Η Κυπριακή Δημοκρατία προχώρησε στην υποβολή του τελικού Σχεδίου Συμμόρφωσης για τις μονάδες καύσης των Ηλεκτροπαραγωγών Σταθμών στη Δεκέλεια και το Βασιλικό, με σκοπό τη συμμόρφωση με την αναθεωρημένη Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις Βιομηχανικές Εκπομπές. Το σχέδιο υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 4 Φεβρουαρίου 2025, μέσω της Μόνιμης Αντιπροσωπίας της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Σχέδιο Συμμόρφωσης αφορά τις μονάδες ατμοπαραγωγής του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού στη Δεκέλεια (ΗΣ Δεκέλειας) και του Ηλεκτροπαραγωγού Σταθμού στον Βασιλικό (ΗΣ Βασιλικού), της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ) και περιλαμβάνει αναλυτικά μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση των εκπομπών ρύπων και την επίτευξη της πλήρους συμμόρφωσης με τις κανονιστικές απαιτήσεις.

Η συγκεκριμένη απόφαση ελήφθη κατόπιν ενδελεχούς συζήτησης με τους αρμόδιους φορείς, με τη συμμετοχή και σχολιασμό των ενδιαφερομένων, ενώ το τελικό κείμενο του σχεδίου ενσωματώνει τις παρατηρήσεις που έγιναν και ευθυγραμμίζεται με τις κατευθυντήριες γραμμές του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Οι ενέργειες που περιλαμβάνονται στο σχέδιο αποσκοπούν στην εξισορρόπηση της ανάγκης για διασφάλιση επάρκειας ηλεκτρικής ενέργειας και ταυτόχρονα στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη λειτουργία των εν λόγω μονάδων.

Σύμφωνα με το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ, η Κύπρος έχει λάβει υπόψη την ανάγκη για ελαχιστοποίηση των εκπομπών ρύπων από τις μονάδες καύσης, ενώ, παράλληλα, δρομολογεί τη μετάβαση σε καθαρότερες μορφές ενέργειας. Η νέα στρατηγική περιλαμβάνει τη σταδιακή αντικατάσταση του καυσίμου με φυσικό αέριο και την ενίσχυση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ).

Το σχέδιο προβλέπει, μεταξύ άλλων, την αναβάθμιση του παραγωγικού δυναμικού με την εγκατάσταση νέων μονάδων καύσης φυσικού αερίου, καθώς και τη λειτουργία συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας για την ενίσχυση της αξιοπιστίας του συστήματος ηλεκτροπαραγωγής. Επιπλέον, το σχέδιο περιλαμβάνει τη στρατηγική μείωσης της λειτουργίας των μονάδων ατμοπαραγωγής, οι οποίες θα περιορίσουν τη χρήση τους έως το 2030, με στόχο τη μείωση των εκπομπών και τη συμμόρφωση με τις εθνικές και ευρωπαϊκές περιβαλλοντικές προδιαγραφές.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Κύπρος, παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής λόγω της απομόνωσής της, προχωρά σε στρατηγικές λύσεις που συνδυάζουν την αναγκαία παραγωγή ενέργειας με την προστασία του περιβάλλοντος. Προς αυτή την κατεύθυνση, αναμένεται να ενισχυθεί η χρήση ΑΠΕ και η τεχνολογία αποθήκευσης ενέργειας τα επόμενα χρόνια.

Με την αποστολή του Σχεδίου Συμμόρφωσης, η Κυπριακή Δημοκρατία επενδύει στη δημιουργία ενός βιώσιμου και καθαρού ενεργειακού μέλλοντος, συμβάλλοντας παράλληλα στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μείωση των ρύπων και την προστασία του κλίματος.

Το κείμενο που υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιλαμβάνει μια συνοπτική παρουσίαση των σχεδίων για τη μείωση των εκπομπών ρύπων, την αλλαγή καυσίμων (π.χ. χρήση φυσικού αερίου αντί για βαρύ μαζούτ) και την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης μέσω της αύξησης της χρήσης ΑΠΕ. Παράλληλα, στο κείμενο περιγράφονται διάφορες πολιτικές και μέτρα που στοχεύουν στην ενίσχυση της ενεργειακής μετάβασης και της βιώσιμης ανάπτυξης της χώρας.

Το κείμενο περιλαμβάνει συγκεκριμένες πρόνοιες-δεσμεύσεις:

>> Μετάβαση σε φυσικό αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας το 2026.

>> Ενίσχυση της παραγωγής από ΑΠΕ, με στόχο την αύξηση της ηλεκτροπαραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, μέχρι το 2030.

>> Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων και προώθηση της ενεργειακής απόδοσης, ειδικά στον τομέα των δημόσιων κτιρίων, καθώς και αύξηση της χρήσης συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας.

Η συγκεκριμένη προσπάθεια αντανακλά την στρατηγική της Κύπρου για την επίτευξη των εθνικών στόχων για το κλίμα και την ενέργεια, εστιάζοντας στην ενεργειακή μετάβαση, τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και τη διαχείριση των εκπομπών ρύπων.

Βελτίωση αποδοτικότητας και αύξηση της ενέργειας από ΑΠΕ

Συνοπτικά, το Σχέδιο Συμμόρφωσης περιλαμβάνει:

Εισαγωγή και σκοπός: Η Κυπριακή Δημοκρατία επιθυμεί να εφαρμόσει τη δυνατότητα παρέκκλισης από τις οριακές τιμές εκπομπών που αναφέρονται στην Οδηγία 2010/75/ΕΕ για το διοξείδιο του θείου, τα οξείδια του αζώτου και τη σκόνη, για τις μονάδες καύσης των Ηλεκτροπαραγωγών Σταθμών της ΑΗΚ στη Δεκέλεια και στο Βασιλικό. Ειδικότερα, ζητήθηκε παράταση λόγω της τεχνολογίας των παλαιών μονάδων και της ανάγκης για τη διατήρηση της ασφάλειας του ηλεκτρικού συστήματος της Κύπρου έως το 2030.

Μονάδες καύσης:

● Οι Μονάδες Ατμοπαραγωγής στους ΗΣ Δεκέλειας και Βασιλικού χρησιμοποιούν βαρύ μαζούτ, με τη Δεκέλεια να έχει μονάδες με ηλεκτρική ισχύ 60MWe και τον Βασιλικό μονάδες 130MWe η καθεμία.

● Οι μονάδες στον Βασιλικό έχουν ήδη εγκαταστήσει συστήματα για τη μείωση των ρύπων, αλλά αυτά παρουσίασαν προβλήματα, κυρίως λόγω της χρήσης βαρέως μαζούτ.

● Από το 2027 αναμένεται η λειτουργία νέων μονάδων καύσης στο Βασιλικό με προτεραιότητα στη χρήση φυσικού αερίου.

Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ):

● Η Κύπρος προχωρά σε ενέργειες για τη μετάβαση σε καθαρότερες μορφές ενέργειας, όπως η αύξηση της παραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και η αναβάθμιση του δικτύου μεταφοράς.

● Η μείωση της εξάρτησης από τον ηλεκτρισμό μέσω καύσης ορυκτών καυσίμων και η προώθηση του φυσικού αερίου και των ΑΠΕ αναμένονται να μειώσουν τις εκπομπές.

Στρατηγικές για συμμόρφωση:

● Σχέδια για την ελαχιστοποίηση των εκπομπών, τη χρήση φυσικού αερίου, τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και την αύξηση της ενέργειας από ΑΠΕ.

● Παράλληλα, προγραμματίζονται έργα για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων, αιολικών πάρκων και νέων έργων αποθήκευσης ενέργειας.

Διαχείριση της ζήτησης:

● Επικεντρώνεται στη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων για παραγωγή ηλεκτρισμού και την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και των ΑΠΕ.

● Ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας, ενθάρρυνση ενεργειακών κοινοτήτων και προώθηση μέτρων για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης σε δημόσια κτίρια και βιομηχανίες.

Το Σχέδιο Συμμόρφωσης είναι μια στρατηγική που στοχεύει στη μείωση των εκπομπών ρύπων και τη μετάβαση σε πιο βιώσιμες μορφές ενέργειας, εναρμονισμένο με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς υποχρεώσεις της Κύπρου.

Η έλευση φυσικού αερίου θα μειώσει τις εκπομπές ρύπων

Η σταδιακή μείωση του μεγέθους και της διάρκειας των εκπομπών ρύπων αναμένεται να επιτευχθεί μετά το 2027, με τη μετάβαση σε φυσικό αέριο και την εφαρμογή του στις υφιστάμενες μονάδες της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ) στον Ηλεκτροπαραγωγικό Σταθμό (ΗΣ) Βασιλικού. Η νέα Μονάδα αρ.6 και οι μονάδες καύσης των ιδιωτικών σταθμών PEC και Paramount στην περιοχή Βασιλικού, αναμένεται να συμβάλουν καθοριστικά στην επίτευξη αυτής της μείωσης. Η διαδικασία αυτή θα ενισχυθεί από την αυξανόμενη διείσδυση των ΑΠΕ και την εισαγωγή συστημάτων αποθήκευσης, τα οποία αναμένεται να ολοκληρωθούν μετά το 2026.