Στη θέσπιση φόρου υγειονομικής ταφής δημοτικών αποβλήτων, με στόχο να καταλήγουν στα ΧΥΤΥ μόνο τα υπολειμματικά απορρίμματα έως το 2035 και να μην ξεπερνούν το 10%, προχωρούν οι αρμόδιες Υπηρεσίες.
Στο πλαίσιο αυτό βρίσκονται σε δημόσια διαβούλευση σχετικοί κανονισμοί από το Τμήμα Περιβάλλοντος μέχρι τις 24/02/2025, που ρυθμίζουν την επιβολή φόρου επί της τελικής διάθεσης δημοτικών αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής. Συγκεκριμένα, η διάθεση δημοτικών αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής θα φορολογείται κατά €35/τόνο με την έγκριση των σχετικών κανονισμών από τη Βουλή για τα δημοτικά απόβλητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων και θα συνεχίσει να αυξάνεται κατά €5/τόνο ετησίως, φτάνοντας το ανώτατο όριο των €70/τόνο. Στόχος είναι να τερματιστεί η εν λόγω φορολογία από τη στιγμή που θα μειωθεί στο 10% η ταφή.
Τα έσοδα της φορολογίας θα αξιοποιούνται για τοπικές δράσεις διαχείρισης δημοτικών αποβλήτων και έτσι θα συμβάλουν αποδοτικά και θα στηρίξουν οικονομικά τις σχετικές προσπάθειες των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης για πιο αποδοτική διαχείριση με όφελος προς τους δημότες.
Με την έναρξη ισχύος των κανονισμών επιβάλλεται φόρος για τις ποσότητες δημοτικών αποβλήτων που διατίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής δημοτικών αποβλήτων, με άμεση ισχύ, ενώ το ιδανικό σενάριο είναι να τεθεί σε εφαρμογή ταυτόχρονα με το «Πληρώνω Όσο Πετώ».
Σημειώνεται ότι το τελικό επίπεδο του φόρου είναι επαρκώς υψηλό προκειμένου να λειτουργεί ως κίνητρο για ενίσχυση της ανακύκλωσης και την εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων διάθεσης των απορριμμάτων, όπως είναι ο διαχωρισμός των οργανικών αποβλήτων.
Με βάση την οδηγία για την υγειονομική ταφή, τα απόβλητα που είναι κατάλληλα για ανακύκλωση δεν θα γίνονται δεκτά σε χώρο υγειονομικής ταφής. Ουσιαστικά, αν εφαρμοστεί, θα επιτευχθεί ο στόχος μείωσης των αποβλήτων που απορρίπτονται σε χώρους υγειονομικής ταφής από το 59,1% του συνόλου των δημοτικών αποβλήτων για το 2022, στο 10% το 2035. Την επιπλέον αυτή χρέωση θα την καταβάλλουν οι τοπικές Αρχές και αναπόφευκτα θα μετακυλούν το πρόσθετο τέλος στους καταναλωτές.
Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, ο φόρος υγειονομικής ταφής είναι το πιο κοινό οικονομικό μέσο που χρησιμοποιείται σε ολόκληρη την ΕΕ για τη βελτίωση της διαχείρισης των δημοτικών αποβλήτων, με 22 από τα 27 κράτη-μέλη να τον εφαρμόζουν. Πέντε κράτη-μέλη δεν εφαρμόζουν τη σχετική νομοθεσία και είναι η Κύπρος, η Μάλτα, η Κροατία, το Λουξεμβούργο και η Γερμανία. Τα πλείστα κράτη στην Ευρώπη των «27» εφαρμόζουν ταυτόχρονα με τον φόρο υγειονομικής ταφής, το σύστημα «Πληρώνω Όσο Πετώ» (ΠΟΠ). Μόνο 7 κράτη δεν εφαρμόζουν το ΠΟΠ. Αυτά είναι Ελλάδα, Βουλγαρία, Πολωνία, Λετονία, Μάλτα, Πορτογαλία και Κύπρος.
Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, το ΠΟΠ εφαρμόζεται σε συνδυασμό με τον φόρο υγειονομικής ταφής και επομένως συμπληρώνει και ενισχύει την προσπάθεια για τη χωριστή συλλογή και τη μείωση των αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής. Σημειώνεται ότι υπάρχουν και κράτη-μέλη που επιβάλλουν φόρο καύσης.
Επισημαίνεται ότι το υπουργείο Οικονομικών μέσω παροχής τεχνικής στήριξης από την Υπηρεσία Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της ΕΕ, εκπόνησε μελέτη για εφαρμογή της πράσινης φορολογικής μεταρρύθμισης, η οποία αποτελεί δέσμευση κάτω από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Μέρος της πράσινης φορολογικής μεταρρύθμισης είναι και η εισαγωγή φόρου/ τέλους υγειονομικής ταφής των δημοτικών αποβλήτων με νομοθεσία, με ορόσημο ολοκλήρωσης της μεταρρύθμισης μέχρι τις 30/6/2026. Σύμφωνα με τη μελέτη, ο φόρος υγειονομικής ταφής θα επιβάλλεται για όλα τα απόβλητα που καταλήγουν σε ΧΥΤΑ, χωρίς απαλλαγές, με φορολογική κυλιόμενη κλίμακα, ως εξής: αρχικό κόστος €35/τόνο, ετήσια αύξηση €5/τόνο και μέγιστος φόρος €70/τόνο.
Στόχος της πολιτικής αυτής είναι να αποτελέσει οικονομικό αντικίνητρο για την ταφή των αποβλήτων και να προωθήσει δράσεις πρόληψης, μείωσης και επαναχρησιμοποίησης αποβλήτων καθώς και δράσεις χωριστής συλλογής με στόχο την αύξηση της ανακύκλωσης.
Το σύστημα ΠΟΠ αποτελεί οικονομικό εργαλείο για τη χωριστή συλλογή και την εκτροπή/ αποφυγή των αποβλήτων προς διάθεση σε χώρους υγειονομικής ταφής, ως μέρος των δράσεων της κυκλικής οικονομίας.
Επισημαίνεται ο εν λόγω φόρος αποτελεί μέτρο της Στρατηγικής Διαχείρισης Δημοτικών Αποβλήτων, η οποία εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Ιούλιο 2022, με χρονοδιάγραμμα εφαρμογής του το 2025.
Με βάση τους κανονισμούς, με την έναρξη ισχύος των παρόντων κανονισμών και μέχρι τέλος του 2025, η διάθεση δημοτικών αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής θα φορολογείται με συντελεστή €35 ανά τόνο δημοτικών αποβλήτων που διατίθεται στο χώρο υγειονομικής ταφής. Με την έναρξη του δευτέρου ημερολογιακού έτους εφαρμογής των παρόντων Κανονισμών, δηλαδή από την 1/1/2026, η διάθεση δημοτικών αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής θα φορολογείται με συντελεστή που θα αυξάνεται ανά έτος κατά €5 ανά τόνο δημοτικών αποβλήτων που διατίθεται στο χώρο υγειονομικής ταφής, με μέγιστο συντελεστή τα €70 ανά τόνο δημοτικών αποβλήτων.
Ανησυχία για τη μη επίτευξη των στόχων ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης αποβλήτων
Η Κύπρος αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί για την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση των δημοτικών αποβλήτων, ενώ, παράλληλα, δεν φαίνεται να προχωρά αρκετά στη μείωση της υγειονομικής ταφής μέχρι το 2035. Αυτή η ανησυχία εντείνεται από το γεγονός ότι το ποσοστό της υγειονομικής ταφής παραμένει κοντά στο 60%, με τη χώρα να κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά την ανακύκλωση των δημοτικών αποβλήτων.
Σύμφωνα με την Έκθεση Επισκόπησης της εφαρμογής της περιβαλλοντικής πολιτικής 2023, η οποία αποτελεί εργαλείο για την παρακολούθηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στην ΕΕ, μια από τις κύριες προτεραιότητες είναι η εισαγωγή και σταδιακή αύξηση των φόρων επί της υγειονομικής ταφής των αποβλήτων. Σκοπός αυτής της πολιτικής είναι η πλήρης κατάργηση της υγειονομικής ταφής ανακυκλώσιμων και ανακτήσιμων αποβλήτων. Η εφαρμογή αυτών των μέτρων είναι κρίσιμη για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων.
Η ανησυχία αυτή ενισχύεται και από την Έκθεση Έγκαιρης Προειδοποίησης 2023, η οποία εντοπίζει την υπερβολική εξάρτηση της Κύπρου από την υγειονομική ταφή ως έναν από τους κύριους κινδύνους για την περιβαλλοντική πολιτική της χώρας. Στην ίδια έκθεση, υπογραμμίζεται η ανάγκη για την ανάπτυξη ενός συστήματος χωριστής συλλογής αποβλήτων σε ολόκληρη τη χώρα, με έμφαση στα οργανικά απόβλητα. Παράλληλα, συστήνεται η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τη διαλογή των αποβλήτων και την πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων.
Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει την εφαρμογή οικονομικών μέτρων για την προώθηση της σωστής διαχείρισης των αποβλήτων, όπως το σύστημα πληρώνω όσο πετώ και η θέσπιση φόρου υγειονομικής ταφής. Αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να προσφέρουν κίνητρα για την εφαρμογή συστημάτων χωριστής συλλογής και να μειώσουν τον όγκο των αποβλήτων που καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής.
