Αρχαιολογικό Πάρκο Λάρνακας: Εγκλωβισμένοι στη γραφειοκρατία οι άθλοι του Ηρακλή

Παρά το γεγονός πως το μεγαλεπήβολο έργο της δημιουργίας Αρχαιολογικού Πάρκου και ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων Κιτίου στο κέντρο της Λάρνακας έπρεπε να ξεκινήσει από πέρσι, δεν κατέστη δυνατό να προκηρυχθεί ούτε καν ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, που υποτίθεται πως θα έτρεχε εντός του 2023.

Το έργο έχει βραχυκυκλώσει λόγω των απίστευτα αργών διαδικασιών που ακολουθούνται, κυρίως εξ υπαιτιότητας του Τμήματος Αρχαιοτήτων, και το πιο ανησυχητικό είναι πως ουδείς είναι σε θέση ν’ αναφέρει πότε θα ξεκινήσει. Κι όλα αυτά για έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς θησαυρούς της Κύπρου, σε βάρος μιας από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης.

Σημειώνεται πως η πρώτη φάση του έργου, που εκτιμήθηκε στα €4 εκατ., περιλαμβάνει ενοποίηση του ανακαινισμένου Αρχαιολογικού Μουσείου με τον χώρο του αρχαίου λιμανιού στην περιοχή Παμπούλας και την οδό Αγίου Νεοφύτου, στην οποία εντοπίστηκε το 2016, κατά τις εργασίες για το αποχετευτικό, το μεγάλο ψηφιδωτό με τους άθλους του Ηρακλή.

Ο «Φ», μέσω του Υφυπουργείου Πολιτισμού, υπέβαλε στο Τμήμα Αρχαιοτήτων σειρά ερωτήσεων ζητώντας χρονοδιαγράμματα για την υλοποίηση του έργου. Όπως διαφαίνεται από την απάντηση που λάβαμε ο δρόμος για τη δημιουργία του Αρχαιολογικού Πάρκου είναι ακόμη πολύ μακρύς. Χωρίς να δίδει χρονοδιαγράμματα, το Τμήμα Αρχαιοτήτων τα… ρίχνει στις απαλλοτριώσεις, αναφέροντας πως «η δημιουργία του Αρχαιολογικού Πάρκου Λάρνακας και η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων Λάρνακας αναμένεται να επιτευχθεί με την απαλλοτρίωση τεσσάρων ιδιωτικών τεμαχίων, με αριθμό 211, 192, 441 και 185 και την απόκτηση της κυριότητας τους από την Κυπριακή Δημοκρατία. Για τα τέσσερα υπό αναφορά τεμάχια έχουν ήδη δημοσιευθεί Γνωστοποίηση Απαλλοτρίωσης (ΑΔΠ 396/9.9.22) και Διάταγμα Απαλλοτρίωσης (ΑΔΠ 414/8.9.23).

Ωστόσο, για τα δύο εκ των τεσσάρων τεμαχίων (πρόκειται για τα τεμάχια 441 και 185) έχουν υποβληθεί προσφυγές από τους ιδιοκτήτες, ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου. Για το τεμάχιο 192, του οποίου ο ιδιοκτήτης έχει αποδεχθεί με επιφύλαξη το ποσό της αποζημίωσης έχουν τροχοδρομηθεί οι διαδικασίες κατεδάφισης της υφιστάμενης οικίας εντός αυτού, σε συνεργασία με το Δήμο Λάρνακας. Με την ολοκλήρωση της κατεδάφισης το Τμήμα Αρχαιοτήτων θα προχωρήσει σε διεξαγωγή αρχαιολογικής ανασκαφής».

Επιπρόσθετα, το Τμήμα Αρχαιοτήτων αναφέρει πως άλλο τεμάχιο στην περιοχή (τεμάχιο 207) «έχει ήδη απαλλοτριωθεί και έχει προχωρήσει εντός των ορίων του ανασκαφή, που έχει αποκαλύψει μέρος του κτηρίου στο οποίο ανήκει το μοναδικό ψηφιδωτό με τους άθλους του Ηρακλή». Σημειώνει ακόμη πως άλλα τρία τεμάχια (179, 178 και 671) έχουν, επίσης, απαλλοτριωθεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων στο παρελθόν, «ως αποτέλεσμα ανακάλυψης καταλοίπων της αρχαίας πόλης του Κιτίου σε παλαιότερες ανασκαφές».

Καταλήγοντας αναφέρει πως «η ολοκλήρωση της απαλλοτρίωσης των τεσσάρων τεμαχίων 211, 192, 441 και 185 και η εγγραφή τους στο όνομα της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε συνάρτηση με τις ήδη περατωθείσες απαλλοτριώσεις,  θα εξασφαλίσει τη δυνατότητα ενοποίησης του χώρου με το ψηφιδωτό, με τον χώρο του Μουσείου και του αρχαιολογικού χώρου του Αρχαίου Λιμανιού».

Οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται προκαλούν δυσφορία στους φορείς της Λάρνακας, αφού παραμένει στα χαρτιά ένα κομβικής σημασίας έργο για την πόλη, η ολοκλήρωση του οποίου θα συνδέσει από τη μία τους κατοίκους με την ιστορία τους και από την άλλη θα ενισχύσει το τουριστικό της προϊόν.

Τον Απρίλιο του 2024, μάλιστα, το ΕΒΕΛ και η ΕΤΑΠ Λάρνακας είχαν ζητήσει από το Τμήμα Αρχαιοτήτων επίσπευση των διαδικασιών και εξεύρεση εναλλακτικών τρόπων επιτάχυνσης του έργου. Μέχρι σήμερα, όπως πληροφορηθήκαμε, και αφότου παρήλθε σχεδόν ένας χρόνος, δεν υπήρξε ουδεμία ενημέρωση προς τους φορείς και καμία εξέλιξη στο αίτημα που υποβλήθηκε.

Μία από τις εισηγήσεις που τέθηκε ενώπιον του Τμήματος Αρχαιοτήτων ήταν να γίνει τμηματικά το έργο και να ξεκινήσει, μέχρι να ολοκληρωθούν οι εκκρεμούσες διαδικασίες στην οδό Αγίου Νεοφύτου, η ενοποίηση του Αρχαιολογικού Μουσείου με το λιμάνι του Αρχαίου Κιτίου, που βρίσκεται ακριβώς από πίσω. Ο «Φ» έθεσε σχετικό ερώτημα στο Τμήμα Αρχαιοτήτων, ωστόσο, δεν έλαβε καμία απάντηση.

«Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων», ανέφερε ο δήμαρχος Λάρνακας, Ανδρέας Βύρας, υποδεικνύοντας πως ο Δήμος, ως αναθέτουσα Αρχή, είναι έτοιμος ανά πάσα στιγμή να προκηρύξει αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για να μπει σε πορεία υλοποίησης το έργο. «Η θέση του Τμήματος Αρχαιοτήτων είναι πως θα πρέπει να ολοκληρωθεί μια ανασκαφή για να προχωρήσει ο διαγωνισμός. Το τεμάχιο αυτό απαλλοτριώθηκε και εμείς θα προχωρήσουμε σε προσφορές για την κατεδάφιση σπιτιού», πρόσθεσε, σημειώνοντας πως η δική του θέση είναι «πως θα μπορούσε να τρέξει με πιο γρήγορους ρυθμούς το έργο».

Το αδιανόητο είναι πως, έπειτα από τις μεγάλες προσπάθειες που έγιναν για να μετακινηθούν τα γήπεδα τένις το 2020 και τις ανασκαφές που ακολούθησαν το 2021, ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα των τελευταίων χρόνων, το λιμάνι του αρχαίου Κιτίου, παραμένει μη επισκέψιμο για το κοινό.

Σημειώνεται πως ο αρχικός σχεδιασμός περιλαμβάνει ενοποίηση των τριών αρχαιολογικών χώρων που συνδέονται με το Αρχαίο Κίτιον μέσω ενός συστήματος πεζογεφυρών. Η δεύτερη φάση του έργου, προβλέπει, εξάλλου, σύνδεση των τριών χώρων με τα κατάλοιπα της πόλης του Αρχαίου Κιτίου, που βρίσκονται στην περιοχή Χρυσοπολίτισσας.

Προκαταρκτικό αίτημα στην UNESCO για την Αγγελόκτιστη

Παράλληλα με το Αρχαιολογικό Πάρκο Λάρνακας η εφημερίδα μας ζήτησε ενημέρωση και για το αίτημα της ΕΤΑΠ Λάρνακας, που εκκρεμεί εδώ και μία δεκαετία, όπως ενταχθούν στον κατάλογο της UNESCO η εκκλησία της Παναγίας της Αγγελόκτιστης στο Κίτι και το σύμπλεγμα αλυκών/Χαλά Σουλτάν.

Σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, σ’ ό,τι αφορά στην Παναγία Αγγελόκτιστη, εντός της οποίας διασώζεται ένα μοναδικό παλαιοχριστιανικό ψηφιδωτό του 6ου αιώνα, έχει υποβληθεί προκαταρκτικό αίτημα. «Στο πλαίσιο της πρόσφατης διαδικασίας που έθεσε η UNESCO για την υποχρεωτική υποβολή προκαταρκτικού αιτήματος (Preliminary Assessment Request) πριν από την υποβολή αιτήματος υποψηφιότητας για Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, το Τμήμα Αρχαιοτήτων υπέβαλε τον Σεπτέμβριο 2024, σύμφωνα με τα σχετικά χρονοδιαγράμματα, την απαιτούμενη προκαταρκτική αίτηση για την εκκλησία της Παναγίας Αγγελόκτιστης στο Κίτι.

Το αίτημα, σύμφωνα με τη διαδικασία, εξετάζεται στην παρούσα φάση από το συμβουλευτικό σώμα της UNESCO, το ICOMOS, το οποίο τον Οκτώβριο του 2025 θα αποστείλει την απόφασή του αναφορικά με τις δυνατότητες που έχει ο χώρος, εξετάζοντας τα στοιχεία που κατατέθηκαν, για να προχωρήσει η διαδικασία με την υποβολή φακέλου υποψηφιότητας». Όπως σημειώνει το Τμήμα Αρχαιοτήτων, «επειδή η διαδικασία της υποβολής προκαταρκτικού αιτήματος είναι καινούρια, υπεβλήθη αρχικά αίτημα για την Παναγία Αγγελόκτιστη και θ’ ακολουθήσει, σε εύθετο χρόνο, το σχετικό αίτημα για το τέμενος Χαλά Σουλτάν και τις αλυκές».