«Από το 2020 που ψηφίστηκε από την κυπριακή Βουλή, η νομοθεσία για την καταπολέμηση του σεξισμού και του διαδικτυακού σεξισμού, παρέμεινε στα συρτάρια, ενώ φαίνεται ότι υπήρξαν περιστατικά για τα οποία θα έπρεπε να παρέμβουν όλοι όσοι έχουν την αρμοδιότητα της εφαρμογής της», δήλωσε η γενική γραμματέας του Γυναικείου Κινήματος ΠΟΓΟ Σκεύη Κουκουμά, μιλώντας σε συνέδριο που οργάνωσε η οργάνωση της οποίας προίσταται: με τίτλο «Σεξισμός: η νομοθεσία και οι πολιτικές που εφαρμόζονται για αντιμετώπιση του», στις 30 Ιανουαρίου 2025 στη Δημοσιογραφική Εστία στη Λευκωσία.
Η κ. Κουκουμά δήλωσε σχετικά στον «Φ», αλλά τόνισε και στη διάρκεια της εκδήλωσης, ότι «μας ανησυχεί το γεγονός ότι θα πρέπει να δημοσιοποιούν ή να προβαίνουν σε δημόσιες καταγγελίες για περιστατικά σεξισμού, είτε μη κυβερνητικές οργανώσεις, είτε άλλοι, αντί να υπάρχει αυτεπάγγελτη παρέμβαση των φορέων που προβλέπονται στη νομοθεσία». Ενδιαφέρουσες ομιλίες στην ημερίδα της ΠΟΓΟ, έκαναν η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων Τζόζη Χριστοδούλου, η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Στυλιανού Λοττίδη, η Χρύσω Παντοπίου εκ μέρους της προέδρου της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου Ρόνας Κασάπη, η πρόεδρος της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας Έλλη Κοτζαμάνη και ο πρόεδρος του Εθνικού Συντονιστικού Φορέα για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών Άριστος Τσιάρτας. Στη συζήτηση που ακολούθησε, συμμετείχαν στελέχη γυναικείων και μη κυβερνητικών οργανώσεων από διάφορους πολιτικούς χώρους. Μεταξύ άλλων ήταν η Μαρίνα Σταυρινού Κούκου και Σκεύη Πασιά (ΠΟΓΟ και ΠΕΟ), Μόνικα Πιερίδου (Γυναικεία Κίνηση Οικολόγων), Σοφία Γιωργάλλα (Γυναίκες Χωρίς Σύνορα), Μαρία Χαβιαρά Κούσιου και Άντρη Ανδρονίκου (ΣΠΑΒΟ) και Αργεντούλα Ιωάννου (Παγκύπριος Σύνδεσμος Μονογονεϊκών Οικογενειών και Φίλων).
>Στη Νομική Υπηρεσία ο ποινικός φάκελος εκπομπής
«Η απόφαση της ΠΟΓΟ για συζήτηση του θέματος που αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας για την καταπολέμηση του σεξισμού και του διαδικτυακού σεξισμού, προέκυψε εξαιτίας του τελευταίου περιστατικού σε τηλεοπτική εκπομπή», μας είπε η Σκεύη Κουκουμά. Αναφερόταν στη ψυχαγωγική εκπομπή ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού που μεταδόθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2024 και προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και δημόσια αντιπαράθεση, όπου γνωστός πρώην ποδοσφαιριστής εξέφρασε σεξιστικές αντιλήψεις, όπως ότι «οι γυναίκες έχουν πάρει λάθος δρόμο», «οι άντρες είναι άντρες, τελεία», «ο άντρας δικαιούται να κάνει ό,τι θέλει», «πρέπει να δεχτείτε εσείς οι γυναίκες στη ζωή, ότι ο άντρας είναι ο αρχηγός». Η κυρία Κουκουμά υπενθύμισε στη διάρκεια της ημερίδας, ότι οι συντελεστές της εκπομπής με τις συγκεκριμένες δηλώσεις, που είχαν προβληθεί σε διαφημιστικό τρέϊλερ πριν τη μετάδοση ολόκληρης της εκπομπής, «προχώρησαν στη μετάδοσή της και δεν λήφθηκε υπόψη η διαδικτυακή ανάρτηση που είχαμε κάνει (η ΠΟΓΟ), για να προλάβουμε τη μετάδοση».
Στο βήμα της εκδήλωσης η Γ.Γ της ΠΟΓΟ Σκεύη Κουκουμά
Πρόσθεσε ότι η οργάνωση προχώρησε σε άμεση καταγγελία της εκπομπής αυτής, για παράνομη προβολή σεξιστικών σχολίων, προς τις αρμόδιες αρχές – μεταξύ άλλων, τις Επιτρόπους Διοίκησης και Ισότητας, την Αρχή Ραδιοτηλεόρασης, την Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και προς τον Αρχηγό της Αστυνομίας. «Πήραμε απάντηση από τον Αρχηγό, στις 12 Δεκέμβρη 2024 – πρόσθεσε – ότι η επιστολή μας δόθηκε στο ΤΑΕ Λευκωσίας για διερεύνηση της καταγγελίας μας και ότι θα μας ενημερώσουν σε μεταγενέστερο στάδιο, ενώ με κάλεσαν και προσωπικά και έκανα γραπτώς την καταγγελία μας, σε αστυνομικό σταθμό». Σημειώνουμε ότι αρμόδια αστυνομική πηγή, ανέφερε στον «Φ» μετά από σχετική μας ερώτηση, ότι «ολοκληρώθηκε η αστυνομική έρευνα για την υπόθεση αυτή» και ότι «ο ποινικός φάκελος, εστάλη τη Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου 2025 στη Νομική Υπηρεσία».
Η κυρία Κουκουμά διαβεβαίωσε ότι «ως Γυναικείο Κίνημα της ΠΟΓΟ, θα συνεχίσουμε την παρέμβαση μας σε όλα τα θέματα που σχετίζονται με την αντιμετώπιση του σεξισμού, των σεξιστικών αντιλήψεων και συμπεριφοράς, της σεξιστικής ρητορικής όπως καθημερινά και συνεχώς εμφανίζεται μέσα από προσβλητικά και ταπεινωτικά σχόλια, απειλές, ακόμα και αστεία. Σκοπός μας, μέσα από την ανακίνηση του θέματος, είναι η ενημέρωση της κοινωνίας για την ύπαρξη και τις πρόνοιες της νομοθεσίας και να λειτουργήσει διαπαιδαγωγικά».
Στην υπόθεση της εκπομπής αυτής αναφέρθηκε στην παρουσίασή της και η Έλλη Κοτζαμάνη πρόεδρος της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας , που όπως είναι γνωστό, εξέδωσε καταδικαστική ανακοίνωση, μετά που εξέτασε το θέμα σε διαδοχικές συνεδριάσεις και αποφάσισε ομόφωνα ότι «το περιεχόμενο της εκπομπής, αποτελεί σαφέστατο παράδειγμα κανονικοποίησης του σεξιστικού λόγου». Η κυρία Κοτζαμάνη ανέφερε ότι «η Επιτροπή δεν υπεισέρχεται στον ξεκάθαρα σεξιστικό λόγο που διατυπώνει ο φιλοξενούμενος, καθώς αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που το συγκεκριμένο πρόσωπο διατυπώνει δημοσίως παρόμοιες καταδικαστέες απόψεις.
Η Επιτροπή – πρόσθεσε – επιλέγει ως εκ του ρόλου της να συμβάλλει στην αυτορρύθμιση δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης, να επικεντρωθεί στο μέσο και στον ρόλο της παρουσιάστριας/δημοσιογράφου, για να τονίσει την σαφέστατη ευθύνη τους, όχι απλώς να μην επιτρέπουν, αλλά και να εμποδίζουν τη χρήση ενός δημόσιου μέσου, και δη της τηλεόρασης, για την αναπαραγωγή παρόμοιων σεξιστικών απόψεων. Θεμελιώδης αρχή λειτουργίας της Επιτροπής, είναι η αυτορρύθμιση, η οποία αποκλείει την ποινικοποίηση της δημοσιογραφίας. Αυτό σημαίνει ότι η Επιτροπή δεν επιβάλλει οποιαδήποτε ποινή υπό μορφή προστίμου ή αποκλεισμού δημοσιογράφων, αλλά διαπιστώνει την παράβαση προνοιών του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος στήριξης του συστήματος της αυτορρύθμισης, είναι η πρόθυμη συνεργασία των ΜΜΕ και των λειτουργών τους, με την Επιτροπή. Εναλλακτική επιλογή, είναι η ρύθμιση της συμπεριφοράς τους, νομοθετικά».
Το κλειδί βρίσκεται στην εκπαίδευση…
Ο πρόεδρος του Εθνικού Συντονιστικού Φορέα για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών Άριστος Τσιάρτας, τόνισε ότι «αν θέλουμε να έχουμε μακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα στον τομέα πρόληψης και καταπολέμησης της έμφυλης βίας και του σεξισμού ειδικότερα, θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι το κλειδί βρίσκεται στην εκπαίδευση. Εκπαίδευση των κακοποιητών σε μη βίαιες συμπεριφορές, με τη συμμετοχή τους σε αντίστοιχα θεραπευτικά προγράμματα, εκπαίδευση των επαγγελματιών και εκπαίδευση των παιδιών σε πρώιμες και ευαίσθητες ηλικίες, για κατανόηση και εμπέδωση της ισότητας των φύλων, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών, αποδόμηση των έμφυλων στερεοτύπων και αποδοχή του διαφορετικού. Χρειάζεται επίσης να εστιάσουμε ακόμη περισσότερο, στην ανάπτυξη και την ενίσχυση της διεπαγγελματικής συνεργασίας και του συντονισμού μεταξύ όλων των συναρμόδιων κρατικών φορέων και υπηρεσιών, να συστηματικοποιήσουμε, να εγκαθιδρύσουμε μηχανισμούς συλλογής δεδομένων για την έμφυλη βία και τη γυναικοκτονία, να κτυπήσουμε βαθιά στη ρίζα τους παρωχημένα κοινωνικά στερεότυπα και προκαταλήψεις και να ενισχύουμε το πλέγμα προστασίας των πιο ευάλωτων ομάδων γυναικών. Στην προσπάθεια αυτή, κρίνεται ως ζωτικής και βαρύνουσας σημασίας και αξίας, η αξιοποίηση της εμπειρίας των γυναικείων και φεμινιστικών οργανώσεων, οι οποίες αγωνίζονται εδώ και δεκαετίες, με στόχο την προαγωγή της έμφυλης ισότητας και των δικαιωμάτων των γυναικών».
ΜΚΔ, ΜΜΕ και εργαστήρια για δημοσιογράφους
«Θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα στην αύξηση φαινομένων σεξισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τόσο από φυσικά πρόσωπα όσο και από «fake» λογαριασμούς», ανέφερε μεταξύ άλλων στην ομιλία της η Επίτροπος Ισότητας Τζόζη Χριστοδούλου και πρόσθεσε: «Οι γυναίκες αποτελούν στόχο σεξιστικής συμπεριφοράς, πιο συχνά από ό,τι οι άντρες. Γυναίκες και κορίτσια, έρχονται συχνά αντιμέτωπες με βίαιες και σεξουαλικές απειλές και σεξιστικές επιθέσεις και σχόλια, με την επίκληση της ελευθερίας της έκφρασης, να χρησιμοποιείται συχνά ως δικαιολογία για την κάλυψη της απαράδεκτης και προσβλητικής αυτής συμπεριφοράς. Όπως και άλλες μορφές βίας κατά των γυναικών, ο σεξιστικός λόγος δεν καταγγέλλεται επαρκώς, πολλές φορές από φόβο για εκδικητική συμπεριφορά, ή διότι δεν γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για σεξισμό, επειδή είναι βαθιά ριζωμένος και κανονικοποιημένος. Οι άντρες και τα αγόρια, ακριβώς λόγω των στερεοτύπων ότι «πρέπει να είναι πιο σκληροί», πολλές φορές δεν θα καταγγείλουν, αφού νιώθουν ότι «δεν θα είναι αρκετά άντρες» αν το πράξουν. Για την κατάσταση στην Κύπρο, δεν διαθέτουμε ακόμα ποσοτικά στοιχεία αναφορικά με τη συχνότητα και τις μορφές του σεξισμού, συμπεριλαμβανομένου του διαδικτυακού, ωστόσο συζητούμε με αρμόδιο τμήμα της Αστυνομίας, τρόπους συλλογής τους».
Από αριστερά Α. Τσιάρτας Τ. Χριστοδούλου, Σ. Κουκουμά, Μ. Λοττίδη και Ε. Κοτζαμάνη στο βήμα
Η κυρία Χριστοδούλου πρόσθεσε ότι το Γραφείο της, «με σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, ανέλαβε πρόσφατα την παρακολούθηση της εφαρμογής του σχετικού νόμου, ο οποίος καθιστά επίσης το Γραφείο μας αρμόδιο για την ανάπτυξη σχετικών δράσεων και στρατηγικών, με στόχο την πρόληψη και καταπολέμηση του σεξισμού. Με την αναθεώρηση της στρατηγικής μας, φέτος το καλοκαίρι, θα ενταχθούν σχετικές δράσεις. Με την ευκαιρία, σας καλώ όλες και όλους, να μας στείλετε εισηγήσεις για σχεδιασμό στοχευμένων πολιτικών και δράσεων, για να ενταχθούν στην αναθεωρημένη στρατηγική. Την ίδια στιγμή, πιστεύω πως η καλύτερη άμυνα κατά του σεξισμού και το πιο αποτελεσματικό όπλο καταπολέμησης του, είναι η αποδόμηση αναχρονιστικών αντιλήψεων και προκαταλήψεων που τον συντηρούν και ταυτόχρονα η ενίσχυση των γυναικών σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των κέντρων λήψης των αποφάσεων, ενώ, ναι, χρειάζονται και οι άντρες ως σύμμαχοι για την εξάλειψη του φαινομένου».
Η Επίτροπος ανέφερε ότι «στη στρατηγική για την ισότητα των φύλων, την οποία το Γραφείο μας διαμόρφωσε και υλοποιεί, έχουμε περιλάβει ειδική ενότητα για τα μέσα ενημέρωσης και προγραμματίζουμε, σε συνεργασία με την Ένωση Συντακτών Κύπρου, τη διεξαγωγή στοχευμένων εργαστηρίων για δημοσιογράφους, με στόχο την ευαισθητοποίηση τους σε θέματα ισότητας των φύλων, κατάργησης στερεοτύπων και προώθησης εκ μέρους τους, ισότιμης προβολής γυναικών και ανδρών στην αρθρογραφία τους, αλλά και ισότιμης συμμετοχής των δύο φύλων, σε ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά πάνελ».
«Ελάχιστα άλλαξαν, έχουμε ακόμα μακρύ δρόμο»
Η Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Στυλιανού Λοττίδη τόνισε ότι «είναι προφανές ότι ελάχιστα έχουν αλλάξει, σε σχέση με τον σεξισμό που εκδηλώνεται στη χώρα μας, είτε στην κοινωνική καθημερινότητα των γυναικών, όπου ο σεξισμός εκδηλώνεται με μια ποικιλία τύπων, τρόπων, λόγων, συμπεριφορών ή συνηθειών απαξιωτικής ή εχθρικής στάσης, είτε και στη δημόσια σφαίρα, και δη στον χώρο της πολιτικής. Η δε εικόνα του φύλου – πρόσθεσε – όπως αυτή διαμορφώνεται και διακινείται από τα ΜΜΕ, συνεχίζει εν πολλοίς να συμβάλλει, έστω και χωρίς πρόθεση, στην παγίωση και αναπαραγωγή των υφιστάμενων σεξιστικών στερεοτύπων και αντιλήψεων, αφού σε μεγάλο βαθμό οι γυναίκες συνεχίζουν να παρουσιάζονται στα ΜΜΕ με τρόπους που εδραιώνουν την ανισότητα των φύλων, καθορίζοντας τις γυναίκες με βάση την εξωτερική τους εμφάνιση, τη μητρότητα και τον βαθμό που είναι σεξουαλικά ελκυστικές στους άντρες. Πέραν των πιο πάνω, η ραγδαία διάδοση της χρήσης του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχει μεγιστοποιήσει κατά τα τελευταία χρόνια τον κίνδυνο χρήσης σεξιστικού λόγου, αφού ο χώρος του διαδικτύου αποτελεί δημόσιο χώρο έκφρασης ιδεών και ενημέρωσης, στα πλαίσια του οποίου, ο σεξισμός ως ειδική έκφανση της σεξιστικής ρητορικής μίσους, είναι φαινόμενα ιδιαίτερα αυξημένα. Τόσο η Αστυνομία, όσο και η Νομική Υπηρεσία, καθώς και τα δικαστήρια, θα πρέπει να έχουν τόσο την ευαισθητοποίηση, όσο και την κατάλληλη εκπαίδευση, για να μπορούν να εντοπίζουν πότε ένα αδίκημα ή μια προσβλητική ή κακοποιητική έκφραση, συνιστούν σεξισμό, δηλαδή εκπορεύονται από έμφυλα, σεξιστικά στερεότυπα». Παρόμοιες εκτιμήσεις για το θέμα εξέφρασε στην παρέμβασή της και η πρόεδρος της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης Ρόνα Κασάπη, που μετέφερε στο συνέδριο η Χρύσω Παντοπίου. «Παρά τη σημαντική πρόοδο στην αντιμετώπιση του σεξισμού μέσω της νομοθεσίας και των πολιτικών – είπε – έχουμε ακόμη μακρύ δρόμο να διανύσουμε. Η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης παραμένει δεσμευμένη στον στόχο της για ισότητα των φύλων και καταπολέμηση των διακρίσεων, με την εφαρμογή της νομοθεσίας στα οπτικοακουστικά μέσα και τις ψηφιακές υπηρεσίες, την εισήγηση για προσθήκη εξειδικευμένων προνοιών στη νομοθεσία, την προώθηση της παιδείας για τα ΜΜΕ και τη συνεργασία με όλους τους αρμόδιους φορείς, ώστε τα ΜΜΕ να αντιπροσωπεύουν ολόκληρη την κοινωνία, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς».
