Στις 19 Ιανουαρίου, η αστυνομία συνέλαβε τέσσερις διαδηλωτές μετά το το τέλος μιας ειρηνικής αντιρατσιστικής πορείας με αφορμή το θάνατο του 24χρονου μετανάστη Shaoib Khan.
Δύο γυναίκες συνελήφθησαν και αντιμετωπίζουν κατηγορίες για εξύβριση αστυνομικών, πρόκληση ανησυχίας σε παρευρισκόμενους, οχλαγωγία, αντίσταση κατά της νόμιμης σύλληψης και επιθετική συμπεριφορά προς αστυνομικούς.
Ένας ακόμη άνδρας που βιντεοσκοπούσε μία από τις συλλήψεις κατηγορήθηκε για πιθανή παραβίαση του νόμου περί της Προστασίας των Φυσικών Προσώπων Έναντι της Επεξεργασίας των Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και της Ελεύθερης Κυκλοφορίας των Δεδομένων (GDPR).
Η αντίδραση της αστυνομίας δέχθηκε κριτική από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες κάνουν λόγο για παράνομες συλλήψεις και καταπάτηση των συνταγματικών δικαιωμάτων των διαδηλωτών.
Σχολιάζοντας βίντεο από το περιστατικό, η οργάνωση Far Right Watch Cyprus δήλωσε ότι «τα συγκεκριμένα άτομα όχι μόνο δεν αντιστάθηκαν στη σύλληψη ή επέδειξαν επιθετική συμπεριφορά, αλλά αντιθέτως υπέστησαν αδικαιολόγητη αστυνομική βία στο τέλος της πορείας».
Όταν περίπου 30-40 διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν έξω από το αστυνομικό τμήμα όπου κρατούνταν οι τρεις συλληφθέντες, οι αρχές διέταξαν τη διάλυσή τους εντός πέντε λεπτών, επικαλούμενες το Άρθρο 70 του Ποινικού Κώδικα.
Ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι το συγκεκριμένο άρθρο αφορά συναθροίσεις με σκοπό τη διάπραξη εγκλημάτων, και όχι ειρηνικές διαμαρτυρίες κατά συλλήψεων.
Όμως, ποια είναι τα δικαιώματα των διαδηλωτών; Υπερέβη η αστυνομία τα όρια των εξουσιών της; Και πότε επιτρέπεται η βιντεοσκόπηση σε δημόσιους χώρους;
Η δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Νικολέττα Χαραλαμπίδου, απαντά στα ερωτήματα αυτά.
Η αστυνομία επικαλέστηκε το Άρθρο 70 του Ποινικού Κώδικα, που αφορά οχλαγωγία και παράνομη συνάθροιση, για να διατάξει τη διάλυση της καθιστικής διαμαρτυρίας. Υπήρχε νόμιμη βάση για αυτήν την επίκληση;
Πώς μπορεί μια καθιστική διαμαρτυρία να χαρακτηριστεί ως οχλαγωγία; Οι προϋποθέσεις για στάση δεν πληρούνται σε οχλαγωγία την περίπτωση. Η αστυνομία οφείλει να εξηγήσει σε ποιον προκάλεσε ‘εύλογο φόβο’ η διαμαρτυρία. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για καταπάτηση του συνταγματικού δικαιώματος στη διαμαρτυρία και την ελευθερία της έκφρασης. Δεν μπορώ να αντιληφθώ ποιο αδίκημα διαπράχθηκε με την καθιστική διαμαρτυρία.
Μια καθιστική διαμαρτυρία δεν μπορεί αυθαίρετα να χαρακτηριστεί ως διατάραξη της δημόσιας τάξης, καθώς υπάρχουν συγκεκριμένα νομικά κριτήρια για τον χαρακτηρισμό μιας ενέργειας ως οχλαγωγία.
Οι κατηγορίες που αντιμετωπίζουν οι δύο γυναίκες περιλαμβάνουν «δημόσια εξύβριση» και «εξύβριση αστυνομικού», επειδή φέρεται να φώναξαν ένα αντι-αστυνομικό σύνθημα. Μπορούν τα συνθήματα στο πλαίσιο μιας διαμαρτυρίας να θεωρηθούν δημόσια εξύβριση;
Το συγκεκριμένο σύνθημα είναι ένα ευρέως διαδεδομένο πολιτικό σύνθημα κατά της αστυνομίας ως θεσμού, το οποίο χρησιμοποιείται από πολίτες οι οποίοι αντιλαμβάνονται τις αστυνομικές αρχές ως θεσμό καταστολής και όχι θεσμό ο οποίος λειτουργεί για την προστασία τους. Το σύνθημα αυτό δεν είναι προσωπικό και συγκεκριμένο, αλλά πολιτικό. Ποια η δημόσια εξύβριση από ένα πολιτικό σύνθημα; Και τι δικαιολογεί τότε τη χρήση βίας για τη σύλληψη διαδηλωτών;
Τα πολιτικά συνθήματα, ακόμα και τα αμφιλεγόμενα, προστατεύονται από το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης.
Οι αστυνομικοί θα έπρεπε να είναι εκπαιδευμένοι ώστε να μπορούν να ανεχθούν ακόμα και τα πολιτικά συνθήματα που ασκούν κριτική στην αστυνομία. Πρόκειται για πολιτική έκφραση, όχι προσωπική επίθεση.
Σύμφωνα με πηγές μας, όταν έγιναν οι συλλήψεις, η αστυνομία δεν ενημέρωσε τους συλληφθέντες για τις κατηγορίες που για τις οποίες συλλαμβάνονταν. Τι προβλέπει ο νόμος για τις συλλήψεις;
Είναι παράνομο να μη γνωστοποιείται άμεσα στους πολίτες ο λόγος της σύλληψής τους, οι κατηγορίες εναντίον τους και τα δικαιώματά τους (όπως το δικαίωμα σιωπής και το δικαίωμα νομικής εκπροσώπησης). Αν οι συλληφθέντες δεν ενημερώθηκαν, τότε η σύλληψη πάσχει νομικά.
Η αστυνομία κατέσχεσε το κινητό ενός διαδηλωτή, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζει τη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα (GDPR). Είναι παράνομη η βιντεοσκόπηση σε δημόσιο χώρο; Υπάρχει διαφορά όταν καταγράφονται αστυνομικοί εν ώρα υπηρεσίας;
Ένας αστυνομικός, όταν εκτελεί τα καθήκοντά του, λειτουργεί ως εκπρόσωπος του κράτους. Δεν μπορεί να θεωρηθεί ‘υποκείμενο δεδομένων’ με τον ίδιο τρόπο που ορίζεται στον GDPR. Επιπλέον, σύμφωνα με το Άρθρο 6 του Κανονισμού GDPR, υπάρχουν εξαιρέσεις που επιτρέπουν τη συλλογή προσωπικών δεδομένων χωρίς συγκατάθεση όταν υπάρχει ‘έννομο συμφέρον’ του ατόμου που καταγράφει ή τρίτου προσώπου, για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών – για παράδειγμα, όταν καταγράφεται μια πιθανή παρανομία (όπως μια παράνομη σύλληψη ή άσκηση βίας).
Έχουν αυξηθεί οι καταγγελίες για κατάχρηση εξουσίας από την αστυνομία;
Διαχρονικά υπάρχουν καταγγελίες για χρήση δυσανάλογης βίας και παράνομες συλλήψεις από την αστυνομία. Υπάρχει πρόβλημα με τον τρόπο που η Αστυνομία λειτουργεί, είτε πρόκειται για καταχρηστικές πρακτικές είτε για παραλείψεις, όπως είδαμε στη Λεμεσό και την Πάφο με τα πογκρόμ, όπου οι αρχές δεν αντέδρασαν με το ίδιο σθένος. Εκεί υπήρχαν πραγματικοί λόγοι για καταστολή των ακροδεξιών ομάδων που υποκινούσαν βία – διαπράχθηκαν εγκλήματα, υπήρξαν επιθέσεις, καταστροφές περιουσιών – αλλά η αστυνομία δεν παρενέβη με την ίδια αποφασιστικότητα.
Αντίθετα, έχουμε δει δυσανάλογη χρήση βίας σε ειρηνικές διαμαρτυρίες, ενώ σε άλλες περιπτώσεις, όπου πολίτες δέχθηκαν επιθέσεις από οργανωμένες ομάδες, η αντίδραση της αστυνομίας ήταν πιο ήπια.
