέργεια, κάτι που έχει αλυσιδωτά μεγαλύτερες περιβαλλοντικές και υγειονομικές επιπτώσεις. Ένα ακόμη πρόβλημα, είναι οι εκπομπές αμμωνίας από τις γεωργικές δραστηριότητες, οι οποίες συμβάλλουν στη ρύπανση του αέρα και των υδάτινων πόρων.
Αναφορικά με τον Στόχο 5 για Ισότητα των Φύλων, παρατηρείται ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να υπο-εκπροσωπούνται σε θέσεις λήψης αποφάσεων. Στην Κύπρο, το ποσοστό των γυναικών σε ανώτερες διοικητικές θέσεις, είναι χαμηλό, καθώς λίγες γυναίκες κατέχουν ηγετικούς ρόλους σε μεγάλες εταιρείες. Επιπλέον, το ποσοστό των γυναικών στη Βουλή, είναι επίσης κάτω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αναφορικά με τον Στόχο 6 για Καθαρό Νερό και Αποχέτευση, διαπιστώνεται ότι τα αγαθά που εισάγονται στην Κύπρο, δαπανούν σημαντικές ποσότητες νερού για να παραχθούν και αυτό υπολογίζεται ως υδάτινος πόρος που «καταναλώθηκε» στον τόπο μας. Έτσι, αυτό το «κρυμμένο» απόθεμα νερού, εμφανίζεται στους Δείκτες βιωσιμότητας που αφορούν την Κύπρο, ως σημαντική απώλεια πόρων. Ένα άλλο ζήτημα, είναι η εκμετάλλευση «γλυκού» νερού, η οποία μετριέται με το ποσοστό των διαθέσιμων υδάτινων πόρων που χρησιμοποιούμε ως προς το νερό που επιστρέφει μέσω βροχοπτώσεων. Η υπερβολική εκμετάλλευση, ασκεί πίεση στα ήδη περιορισμένα αποθέματα νερού της Κύπρου.
Αναφορικά με τον Στόχο 9 για Βιομηχανία, Καινοτομία και Υποδομές, ένα βασικό ζήτημα, είναι η έλλειψη βασικών ψηφιακώνδεξιοτήτων στον πληθυσμό, καθώς ένας από τους δείκτες, εξετάζει το ποσοστό τουπληθυσμού ηλικίας 16-74 ετών, με βασικές (ή πέρα των βασικών), ψηφιακές δεξιότητες. Πολλοί άνθρωποι, ειδικά στιςμεγαλύτερες ηλικίες, δεν διαθέτουν τις απαραίτητες ψηφιακές δεξιότητες για να συμμετέχουνπλήρως στη σύγχρονη οικονομία. Επιπλέον, η επένδυση στην έρευνα και ανάπτυξη, είναιχαμηλή,περιορίζοντας την καινοτομία και την τεχνολογική πρόοδο.
Αναφορικά με τον Στόχο 11 για Βιώσιμες Πόλεις και Κοινότητες, επισημαίνεται ότι οι προκλήσεις στη ζωή στις πόλεις,περιλαμβάνουν τις κακές συνθήκες στέγασης, με πολλούς ανθρώπους να ζουν σε σπίτιαπου αντιμετωπίζουν προβλήματα υγρασίας, διαρροών, ελαττωματικών πορτοπαραθύρων και άλλα.Επιπλέον, τα ποσοστά ανακύκλωσης των δημοτικών απορριμμάτων, παραμένουν χαμηλά,με αποτέλεσμα πολλά απορρίμματα να καταλήγουν σε χωματερές, αντί να ανακυκλώνονταιή να αξιοποιούνται βιώσιμα. Η ανακύκλωση αυτή, περιλαμβάνει την ανακύκλωση υλικών,την κομποστοποίηση και την αναερόβια χώνευση.
Αναφορικά με τον Στόχο 12 για Υπεύθυνη Κατανάλωση και Παραγωγή, είναι γνωστό ότι η Κύπρος αντιμετωπίζειπροβλήματα με τις εξαγωγές πλαστικών αποβλήτων, που σημαίνει ότι αντί να διαχειρίζεταιτα πλαστικά απόβλητα τοπικά, αποστέλλει ένα σημαντικό ποσοστό στο εξωτερικό,μεταφέροντας έτσι την ευθύνη, αλλού. Ένα άλλο ζήτημα είναι η ρύπανση του αέρα πουσχετίζεται με τις εισαγωγές, καθώς πολλά από τα αγαθά που εισάγουμε στην Κύπρο,παράγονται με τρόπους που επιβαρύνουν την ποιότητα του αέρα.
Αναφορικά με τον Στόχο13 για Δράση για το Κλίμα, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις, είναι οι εκπομπές αερίωνθερμοκηπίου που ενσωματώνονται στις εισαγωγές. Αυτό σημαίνει ότι, παρόλο που ηΚύπρος μπορεί να μην παράγει μεγάλες ποσότητες εκπομπών, πολλά από τα αγαθά πουκαταναλώνουμε, συμβάλλουν στην εκπομπή θερμοκηπιακών αερίων στον τόπο παραγωγής τους. Επιπλέον, οι εκπομπές CO₂από την καύση ορυκτών καυσίμων και την παραγωγή τσιμέντου, παραμένουν ανησυχητικά ψηλές, καθώς η χρήση των καυσίμων αυτών, π.χ. για μεταφορές,θέρμανση, κλιματισμό, αλλά και οι εκπομπές από την παραγωγή τσιμέντου, συνεχίζουν ναεπηρεάζουν το περιβάλλον. Αναφορικά με τον Στόχο 14 για Ζωή στο Νερό, ένα από ταπροβλήματα, είναι το υψηλό ποσοστό απορρίψεων ψαριών, όπου ψάρια αλιεύονται, μόνογια να πεταχτούν πίσω στη θάλασσα, οδηγώντας σε σπατάλη και βλάβη στα θαλάσσιαοικοσυστήματα. Τέλος, αναφορικά με τον Στόχο 15 για Ζωή στη Στεριά, η βιοποικιλότητααπειλείται, όπως αντικατοπτρίζεται στον Δείκτη της Διεθνούς Ένωσης Προστασίας τηςΦύσης (IUCN Red List Index of Species Survival), που παρακολουθεί τα είδη πουκινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Οι 2 θετικοί στόχοι, κατά της φτώχειας και των ανισοτήτων
Παρά τα σοβαρά προβλήματα, στην Ευρωπαϊκή Έκθεση Βιώσιμης Ανάπτυξης 2025, επισημαίνεται ότι η Κύπρος έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο σε δύο Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης. Ο Στόχος 1 για Μηδενική Φτώχεια, αξιολογήθηκε θετικά, καθώς οι δείκτες δείχνουν ότι το ποσοστό ατόμων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, είναι χαμηλό. Συγκεκριμένα, η Κύπρος έχει χαμηλό ποσοστό ανθρώπων που ζουν με λιγότερα από 6,85 δολάρια την ημέρα (με βάση την αγοραστική δύναμη), ενώ το ποσοστό σοβαρής υλικής και κοινωνικής στέρησης, είναι επίσης περιορισμένο. Αυτό σημαίνει ότι η πλειονότητα των ανθρώπων στη χώρα, μπορούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες και να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Ο Στόχος 10 για τη Μείωση Ανισοτήτων, είναι επίσης σε σχετικά καλό επίπεδο για την Κύπρο, καθώς η εισοδηματική ανισότητα στη χώρα, δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό σημαίνει ότι η κατανομή του εισοδήματος, είναι σχετικά ισορροπημένη, με τη διαφορά μεταξύ των πιο πλούσιων και των λιγότερο εύπορων στρωμάτων του πληθυσμού, να μην είναι τόσο έντονη.
Οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον
Όπως μας είπαν οι συνομιλητές μας, οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης, αποτελούν ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης που υιοθετήθηκε από τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ το 2015, με σκοπό να δημιουργηθεί ένας πιο δίκαιος, βιώσιμος και ανθεκτικός κόσμος μέχρι το 2030. Περιλαμβάνει 17 στόχους που καλύπτουν κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, σε μια προσέγγιση, με τρεις βασικούς πυλώνες: Ο πρώτος πυλώνας αφορά την οικονομική διάσταση και την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και της ευημερίας, χωρίς να εξαντλούνται οι φυσικοί πόροι.
Ο δεύτερος πυλώνας αφορά την κοινωνική διάσταση, δηλαδή τη διασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης, της πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες, της μείωσης των ανισοτήτων και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής. Ο τρίτος πυλώνας αφορά την περιβαλλοντική διάσταση, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και τον περιορισμό της ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής.
Σε κάθε περίπτωση, η Ευρωπαϊκή Έκθεση Βιώσιμης Ανάπτυξης για το 2025, αποκαλύπτει επιβράδυνση της προόδου προς τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης και επισημαίνει τις διαχρονικές κοινωνικές, περιβαλλοντικές και προκλήσεις βιοποικιλότητας σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Έκθεση τονίζει την επείγουσα ανάγκη για τη νέα ηγεσία της ΕΕ, να επιβεβαιώσει τη δέσμευσή της για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης. «Είναι ιστορική ευθύνη, αλλά και στρατηγικό συμφέρον της νέας ηγεσίας της ΕΕ να τηρήσει τις οικουμενικές αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και να εφαρμόσει τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης, ιδιαίτερα μέσω νέων συνεργασιών, σε έναν πραγματικά πολυπολικό κόσμο», τόνισε ο επικεφαλής συγγραφέας της Έκθεσης Guillaume Lafortune.
* Το Κυπριακό Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης, θα ανακοινώσει σύντομα την οργάνωση εκδήλωσης, στην οποία, όπως αναφέρει, θα παρουσιαστούν και θα αναλυθούν τα ευρήματα της Ευρωπαϊκής Έκθεσης Βιώσιμης Ανάπτυξης. Η Ευρωπαϊκή Έκθεση Αειφόρου Ανάπτυξης για το 2025 είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση:
Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα https://sdsn.cyprus.cyi.ac.cy ή τη σελίδα στο Facebook.
Με αφορμή τα απογοητευτικά αποτελέσματα της Κύπρου στον Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης 5 για τα θέματα ισότητας των φύλων, αλλά και τη χθεσινή Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας, η συμπρόεδρος του Κυπριακού Δικτύου Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης Νατάσσα Φρειδερίκου, σχολίασε για τη στήλη ότι «στις μέρες μας, η έννοια της «επιλογής», προωθείται σχεδόν εμμονικά».
Και πρόσθεσε: «Ακούμε συχνά τη φράση ότι «είναι δική της επιλογή». Αλλά πόσο ελεύθερη είναι πραγματικά αυτή η επιλογή; Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι επιλογές μας, διαμορφώνονται μέσα σε ένα πατριαρχικό πλαίσιο, όπου οι ανισότητες δύναμης και εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, είναι βαθιά ριζωμένες. Όταν αυτές οι ανισότητες είναι ακραίες, τότε οι επιλογές που εμφανίζονται ως διαθέσιμες στις γυναίκες, δεν είναι πάντα αληθινά ελεύθερες.
Δυστυχώς βλέπουμε την επιλογή έτσι όπως είναι σήμερα, να δικαιολογεί τη χειρότερη βία που συμβαίνει στις γυναίκες. Παρατηρούμε μια εκτεταμένη εμπορευματοποίηση των σωμάτων των γυναικών, ειδικά των νεαρών. Βλέπουμε τεράστιες βιομηχανίες να αντλούν κέρδος από την πορνεία, τη βιομηχανία του πορνό, την παρένθετη μητρότητα και τη συλλογή ωαρίων – και αυτοί που έχουν οικονομικό όφελος από αυτές τις πρακτικές, είναι κυρίως άνδρες…
Η χρήση όρων, όπως «σεξ-εργασία» και «σεξ-εργάτρια», ενισχύει τη ψευδαίσθηση ότι η πορνεία είναι μια απλή επαγγελματική επιλογή. Με αυτό τον τρόπο, ο μαστροπός μετατρέπεται σε «επιχειρηματία», ο πελάτης παρουσιάζεται ως καταναλωτής υπηρεσιών και η πώληση του γυναικείου σώματος κανονικοποιείται. Έτσι, η κοινωνία λαμβάνει το μήνυμα ότι η σεξουαλική εκμετάλλευση, είναι απλώς μια «δουλειά», όπως κάθε άλλη.
Στην περίπτωση της παρένθετης μητρότητας, βλέπουμε την αντιμετώπιση ευάλωτων γυναικών σαν μικρές «βιομηχανίες». Πραγματικά με φοβίζει η απανθρωποποίηση, που καλλιεργείται με την ιδέα ότι οι γυναίκες είναι «φούρνοι», «δοχεία», «μονάδες παραγωγής» μωρών και ότι όλα αυτά παρουσιάζονται ως αγάπη, επιλογή, ελευθερία και αλτρουισμός.
Με φοβίζει το πώς ντύνουμε φρικτές πράξεις, με όμορφες λέξεις, μέχρι που στο τέλος δεν μπορούμε ούτε εμείς οι ίδιοι να αναγνωρίσουμε τη φρικαλεότητα της πορνείας, της αγοραπωλησίας ωαρίων, της «ενοικίασης» ενός γυναικείου σώματος για τεκνοποίηση, της πορνογραφίας και των νέων της μορφών, πασπαλισμένων με αστερόσκονη (onlyfans).
Ακόμη πιο επικίνδυνο είναι να ντύνουμε τα επιχειρήματα μας με «σεξουαλική απελευθέρωση» και «γυναικεία ενδυνάμωση», όταν προσπαθούμε να πείσουμε ότι οι γυναίκες «θέλουν» και «επιλέγουν» την όποια μορφή εκμετάλλευσης τους.
Πραγματική ελευθερία επιλογών, θα έχουμε όταν οι γυναίκες δεν θα χρειάζεται να διαλέξουν ανάμεσα σε μορφές εκμετάλλευσης, αλλά θα έχουν ίσες ευκαιρίες να ζήσουν, χωρίς να πουλήσουν με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, το σώμα τους. Αυτός είναι ο δρόμος που έχουμε μπροστά μας. Και είναι μακρύς».
