Από τον θάνατο του Πλουτή Σέρβα τέθηκε θέμα αποτεφρωτηρίου – Γίνεται πράξη 25 χρόνια μετά

Το πρώτο αποτεφρωτήριο για καύση νεκρών στην Κύπρο αναμένεται ότι θα λειτουργήσει το καλοκαίρι του 2026, όπως ανακοινώθηκε χθες επίσημα. Η λειτουργία ενός αποτεφρωτηρίου δεν έπεσε βεβαίως ως κεραυνός εν αιθρία, αφού όσο και αν καθυστέρησαν οι διαδικασίες και όσο κι αν κράτησαν πάνω–κάτω 25 χρόνια, ήταν αναμενόμενο ότι σε κάποια στιγμή, ο νόμος που ψηφίστηκε μετ’ εμποδίων και έπειτα από δεκαπέντε χρόνια συζητήσεων, θα εφαρμοζόταν.

Το αποτεφρωτήριο, σύμφωνα με την εταιρεία Golden Leaves Cyprus Crematorium Limited, θα λειτουργήσει στην Πάφο, στην περιοχή Αγίας Βαρβάρας και θα είναι στη διάθεση όλων των γραφείων τελετών. Οι εγκαταστάσεις αλλά και ο τρόπος λειτουργίας του θα είναι στη βάση της νομοθεσίας που ψηφίστηκε από τη Βουλή το 2016. Οι εγκαταστάσεις του θα καλύπτουν έκταση περίπου 17.575τ.μ., με κτήριο 1.012τ.μ. και το κόστος κατασκευής αναμένεται να ανέλθει σε περίπου €4 εκατομμύρια. Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, «θα παρέχει ολοκληρωμένες υπηρεσίες αποτέφρωσης, με το βασικό κόστος να εκτιμάται γύρω στα €900, εξαιρουμένων των τελών των γραφείων κηδειών και πρόσθετων υπηρεσιών. Θα είναι προσβάσιμο σε όλα τα γραφεία κηδειών, οι αίθουσες τελετών θα είναι διαθέσιμες για όλες τις θρησκευτικές κοινότητες, ενώ θα υπάρχουν διαθέσιμα κολουμβάρια για τη φύλαξη των τεφροδόχων».

Πόσο πίσω πάει όμως η συζήτηση για την καύση νεκρών στην Κύπρο; Δειλά–δειλά, οι πρώτες συζητήσεις άρχισαν να γίνονται με την έλευση του νέου αιώνα. Το 2000. Ωστόσο, η αρχή για την έντονη συζήτηση του ζητήματα και οι πρώτες φωνές για δημιουργία αποτεφρωτηρίων και καύση νεκρών στην Κύπρο άρχισε το 2001 με αφορμή τον θάνατο του Πλουτή Σέρβα, πρώτου γενικού γραμματέα του ΑΚΕΛ. Ο Πλουτής Σέρβας όταν βρισκόταν στη ζωή είχε εκφράσει την επιθυμία του να μην ταφεί το σώμα του αλλά να αποτεφρωθεί. Είχε, μάλιστα, περιλάβει τη σχετική του επιθυμία και στη διαθήκη του. Η οικογένεια του στην προσπάθεια της τότε να υλοποιήσει την επιθυμία του μπήκε σε ένα μεγάλο αγώνα και τελικά η σορός του μεταφέρθηκε στη Μεγάλη Βρετανία όπου και αποτεφρώθηκε.

Ο δημόσιος διάλογος, βεβαίως, είχε αρχίσει και η πρώτη πρόταση νόμου κατατέθηκε στην Βουλή, ένα σχεδόν χρόνο αργότερα, τον Μάρτιο του 2002 από τον τότε βουλευτή του ΔΗΚΟ, Μάριο Ματσάκη. Η πρόταση νόμου του Ματσάκη, όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Εκκλησίας, η οποία τάχθηκε ξεκάθαρα κατά της καύσης νεκρών, με τοποθετήσεις, μάλιστα, του ίδιου του τότε Αρχιεπισκόπου Κύπρου Χρυσοστόμου.

Παρά τις αντιδράσεις, στη Βουλή έγιναν κάποιες προκαταρκτικές συζητήσεις, ωστόσο, η πρόταση νόμου μπήκε στα συρτάρια, παρά το γεγονός ότι το 2003 στην Κύπρο είχε συσταθεί και ομάδα πρωτοβουλίας η οποία άρχισε τότε εκστρατεία με στόχο να επιτραπεί η καύση νεκρών. Η εκστρατεία είχε τον τίτλο «Αποτέφρωση στην Κύπρο» και είχε πρωτοστάτες Βρετανούς κυρίως οι οποίοι διέμεναν μόνιμα στο νησί. Μέχρι το 2013, ωστόσο, ο αριθμός των Ελληνοκυπρίων που συμμετείχαν σε αυτή, είχε αυξηθεί σημαντικά.

Η προσπάθεια για νομοθετική ρύθμιση του ζητήματος άρχισε και πάλι το 2006 όταν το Υπουργικό Συμβούλιο της κυβέρνησης Τάσσου Παπαδόπουλου αποφάσισε τη σύσταση ειδικής επιτροπής, υπό την τότε Επίτροπο Νομοθεσίας, Λήδα Κουρσουμπά, με σκοπό την ετοιμασία νομοσχεδίου. Η επιτροπή έλαβε τότε εντολή να ετοιμάσει νομοσχέδιο το οποίο θα επέτρεπε τη λειτουργία αποτεφρωτηρίων και την καύση νεκρών μόνο για μη Κύπριους. Τρία χρόνια αργότερα, το 2009, το ζήτημα επανήλθε στο Υπουργικό Συμβούλιο, αυτή τη φορά της κυβέρνησης Δημήτρη Χριστόφια. Το νομοσχέδιο τότε έτυχε τροποποίησης και βάσει αυτής, ο νόμος θα είχε εφαρμογή για όλους, περιλαμβανομένων των Κυπρίων. Ακολούθησαν συζητήσεις, καθυστερήσεις, ενστάσεις και αντιπαραθέσεις και το τελικό κείμενο του νομοσχεδίου, όπως αυτό είχε διαμορφωθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή κατατέθηκε στη Βουλή με το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης να λαμβάνει χώρα το 2013. Τελικά, την άνοιξη του 2016 οδηγήθηκε στην Ολομέλεια της Βουλής και ψηφίστηκε σε νόμο.

Οι ενστάσεις της Εκκλησίας και ο ανεφάρμοστος νόμος

Οι ενστάσεις της Εκκλησίας δεν σταμάτησαν βεβαίως ποτέ, με την Ιερά Σύνοδο να εκδίδει ανακοίνωση αναφέροντας ότι «όσοι δεν ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία και, επομένως, είναι ξένοι προς την παράδοσή μας, μπορούν να υιοθετήσουν την καύση τόσο για τους εαυτούς τους όσο και για τους οικείους τους. Η Εκκλησία δεν μπορεί να εμποδίσει ούτε τα μέλη της από αυτό το ενδεχόμενο. Συμβουλεύει, όμως, όλους όπως μείνουν πιστοί στην παράδοση της. Σε αντίθετη περίπτωση δεν θα μπορέσει να τελέσει γι’ αυτούς την εξόδιο ακολουθία, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν αντίθετο προς τα πιστεύω και την παράδοση της».

Η νομοθεσία βεβαίως είχε ήδη ψηφιστεί και αναμενόταν η υλοποίηση της. Από το 2016 μέχρι και το 2018 δεν είχε αναπτυχθεί καμιά ιδιωτική πρωτοβουλία παρά τις κατά καιρούς δημοσιεύσεις και τα έτη 2018 και 2019, ο νόμος, ο οποίος μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε εφαρμοστεί, τέθηκε και πάλι υπό συζήτηση από τη Βουλή, αφού ιδιοκτήτες γραφείων κηδειών ζητούσαν από το κράτος να προχωρήσει στη λειτουργία αποτεφρωτηρίου, επικαλούμενοι το πολύ υψηλό κόστος που προϋποθέτει η κατασκευή τέτοιων εγκαταστάσεων. Ωστόσο, το αίτημα των ιδιοκτητών γραφείων κηδειών απερρίφθη από την κυβέρνηση με τα δύο αρμόδια υπουργεία, Εσωτερικών και Οικονομικών, να υποστηρίζουν ότι δεν θα ήταν ορθό να δημιουργηθεί απλά, άλλος ένας ημικρατικός οργανισμός.

Το 2023, έγινε γνωστό ότι το πρώτο αποτεφρωτήριο νεκρών στην Κύπρο θα δημιουργηθεί από ιδιωτική πρωτοβουλία. Χθες, σχεδόν 25 χρόνια μετά την έναρξη των πρώτων συζητήσεων και 9 χρόνια μετά την ψήφιση της νομοθεσίας, ανακοινώθηκε ότι το αποτεφρωτήριο θα λειτουργήσει το καλοκαίρι του 2026. Ακριβώς δέκα χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου δηλαδή.

Καύση νεκρών από το 1880 στην Ευρώπη

Το ζήτημα που απασχόλησε την Κύπρο για ένα τέταρτο του αιώνα στον υπόλοιπο κόσμο και στις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες είχε διευθετηθεί πριν από 100 ή και 200 χρόνια.

Συγκεκριμένα, στη Γαλλία η αποτέφρωση νεκρών επιτράπηκε με διάταγμα από το 1789, αλλά ρυθμίστηκε με νόμο το 1887. Στη Γερμανία η καύση νεκρών διασφαλίζεται με ειδική ρύθμιση από το 1934. Στην Ισπανία το θέμα ρυθμίστηκε το 1945 και στη Βρετανία το 1884. Το 2007 σύμφωνα με τις τότε εκτιμήσεις, τα ποσοστά αποτέφρωσης στη Βρετανία, την Ελβετία, τη Σουηδία, την Ολλανδία, τη Νορβηγία και τη Δανία ξεπερνούσαν το 50%. Στην Αυστραλία το 49% και στις ΗΠΑ το 21%. Στην Ελλάδα το θέμα τέθηκε αρχικά υπό συζήτηση το 1987 και η καύση νεκρών επιτράπηκε το 2006, ωστόσο, το πρώτο αποτεφρωτήριο νεκρών λειτούργησε το 2019.