Μάσκες, κομφετί, πολύχρωμες, αστείες και κάποτε τρομακτικές αμφιέσεις, καπέλα, γυαλιά και ό,τι άλλο μπορεί να σκεφτεί ο ανθρώπινος νους.
Το καρναβάλι είναι εδώ. Τα πολυκαταστήματα έχουν γεμίσει και φέτος με αμέτρητες επιλογές αποκριάτικων στολών και αρκετοί είναι εκείνοι που έχουν ήδη εξοπλιστεί καταλλήλως. Το πώς επιλέγει ο καθένας τη στολή του το καρναβάλι έχει απασχολήσει τους ειδικούς αμέτρητες φορές με τις πλείστες επεξηγήσεις να καταλήγουν είτε λίγο, είτε πολύ, στον «κρυμμένο» μας εαυτό.
Βεβαίως, κάποιος εύλογα μπορεί να σκεφτεί: «Καλά όσοι δεν μεταμφιέζονται ή δεν είναι λάτρεις του καρναβαλιού δεν έχουν κρυμμένο εαυτό;». Τι τελικά ισχύει; Πόσοι «κρύβονται» στο «εγώ» μας και πώς αυτό μπορεί να συνδεθεί με τις καρναβαλίστικες αμφιέσεις;
«Ας προσπαθήσουμε πρώτα να εξηγήσουμε τη θεωρία της συναλλακτικής ανάλυσης του Eric Berne, (Καναδός ψυχίατρος) σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη συμπεριφορά», λέει στον «Φ» η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, Άνθια Χριστοδούλου Θεοφίλου.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Eric Berne, το «εγώ» δηλαδή ο εαυτός, χωρίζεται σε τρεις διαφορετικές καταστάσεις: Τον «γονέα», τον «ενήλικα» και το «παιδί». Δηλαδή, βάσει της συγκεκριμένης θεωρίας, «όλοι διατηρούμε μέσα μας έναν εσωτερικό γονέα (που είναι τα βιώματα που είχαμε με τους γονείς ή τους κηδεμόνες μας), έναν ενήλικα (το λογικό κομμάτι μέσα μας που ανταποκρίνεται στη χρονολογική ηλικία μας) και ένα “εσωτερικό παιδί” (που σχετίζεται με τον συναισθηματικό μας εαυτό, τα παιδικά μας βιώματα και τις ασυνείδητες συμπεριφορές που έχουμε αναπτύξει ως απάντηση σε αυτά)».
Όσο διαφορετικοί κι αν είναι μεταξύ τους οι άνθρωποι δηλαδή, όλοι κουβαλούν αυτές τις τρεις καταστάσεις του εαυτού τους, του «εγώ» τους. «Για παράδειγμα, ορισμένοι έχουμε μεγαλύτερο ποσοστό εσωτερικού παιδιού. Ενώ άλλοι μεγαλύτερο ποσοστό ενήλικα».
Παράλληλα με αυτό, το «εσωτερικό» μας παιδί, χωρίζεται σε τρεις δικές του, διαφορετικές καταστάσεις. Μια από αυτές είναι το «ελεύθερο», αυθόρμητο παιδί. «Όσοι, λοιπόν, έχουν μεγαλύτερο ποσοστό ενήλικα τότε ίσως διακατέχονται πολύ περισσότερο από τη λογική σκέψη και είναι πιο μετρημένοι στον τρόπο που συμπεριφέρονται». Από την άλλη, «όσοι έχουν ένα σημαντικό ποσοστό ελεύθερου εσωτερικού παιδιού, μπορούν να είναι πιο ελεύθεροι, αυθόρμητοι και γλεντζέδες, να έχουν άφθονο χιούμορ και να χαίρονται ιδιαίτερα το καρναβάλι, να μεταμφιέζονται και να διασκεδάζουν στις διάφορες αποκριάτικες εκδηλώσεις».
Στο κάδρο και ο εσωτερικός μας κριτής
Πέραν από τις τρεις διαφορετικές πτυχές του «εγώ» μας, υπάρχει και ο «εσωτερικός κριτής». «Υπάρχουν και άνθρωποι που ενώ θα ήθελαν να μεταμφιεστούν και να αφεθούν περισσότερο ελεύθεροι το καρναβάλι, δεν το κάνουν επειδή ίσως να τους πιέζει ψυχολογικά ο “εσωτερικός κριτής” τους. Πρόκειται για μια “κριτική εσωτερική φωνή” και είναι μια έννοια που χρησιμοποιείται στη λαϊκή ψυχολογία και ψυχοθεραπεία. Μια υπό-προσωπικότητα που κρίνει και υποτιμά το άτομο». Αυτή η υπό-προσωπικότητα είναι «μια εσωτερική ψυχολογική άμυνα την οποία όλοι διαθέτουμε αλλά άλλους τους ταλαιπωρεί πολύ και άλλους λιγότερο».
«Για παράδειγμα, ένα άτομο με πολύ αυστηρό εσωτερικό κριτή μπορεί να “ακούει” τον εσωτερικό κριτή να του λέει ότι “αν μεταμφιεστείς θα είσαι γελοίος” ή ότι “δεν είσαι για τέτοια πράγματα”».
Σε κάποιους απλά δεν αρέσει το καρναβάλι
Πέραν όλων των άλλων, υπάρχει και μια τρίτη, πολύ απλή εξήγηση: «Ορισμένα πράγματα είναι θέμα αρεσκείας, γούστου ή συνήθειας. Σε κάποιους αρέσει πολύ η γιορτή του καρναβαλιού και θέλουν να την διασκεδάζουν στο έπακρον ενώ σε κάποιους άλλους ίσως δεν προκαλεί και τόσο ενθουσιασμό».
Ίσως κάποιοι να συμμετέχουν στις διάφορες εκδηλώσεις «για να κοινωνικοποιηθούν και να βρεθούν με τους φίλους τους αλλά δεν αισθάνονται τόσο εξοικειωμένοι ώστε να μασκαρευτούν γιατί ίσως αυτό να μην ήταν μέρος της κουλτούρας της οικογένειας στην οποία μεγάλωσαν ή ακόμα επειδή απλά έτσι δεν τους αρέσει να μεταμφιέζονται».
Τι θα μπορούσε να κρύβεται πίσω από κάθε αμφίεση;
>> Ένα κουστούμι τρόμου, δείχνει σκιερό εαυτό.
>> Ένα κουστούμι «αθωότητας» αναδεικνύει το εσωτερικό παιδί του εαυτού μας.
>> Κουστούμια ζώων, ή κουστούμια κόμικ ηρώων ή καρτούν φανερώνουν το εσωτερικό, ελεύθερο και δημιουργικό παιδί μέσα μας ή/και τον σκιερό εαυτό μας.
>> Κοστούμια του κακού, ο σκιερός εαυτός μας.
>> Κουστούμια σεξουαλικού περιεχομένου, μάλλον δείχνουν απωθημένα ή και παιχνιδιάρικα κομμάτια του εαυτού μας.
«Θα τολμήσω να δώσω συγκεκριμένα παραδείγματα για το τι θα μπορούσε να σημαίνει για κάποια άτομα η αμφίεση που επιλέγουν»:
>> Η συντηρητική κοπέλα στο γραφείο που ντύνεται σέξι κοκκινοσκουφίτσα.
>> Ο άνδρας φίλος μας που είναι γενικά συνεσταλμένος και αποφασίζει να μας ξαφνιάσει επιλέγοντας να μεταμφιεστεί σε έξαλλο ποπ-σταρ.
>> Ένας γνωστός ή γνωστή μας που είναι συνήθως πολύ ευγενικοί, καλοσυνάτοι και συγκαταβατικοί και μεταμφιέζονται σε κακό ήρωα.
Κρυφές επιθυμίες, πόθοι και η «θεραπευτική» ιδιότητα της μεταμφίεσης
Όλα τα πιο πάνω, λέει η κ. Χριστοδούλου – Θεοφίλου, «είναι κάποιες εξηγήσεις κατά κάποιο τρόπο ενδεικτικές για τις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των ανθρώπων σε ό,τι έχει να κάνει με το αν επιλέγουν και πώς επιλέγουν να γιορτάσουν το καρναβάλι».
Πρόκειται για μια εποχή που ίσως αποτελεί και μια «καλή ευκαιρία για να εκπληρώσει κανείς, με ένα τρόπο δικό του, φανταστικό, διασκεδαστικό και κάποτε παιγνιδιάρικο, κρυφές του επιθυμίες ή φαντασιώσεις». Άλλωστε, με τις αμέτρητες επιλογές αμφίεσης που υπάρχουν, ο καθένας μπορεί να επιλέξει πολλούς και διαφορετικούς ρόλους. «Ορισμένοι από αυτούς τους ρόλους μπορεί να είναι εντελώς αντίθετοι με το ποιοι είμαστε ή τουλάχιστον το τι φανερώνουμε στον έξω κόσμο».
Η μεταμφίεση είναι «κάτι εντελώς διαφορετικό από τον βασικό κοινωνικό εαυτό του καθενός. Μπορεί να είναι ακόμη και εξελικτικά θεραπευτικό αφού δίνεται ευκαιρία σε άλλες υπό-προσωπικότητες ή κομμάτια του εαυτού μας που είναι στην αφάνεια ή ακόμη και στα απωθημένα μας να αναδυθούν στην επιφάνεια. Θεραπευτική μπορεί να είναι και η εκτόνωση αυτών των απωθημένων ή καταπιεσμένων αναγκών».
Ο Carl Jung (Ελβετός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής, εισηγητής της σχολής της αναλυτικής ψυχολογίας) έκανε λόγο για τον «σκιερό εαυτό» ή την «σκιά» που είναι ο παραγκωνισμένος εαυτός, ο εαυτός των παρασκηνίων.
