Νομοθετικά κενά και παραλήψεις, θίγονται σε πόρισμα της Επιτρόπου Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, Δέσπως Μιχαηλίδου, αναφορικά με τη μη παροχή υπηκοότητας σε παιδιά με έναν γονέα Κύπριο και τον δεύτερο γονέα με παράνομη είσοδο/διαμονή στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Το θέμα απασχόλησε το γραφείο της Επιτρόπου ουκ ολίγες φορές, καθώς την τελευταία δεκαετία έλαβε και συνεχίζει να λαμβάνει, σημαντικό αριθμό παραπόνων. Ως εκ τούτου, το ζήτημα έχει αποτελέσει αντικείμενο σειράς διερευνήσεων και αλληλογραφίας της Επιτρόπου με το Υπουργείο Εσωτερικών, ως αρμόδια αρχή. Η Επίτροπος στο πόρισμά της καταγράφει σειρά διαπιστώσεων και συστάσεων, ώστε να διασφαλίζεται ότι κανένα παιδί που διαμένει στην Κύπρο δεν παραμένει de facto ή de jure ανιθαγενές.
Η Επίτροπος αναφέρει πως είναι η εξαίρεση στον κανόνα που δημιουργεί προβλήματα, αφού εξαιρούνται από την αυτόματη αναγνώριση της ιδιότητας του Κύπριου πολίτη, παιδιά μεικτών γάμων μεταξύ Κυπρίων και αλλοδαπών, όταν ο αλλοδαπός γονέας έχει παράνομη είσοδο ή διαμονή στη Δημοκρατία. Σε τέτοια περίπτωση, όπως εξηγεί, θα πρέπει να λάβει απόφαση το Υπουργικό Συμβούλιο για την παραχώρηση υπηκοότητας στη βάση συγκεκριμένων κριτηρίων που έχουν αποφασιστεί στο πλαίσιο της άσκησης της εν λόγω διακριτικής ευχέρειας.
Εκκρεμούν 3500 αιτήσες παιδιών μεικτών γάμων
Σύμφωνα με την Επίτροπος, η απόδοση υπηκοότητας σε ένα παιδί θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το συμφέρον του παιδιού και τους οικογενειακούς και κοινωνικο-πολιτικούς δεσμούς του παιδιού, ανεξαρτήτως του καθεστώτος των γονέων.
Όπως προσθέτει, το γεγονός ότι περί τις 3500 αιτήσεις παιδιών μεικτών γάμων για υπηκοότητα εκκρεμούν, ενώ κάποια από αυτά τα παιδιά δεν έχουν καμία υπηκοότητα και διαβιούν για χρόνια ως ανιθαγενή, εγείρει προβληματισμό για την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο, αφού τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζουν σοβαρούς περιορισμούς αναφορικά με την πρόσβαση τους σε βασικές δημόσιες υπηρεσίες όπως το σύστημα υγείας, την κοινωνική ασφάλιση και τις κοινωνικές παροχές.
Σημειώνεται, σύμφωνα με επιστολή του Υπουργού Εσωτερικών (ημερομηνίας 31/01/2024), εκ των 3500 αιτήσεων, οι 774 αφορούν παιδιά που εμπίπτουν στα κριτήρια και οι 2928 αιτήσεις δεν εμπίπτουν στα κριτήρια που έθεσε το Υπουργικό Συμβούλιο. Λαμβάνεται υπόψη, ότι ο αριθμός αυτός αποτελεί τον αριθμό των παιδιών που έχουν κάνει ήδη αίτηση για παροχή υπηκοότητας, συνεπώς ο πραγματικός αριθμός παιδιών που διαβιούν στην Κύπρο χωρίς καμία υπηκοότητα δύναται να είναι πολύ μεγαλύτερος.
Η κα. Μιχαηλίδου τονίζει πως τα παιδιά αυτά έρχονται αντιμέτωπα με σωρεία δυσκολιών που προκύπτουν από την κατάσταση στην οποία βρίσκονται όπως η μη δυνατότητα απόκτησης ταξιδιωτικών εγγράφων, αλλά και συμμετοχής σε εκπαιδευτικές και κοινωνικές δραστηριότητες. Περαιτέρω, με την ενηλικίωση τους, πολλά από τα παιδιά αυτά παραμένουν εντελώς μετέωρα και πολλές φορές χωρίς πρόσβαση καν σε άδεια παραμονής τους στη χώρα, αφού ως ενήλικες αντιμετωπίζονται πλέον διαφορετικά και σε σχέση με τη διαμονή τους στη Δημοκρατία.
Σύμφωνα με την Επίτροπο, η αντιμετώπιση του ζητήματος της υπηκοότητας για τα παιδιά στην Κύπρο είναι θέμα νομικής συμμόρφωσης στη βάση των διεθνών Συμβάσεων που η ΚΔ έχει κυρώσει, αλλά ταυτόχρονα και κοινωνικής δικαιοσύνης και μακροπρόθεσμης πολιτικής σταθερότητας.
Εγκρίνονται ετησίως 100 αιτήσεις – Περιμένουν άλλα 7 χρόνια μετά
Σύμφωνα με επιστολή του Υπουργού Εσωτερικών, από το 2007 που εφαρμόζονται τα κριτήρια έχουν εγκριθεί συνολικά 1923 αιτήματα μέσω 36 υποβληθέντων προτάσεων στο Υπουργικό. Η Επίτροπος σημειώνει ότι εκκρεμούν 774 αιτήσεις αιτήσεις παιδιών που εμπίπτουν στα κριτήρια και 2928 αιτήσεις παιδιών που δεν εμπίπτουν στα κριτήρια που έθεσε το Υπουργικό Συμβούλιο. Κατά τη σχετική Συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών αναφέρθηκε ότι κατά το 2024 εγκρίθηκαν 96 αιτήσεις παιδιών που εμπίπτουν στα κριτήρια. Όπως υποδεικνύει η Επίτροπος, «εάν και εφόσον κάθε χρόνο εγκρίνονται περί τις 100 αιτήσεις παιδιών, αυτό σημαίνει ότι για κάποια από αυτά τα παιδιά η διαδικασία θα διαρκέσει άλλα 7 χρόνια, παρόλο που έχει εξεταστεί η αίτησή τους και εμπίπτουν στα κριτήρια». Γι’ αυτό σύσταση της Επιτρόπου αποτελεί η «άμεση εκχώρηση της αρμοδιότητας του Υπουργικού Συμβουλίου σε ανώτερους λειτουργούς του Υπουργείου Εσωτερικών για διεκπεραίωση της διαδικασίας έγκρισης των περί 700 αιτήσεων που εκκρεμούν και εμπίπτουν στα κριτήρια εντός 2 μηνών».
Παιδί αναμένει μία απάντηση από το 2008 – Σε ένα χρόνο λήγει η άδεια παραμονής του
Επιγραμματικά η Επίτροπος καταλήγει σε συγκεκριμένες διαπιστώσεις, όπως η μη κύρωση διεθνών συμβάσεων, η καθυστέρηση στην εξέταση αιτήσεων, η μη παραλαβή αιτήσεων κα.
Όσον αφορά το ζήτημα της καθυστέρησης στην εξέταση των αιτήσεων, η Επίτροπος αναφέρεται στην περίπτωση ενός παιδιού του οποίου η αίτηση για κυπριακή υπηκοότητα εξετάζεται από το 2008.
Το παιδί βρίσκεται από 3 μηνών στην Κύπρο, έχει φοιτήσει σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης του κυπριακού εκπαιδευτικού συστήματος και η άδεια παραμονής που διαθέτει θα λήξει με την αποφοίτησή της από το σχολείο την επόμενη σχολική χρονιά.
Αυτή τη στιγμή το παιδί δεν μπορεί να επιλέξει με ποιο τρόπο θα συνεχίσει τις σπουδές της σε ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, λόγω της αβεβαιότητας που προκύπτει από το καθεστώς της. Σημειώνεται ότι, στη βάση της κείμενης νομοθεσίας τα παιδιά δεν έχουν ούτε δικαίωμα υποβολής αίτησης για πολιτογράφηση πριν την ενηλικίωση τους στη βάση της συνεχούς και νόμιμης διαμονής τους στη Δημοκρατία, όπως ορίζεται και στο Άρθρο 6(4)(στ) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Ιθαγένεια, ενώ με την ενηλικίωση τους μπορεί να μην είναι σε θέση να υποβάλουν αίτηση ούτε για πολιτογράφηση αφού ενδεχομένως να μην έχουν άδεια διαμονής. Και αυτό παρότι ο ένας γονέας είναι Κύπριος πολίτης.
Η Επίτροπος εισηγείται την ενσωμάτωση στη σχετική νομοθεσία πρόνοιας για υποβολή αίτησης για πολιτογράφηση και από παιδιά, η οποία μπορεί να υποβάλλεται μέσω των γονέων τους.
Μπαίνουν σε λίστα αναμονής εάν δεν εγκριθούν
Η Επίτροπος διαπιστώνει τη μη απόρριψη αιτήσεων που δεν εμπίπτουν στα κριτήρια του Υπουργικού Συμβουλίου. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει, για όσα παιδιά δεν εμπίπτουν στα κριτήρια του Υπουργικού Συμβουλίου αποστέλνεται επιστολή από την αρμόδια Αρχή στην οποία αναγράφεται το ακόλουθο:
«Συνεπώς η αίτηση για εγγραφή των παιδιών του κου …. δεν μπορεί να προωθηθεί επί του παρόντος, αλλά τίθεται σε λίστα αναμονής μέχρι την ενδεχόμενη επέκταση των κριτηρίων του Υπουργικού Συμβουλίου».
Σύμφωνα με την Επίτροπο, η αρμόδια Αρχή αφήνει χιλιάδες παιδιά που ζουν στην Κύπρο χωρίς ιθαγένεια, αφού τα κριτήρια που έχουν τεθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 14/02/2007 και έχουν τροποποιηθεί στις 21/02/2024 δεν περιλαμβάνουν καμία από τις ομάδες παιδιών που ανήκουν στις κατηγορίες που περιγράφονται παραπάνω και δεν τους δίνεται καν μια απάντηση με αποτέλεσμα να μην μπορούν να προχωρήσουν στην προσβολή της απόφασης, αφού με τον τρόπο αυτό η διοίκηση δεν απορρίπτει την αίτηση.
Κατά συνέπεια, για περισσότερα από 18 χρόνια τα παιδιά αυτά έχουν παραμείνει χωρίς ιθαγένεια και χωρίς μέσο για να μπορούν να προσβάλουν την απόφαση.
Η Επίτροπος εισηγείται όπως σε όσα παιδιά δεν εμπίπτουν στα κριτήρια, να σταλεί επιστολή απόρριψης της αίτησης.
Αρνούνται να παραλάβουν αιτήσεις
Περαιτέρω, η Επίτροπος διαπιστώνει πως σε κάποιες περιπτώσεις λειτουργοί αρνούνται να παραλάβουν αιτήσεις, ιδίως όταν αυτή υποβάλλεται από Τουρκοκύπριο γονέα ο οποίος έχει παιδιά με γονέα Τούρκο υπήκοο. Εντούτοις, όπως τονίζει, η ΚΔ στη βάση του Συντάγματος δεν μπορεί αυθαίρετα να αρνηθεί να παραλάβει αίτηση από πολίτη. Αντιθέτως, το κράτος έχει την υποχρέωση να παραλάβει και να εξετάσει την αίτηση.
Σύμφωνα με την Επίτροπο, για σκοπούς διαφάνειας της διαδικασίας παραλαβής αιτήσεων, αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται από την παράδοση αποδεικτικού παραλαβής προς τον πολίτη, το οποίο θα περιλαμβάνει τουλάχιστον ημερομηνία παραλαβής, αλλά και αύξων αριθμό της αίτησης.
Σύσταση για αναβάθμιση κριτηρίων
Στη βάση των παραπόνων που έχει λάβει η Επίτροπος σημειώνει πως με τα κριτήρια που έχει θέσει το Υπουργικό Συμβούλιο για την παροχή υπηκοότητας σε παιδιά όταν ο ένας γονέας έχει παράνομη είσοδο/διαμονή στην Κ.Δ. αποκλείονται στην πράξη συγκεκριμένες ομάδες παιδιών.
Η Επίτροπος εισηγείται όπως γίνουν άμεσες ενέργειες για συμπερίληψη των ακόλουθων κατηγοριών στα κριτήρια του Υπουργικού Συμβουλίου:
- Παιδιά με έναν ή/και τους δύο γονείς με καθεστώς πρόσφυγα ή συμπληρωματικής προστασίας.
- Παιδιά με έναν γονέα με παράνομη είσοδο ή διαμονή στην Κ.Δ. στο παρελθόν, ο/η οποίος/α έχει τη στιγμή της αίτησης νόμιμη παραμονή στην Κ.Δ.
- Παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών, με προσκόμιση στοιχείων που να αποδεικνύουν ότι δεν μπορεί να ανακτηθεί υπηκοότητα από τον/τη δεύτερο/η γονέα.
Παιδιά μεικτών γάμων Τ/κ με Τούρκους υπηκόους
Καταληκτικά, η Επίτροπος σημειώνει πως δεν έχει τοποθετηθεί σε σχέση με την υιοθέτηση της εξαίρεσης για την παραχώρηση υπηκοότητας δυνάμει καταγωγής, και κατά πόσο αυτή επηρεάζει ιδιαίτερα ή σε δυσανάλογο βαθμό τα παιδιά με τον ένα γονέα Τουρκοκύπριο που διαμένει στις κατεχόμενες περιοχές και τον δεύτερο γονέα Τούρκο υπήκοο. Μέχρι σήμερα, όπως λέει, κατά τις διερευνήσεις της προς την αρμόδια Αρχή δεν της έχει απαντηθεί το ερώτημα για τον σκοπό υιοθέτησης της εν λόγω εξαίρεσης.
Σύμφωνα με την ίδια, «είναι καθόλα κατανοητό ότι η παραχώρηση της κυπριακής υπηκοότητας σε παιδιά με τον ένα γονέα Τούρκο υπήκοο εγείρει πολιτικά ζητήματα, αφού μπορεί να ερμηνευθεί ως αποδοχή των τετελεσμένων της εισβολής. Αποτελεί ένα ζήτημα το οποίο απαιτεί ευαίσθητους χειρισμούς, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα, όσο και τις παραβιάσεις που επήλθαν λόγω της τουρκικής εισβολής». Ωστόσο, επιφυλάσσεται να τοποθετηθεί επί του θέματος όταν λάβει απάντηση από την αρμόδια αρχή.
