Πέρασαν χρόνια από τότε που τα φουγάρα του εργοστασίου Astrasol στα Λατσιά σκορπούσαν το καρκινογόνο διχλωρομεθάνιο, επιστημονικές μελέτες κατέδειξαν την τοξικότητα του από την περασμένη 10ετία και μόλις σήμερα άρχισαν να λαμβάνονται μέτρα για την απομάκρυνση των χημικών αποβλήτων του.
Συγκεκριμένα, το Τμήμα Περιβάλλοντος από το πρωί άρχισε εργασίες συλλογής και απομάκρυνσης των χημικών αποβλήτων από το εργοστάσιο που βρίσκεται εντός κατοικημένης περιοχής, στην οδό Θεμιστοκλή Τσάτσου.
Ο Ιωνάς Καΐλης, το σπίτι του οποίου εφάπτεται με το εργοστάσιο είναι από το πρωί στη σκηνή. Μιλώντας στο philenews, ανέφερε ότι αναμένει να φορτωθούν και να φύγουν. Ακόμα και σήμερα ανησυχεί και αγωνιά για το τι θα συμβεί σε περίπτωση που πέσει κεραυνός και για οποιοδήποτε λόγο ξεσπάσει πυρκαγιά. «Αν συμβεί οτιδήποτε θα καταστραφεί μεγάλη περιοχή της Λευκωσίας και των προαστίων, πέραν των 5 τ. χλμ κινδυνεύουν», είπε.
Εδώ και 15 χρόνια αναμένουμε αυτή την ημέρα, πρόσθεσε φανερά ανήσυχος εν αναμονή της φόρτωσης των επικίνδυνων υλικών στα φορτηγά. Τα διάφορα συμφέροντα εμπόδιζαν για τόσα χρόνια να φτάσει αυτή η μέρα είπε.
Ο κ. Καΐλης που έχασε τη σύζυγό του από τον καρκίνο υπενθύμισε την υπόθεση που έφτασε μέχρι και το δικαστήριο αφού στην περιοχή του εργοστασίου χάθηκαν 67 άτομα, υπάρχουν 47 πάσχοντες, ενώ υπάρχει και κόσμος που το κρατεί μυστικό.
Σε δηλώσεις του ο διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος, Θεόδουλος Μεσημέρης, για απομάκρυνση των επικίνδυνων αποβλήτων από το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο ανέφερε ότι οι εργασίες αυτές σημειώνουν το τέλος μιας μακροχρόνιας δικαστικής διαμάχης μεταξύ των κατοίκων και του εργοστασίου για το ενδεχόμενο πρόκλησης καρκίνου από τις εκπομπές που προκαλούσαν τα φουγάρα του εργοστασίου.
Σύμφωνα με τον κ. Μεσημέρη, η διαδικασία διαχείρισης των αποβλήτων έχει ανατεθεί σε εξειδικευμένη εταιρεία από τη Λεμεσό, η οποία ανέλαβε τη συλλογή, μεταφορά και ολοκληρωμένη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων.
Το Τμήμα Περιβάλλοντος, σημείωσε, μέσα σε 15 μήνες, κατάφερε να ξεπεράσει νομικά εμπόδια, να εξασφαλίσει τις αναγκαίες προσφορές για τη διαχείριση των αποβλήτων και να διασφαλίσει την 24ωρη φύλαξη του εργοστασίου και της διαδικασίας.
Όπως εξήγησε ο κ. Μεσημέρης τα μέτρα ασφαλείας είναι αυστηρά, με συνεχείς περιπολίες και την παρουσία αστυνομίας για την προστασία των εργασιών και την αποφυγή ατυχημάτων. «Τα φορτηγά που θα μεταφέρουν τα απόβλητα θα συνοδεύονται από οχήματα ασφαλείας κατά τη διάρκεια της διαδρομής τους μέχρι την παράδοση στη Λεμεσό», πρόσθεσε.
Οι εργασίες αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος της εβδομάδας, με λειτουργούς του Τμήματος Περιβάλλοντος να επιβλέπουν συνεχώς τις διαδικασίες μέχρι την ολοκλήρωσή τους.
Όπως ενημέρωσε με πρόσφατη ανακοίνωσή του ο Δήμος Λατσιών – Γερίου, την περασμένη Δευτέρα είχε σύσκεψη στο Δημαρχείο με τη συμμετοχή των εμπλεκόμενων Φορέων, του Τμήματος Περιβάλλοντος, του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας, της Αστυνομίας και της Πυροσβεστικής, κατά την οποία επεξηγήθηκε το πλάνο δράσης και εκτέλεσης των εργασιών.
Να σημειωθεί ότι 22 οικογένειες της περιοχής είχαν κινηθεί νομικά κατά έξι νομικών και φυσικών προσώπων. Σε βάρος των ιδιοκτητών του εργοστασίου Σωτήρη και Μαρούλας Λιασή, του γιου τους Φοίβου Λιασή που ήταν διευθυντής της βιομηχανικής μονάδας, της νομικής οντότητας Άστρασολ Λτδ, του Επίσημου Παραλήπτη, του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας και του Δήμου Λατσιών. Το Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας στις 27/12/2017 είχε δικαιώσει τις οικογένειες, καταδικάζοντας την Κυπριακή Δημοκρατία, την εταιρεία Astrasol Λτδ και εκ των διευθυντών της Φοίβο Λιασή για την εκπομπή του καρκινογόνου διχλωρομεθανίου.
Είχε αποδώσει ευθύνες «για πρόκληση καρκίνου λόγω ενεργειών ή παραλείψεων» εναντίον των τριών εναγομένων, επιδικάζοντας αποζημιώσεις από 40.000 μέχρι και 100.000 ευρώ για κάθε θύμα. Ωστόσο, ο τότε Γενικός Εισαγγελέας, Κώστας Κληρίδης, αποφάσισε να εφεσιβάλει την απόφαση. Την ίδια στιγμή, κι ενώ λόγω της έφεσης δεν ήταν δυνατό να καταβληθούν οι επιδικασθείσες αποζημιώσεις στις 22 οικογένειες, όσοι απαλλάχθηκαν (Σωτήρης και Μαρούλα Λιασή, Επίσημος Παραλήπτης και Δήμος Λατσιών) άρχισαν να κινούνται για να λάβουν δικηγορικά έξοδα.
Την 21η Σεπτεμβρίου του 2022, ανατράπηκαν άρδην τα δεδομένα. Το Ανώτατο απάλλαξε πλήρως από κάθε ευθύνη την Κυπριακή Δημοκρατία για την υπόθεση, ενώ παραμέρισε και την καταδικαστική απόφαση σε βάρος της Astrasol Λτδ και του αξιωματούχου της εταιρείας Φοίβου Λιασή για τις θανατηφόρες συνέπειες του διχλωρομεθανίου που εξέπεμπε από τα φουγάρα του το εργοστάσιο. Κατά συνέπεια, ανέτρεψε και την απόφαση του Επαρχιακού Δικαστήριου Λευκωσίας σε σχέση με τις αποζημιώσεις για έκαστο θύμα. Αναγνώρισε μόνο την ευθύνη του Λιασή και της εταιρείας Astrasol Λτδ σε ό,τι αφορά το εύρημα του πρωτόδικου δικαστηρίου για «ιδιωτική οχληρία».
Οι δικαστές του Ανωτάτου, Τ.Θ. Οικονόμου, Λ. Δημητριάδου-Ανδρέου και Ι. Ιωαννίδης, αποφάσισαν ομόφωνα ότι η εμπεριστατωμένη επιδημιολογική μελέτη των δρα Μιχάλη Βωνιάτη και δρα Κωνσταντίνου Μακρή για τις συνέπειες του διχλωρομεθανίου στην οικιστική περιοχή των Λατσιών όπου παράνομα λειτουργούσε το εργοστάσιο, δεν ήταν αρκετή για να αποδείξει τις ευθύνες των καταδικασθέντων.
Το τριμελές δικαστικό σώμα, σύμφωνα με την έκτασης 136 σελίδων απόφασή του, έκρινε ότι παρά την επιδημιολογική μαρτυρία, υπήρξε «αποτυχία τεκμηρίωσης με ιατρική εξέταση» ότι ο καρκίνος ήταν συνεπεία της εκπομπής της καρκινογόνου ουσίας. Το Ανώτατο, μάλιστα, στην ετυμηγορία του επικαλέστηκε αποφάσεις, κάνοντας λόγο για αποτυχία των οικογενειακών αγωγών να «στοιχειοθετήσουν αιτιώδη συνάφεια».
Ο Δρ Κωνσταντίνος Χ. Μακρής, καθηγητής περιβαλλοντικής υγείας στο ΤΕΠΑΚ, που μαζί με τον Δρ Μιχάλη Βωνιάτη είχαν κάνει την επιδημιολογική μελέτη που οδήγησε στην πρωτόδικη καταδικαστική απόφαση, σε άρθρο του λίγο μετά την ετυμηγορία του Ανωτάτου, επεσήμαινε, μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: «Σε σχέση με την ειδική αιτιώδη συνάφεια, δηλαδή ότι η καρκινογένεση προκλήθηκε από το ΔΧΜ, ζητήθηκε πέραν από την επιδημιολογική μαρτυρία, περαιτέρω μαρτυρία μη στατιστικής φύσεως. Δηλαδή, ζητήθηκε για κάθε ένα δηλωμένο περιστατικό καρκίνου να υπάρχει ιατρική μαρτυρία που να συνδέει γραπτώς τη διάγνωση καρκίνου με το αίτιο που τον προκάλεσε. Βεβαίως αυτό δεν αποτελεί συνηθισμένη ιατρική πρακτική στο ατομικό επίπεδο και ο κανόνας είναι να αναγράφεται μόνο η διάγνωση και όχι ο παράγοντας έκθεσης που οδήγησε στη συγκεκριμένου τύπου καρκινογένεση. Ο λόγος είναι ότι τέτοιου είδους διασύνδεση δεν γίνεται επιστημονικά σε ατομικό επίπεδο αλλά σε πληθυσμιακό επίπεδο όπως έγινε με τη μελέτη Μακρή-Βωνιάτη (2018) {…} Ήταν ξεκάθαρο ότι το εργοστάσιο χρησιμοποιούσε τόνους ΔΧΜ για την παραγωγή σόλων παπουτσιών με εξαγωγές σε πολλές χώρες, διεθνώς. Η γενική αιτιώδη συνάφεια αναδεικνύεται από το γεγονός ότι υπάρχουν πλέον αδιάσειστα στοιχεία που καταδεικνύουν ότι η έκθεση στο ΔΧΜ μπορεί να προκαλέσει καρκινογόνο βλάβη μέσα από μελέτες που δημοσιεύονται στη διεθνή βιβλιογραφία. Αυτές οι επιστημονικές μελέτες αναφέρονται στην επαναξιολόγηση του ΔΧΜ από τον διεθνή οργανισμό για την έρευνα του καρκίνου (IARC) (2014) και στη δημοσίευση Μακρή και Βωνιάτη (2018). Λανθασμένα αναφέρεται στην απόφαση του Δικαστηρίου ότι πολύ μετά τον επίδικο χρόνο το ΔΧΜ αναβαθμίστηκε σε δυνητικά καρκινογόνο ουσία για τον άνθρωπο 2Α, μιας και η αναβάθμιση του ΔΧΜ από τον IARC έγινε το 2014, πριν δηλαδή ξεκινήσει η δικαστική διαδικασία (IARC, 2014)».
