«Η γήρανση δεν πρέπει να θεωρείται μια περίοδος αδυναμίας, αλλά μια φάση ζωής γεμάτη ευκαιρίες, δημιουργικότητα και ευημερία», είπε ο επικεφαλής του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Κύπρο,  Ανδρέας Κεττής, σε χαιρετισμό του στην πολιτική ημερίδα με τίτλο «Μια Ευρώπη για όλες τις ηλικίες», συνοψίζοντας έτσι το ισχυρό μήνυμα της σημαντικής αυτής εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2025  στη Δημοσιογραφική Εστία στη Λευκωσία, υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας Ν. Χριστοδουλίδη.

Την ημερίδα συνδιοργάνωσαν το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας Κύπρου, το AGE Platform Europe, το Γραφείο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Κύπρο και η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής Κύπρου και συμμετείχαν σε αυτήν με παρεμβάσεις τους, εκτός από τους επικεφαλής οργανωτές, πολιτειακοί αξιωματούχοι όπως ο υπουργός Εσωτερικών και η υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας, εκπρόσωποι των υπουργών Εργασίας και Υγείας, βουλευτές, ευρωβουλευτές, οι επίτροποι Ισότητας και Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων, επαγγελματίες υγείας και εκπρόσωπος του δημάρχου Λευκωσίας. Στην πέραν των 4 ωρών ημερίδα, συζητήθηκαν μεταξύ άλλων, η δημιουργία φιλικών ηλικιακά πόλεων, η «ασημένια» οικονομία, η διαμόρφωση ενός βιώσιμου μέλλοντος για όλες τις γενιές, αλλά και προβλήματα όπως ο ηλικιακός ρατσισμός, η κακοποίηση και η οικονομική εκμετάλλευση ηλικιωμένων, η κοινωνική απομόνωση και η απουσία δομών και προγραμμάτων πρόληψης. Παράλληλα, αναδείχθηκαν οι θετικές προοπτικές που μπορεί να προσφέρει η γήρανση, υπό την προϋπόθεση ότι οι ηλικιωμένοι θα συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνική και οικονομική ζωή του τόπου.

«Ασημένια» οικονομία, χωρίς αποκλεισμούς

Όπως είπε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας Κύπρου Δήμος Αντωνίου, «ο ΟΗΕ αναφέρεται στο «ασημένιο τσουνάμι», δηλαδή στους Baby Boomers, που γεννήθηκαν τη δεκαετία 1955-1965. Αυτή η ηλικιακή ομάδα – συνέχισε – θα βρεθεί σύντομα εκτός εργασιακού δυναμικού και με την προσθήκη τους στους 65 και άνω, θα δημιουργήσουν επιπλέον σύνθετα και πολυεπίπεδα προβλήματα. Η αξιοποίηση των ηλικιωμένων, μέσα από το πλαίσιο της «ασημένιας» οικονομίας, όπως έχει εφαρμοστεί επιτυχώς σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη της χώρας, μέσω καινοτόμων υπηρεσιών και προϊόντων, αλλά και του «ασημένιου» τουρισμού».  

Ειδικότερα για την «ασημένια» οικονομία και την ενεργό γήρανση που συζητήθηκε σε ένα από τα τέσσερα πάνελ της εκδήλωσης, ο Δήμος Αντωνίου επεσήμανε ότι «οι ηλικιωμένοι δεν είναι μόνο αποδέκτες φροντίδας, είναι ενεργοί καταναλωτές, εργαζόμενοι, καινοτόμοι και ουσιαστικοί συντελεστές της κοινωνίας. Η αγοραστική τους δύναμη, κινεί τομείς όπως η υγεία, η τεχνολογία, η κατοικία, η ψυχαγωγία και ο τουρισμός. Προϊόντα και υπηρεσίες, όπως τεχνολογίες υποστήριξης, προγράμματα ευεξίας και προσβάσιμος  τουρισμός, γνωρίζουν αλματώδη ανάπτυξη σε πολλές χώρες, επειδή ανταποκρίνονται στις ανάγκες αυτής της αυξανόμενης δημογραφικής ομάδας. Πέρα από αυτό, η «ασημένια» οικονομία προσφέρει την ευκαιρία να αντιμετωπίσουμε ελλείψεις στην αγορά εργασίας, αξιοποιώντας την τεχνογνωσία και την εμπειρία των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων. Με πολιτικές που προωθούν την ηλικιακή συμπερίληψη και ευέλικτες μορφές εργασίας, μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε τις δυνατότητές τους, ενισχύοντας την οικονομική ανάπτυξη και προωθώντας την κοινωνική συνοχή. Στην ουσία της, η «ασημένια» οικονομία δεν αφορά μόνο τις επιχειρήσεις. Πρόκειται για τη δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς, όπου οι ηλικιωμένοι μπορούν να ευημερούν».

Στο πλαίσιο της συζήτησης του θέματος αυτού, ο ευρωβουλευτής ΔΗΚΟ και Προοδευτικής Συμμαχίας Σοσιαλιστών και Δημοκρατών  Κώστας Μαυρίδης εξήγησε το νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με επίκεντρο τις ανάγκες των ανθρώπων στην τρίτη ηλικία, πέραν από την φροντίδα για θέματα υγείας. Επίσης  παρέθεσε πρακτικές και παραδείγματα από άλλα κράτη-μέλη και από το εγχώριο περιβάλλον, με αξιοποίηση της καινοτομίας και τεχνολογίας για οικονομική ανάπτυξη, «με ελάχιστες αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις», όπως επεσήμανε.

Στη δική του σχετική παρέμβαση, ο Κωνσταντίνος Ιωάννου αναφέρθηκε στη στεγαστική πολιτική του κράτους για τους ηλικιωμένους. «Το υπουργείο Εσωτερικών – είπε – έχει ένα φιλόδοξο στεγαστικό σχέδιο, αλλά δυστυχώς δεν παίρνουμε τίποτε από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ. Αν είχαμε στη διάθεση μας κονδύλια για την τρίτη ηλικία, όπως συμβαίνει εδώ και δεκαετίες στις ΗΠΑ και στη Βρετανία για κοινότητες διαβίωσης ηλικιωμένων, θα μπορούσαν να δοθούν κίνητρα σε ιδιωτικές επιχειρήσεις να αναπτύξουν τέτοιες υποδομές, αλλά δυστυχώς αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν κονδύλια».

Συνταξιοδότηση, εργασία και έμφυλη διάσταση

Την επαναλαμβανόμενη υπόδειξη – και έκκληση – του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ότι «για να είναι εγγυημένη η αξιοπρεπής ζωή, πρέπει να διασφαλίζεται το δικαίωμα έγκαιρης συνταξιοδότησης των εργαζομένων και πρέπει το δικαίωμα στη συνταξιοδότηση να συνδέεται με τον χρόνο εργασίας και να μην εξαρτάται από διακυμάνσεις στο μέσο προσδόκιμο ζωής», μετέφερε στην παρέμβασή του ο επικεφαλής του Γραφείου του ΕΚ στην Κύπρο Ανδρέας Κεττής. Πρόσθεσε ότι «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη, πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειες τους για την καταπολέμηση όλων των μορφών διακρίσεων σε βάρος των ηλικιωμένων, ιδιαίτερα σε βάρος των γυναικών, στους τομείς της απασχόλησης, της πρόσβασης σε χρηματοπιστωτικά προϊόντα και υπηρεσίες, της υγειονομικής περίθαλψης και της στέγασης». Στην έμφυλη διάσταση του ζητήματος, αναφέρθηκε και η Επίτροπος Ισότητας Τζόζη Χριστοδούλου, μιλώντας για τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, για την οποία όπως είπε, «έχει συσταθεί διυπουργική επιτροπή με τη συμμετοχή του Γραφείου μας, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές ανάγκες των ανδρών και των γυναικών». Μίλησε επίσης για «τις στοχευμένες εκπαιδεύσεις σε ηλικιωμένες γυναίκες της υπαίθρου, που αφορούν στον τεχνολογικό και χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό».

Τα ηνία της σοφίας, της γνώσης και της εμπειρίας!

«Ως κλειδί στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων που συνεπάγεται η δημογραφική γήρανση, μπορεί να θεωρηθεί η ανάληψη πολιτικών και δράσεων που θα επιτρέπουν στα άτομα της τρίτης ηλικίας να παραμένουν δραστήριοι και να συνεχίσουν να προσφέρουν στην κοινωνία», τόνισε ο πρόεδρος της Επιτροπής Βιοηθικής Κύπρου δρ Κωνσταντίνος Φελλάς. Πρόσθεσε ότι «η στάση που πολλές κοινωνίες τηρούν απέναντι στην ηλικιακή αυτή ομάδα, είναι μάλλον απαξιωτική, καθώς ξεχνάμε την ικανότητά της να εξακολουθήσει να αποτελεί ενεργό κύτταρο της δημόσιας ζωής, νοουμένου ότι θα συσταθούν οι κατάλληλες δομές. Σήμερα, με την επιτευχθείσα ιατρική πρόοδο, μας προσφέρονται αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης διαφόρων ασθενειών, ή ακόμη και η ολοκληρωτική τους θεραπεία, ενώ η ποιότητα της ζωής έχει βελτιωθεί σημαντικά, με τη συμβολή της τεχνολογικής ανάπτυξης. Ίσως αυτό αιτιολογεί, εν μέρει τουλάχιστον, το γεγονός ότι όλο και περισσότερα ηλικιωμένα άτομα βρίσκονται σε καλή σωματική κατάσταση, έχουν πολύτιμα προσόντα, ικανότητες και εμπειρίες και είναι πρόθυμα να συνεισφέρουν ουσιαστικά στην κοινωνία. Δυστυχώς, η κοινωνία μας για πολύ καιρό αντιμετώπιζε τα γηρατειά ως επιβάρυνση, ωστόσο τώρα αρχίσαμε να αφυπνιζόμαστε. Και θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε κάθε ευκαιρία, για να αναδεικνύουμε τη σημαντικότητα της τρίτης ηλικίας, που δεν διαφέρει από οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή ομάδα—στην πραγματικότητα, οι ηλικιωμένοι συμπολίτες μας, κρατάνε τα ηνία της σοφίας, της γνώσης και της εμπειρίας».

Εξειδικευμένη φροντίδα και face control στα νοσοκομεία!

«Στην Κύπρο υπάρχει τρομερός ηλικιακός ρατσισμός» τόνισε ο επίτιμος πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου Μάριος Κουλούμας, μιλώντας στο πάνελ με θέμα συζήτησης την υγεία και την ασφάλεια των ηλικιωμένων, όπου συμμετείχε και ο πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Υγείας βουλευτής ΔΗΣΥ Ευθύμιος Δίπλαρος. «Τα νοσοκομεία μας εφαρμόζουν…face control, λες και είναι…κλαμπ», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Κουλούμας και αναφέρθηκε σε ρεπορτάζ του «Φ» της 10ης Ιανουαρίου 2025 που υπογράφει η Μαριλένα Παναγή, με τίτλο «Κραυγή απόγνωσης από ηλικιωμένους και κλινήρεις ασθενείς». Στο ρεπορτάζ γίνεται αναφορά στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν χρόνιοι, κλινήρεις, κυρίως ηλικιωμένοι ασθενείς, στην προσπάθεια τους να εξασφαλίσουν σωστές υπηρεσίες υγείας και ολοκληρωμένη φροντίδα στα σπίτια τους, όπως αναδεικνύεται από τα παράπονα που έλαβε τον Δεκέμβρη 2024 το Παρατηρητήριο Ασθενών της ΟΣΑΚ.

Παρέμβαση στην ιδιαίτερη αυτή πτυχή, έκανε η διευθύντρια του Κέντρου Μνήμης του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας Κύπρου Γιαννούλα Αντωνίου, που συντόνισε το πάνελ με θέμα συζήτησης την ποιοτική γήρανση και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είπε ότι «είναι άμεση ανάγκη να δημιουργηθούν στην Κύπρο ειδικοί χώροι για άτομα με άνοια και αλτσχάϊμερ, που να έχουν εξειδικευμένη φροντίδα από εκπαιδευμένα άτομα για το σκοπό αυτό» και επεσήμανε ότι «σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ολλανδία, η Γερμανία και η Δανία, υπάρχουν ακαδημαϊκά προγράμματα εκπαίδευσης νέων, στη φροντίδα ηλικιωμένων».

 Στο ίδιο πάνελ συμμετείχε ο βουλευτής ΑΚΕΛ και πρόεδρος της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εργασίας Ανδρέας Καυκαλιάς και ο ευρωβουλευτής ΑΚΕΛ και  Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς Γιώργος Γεωργίου που είπε μεταξύ άλλων ότι «η άνοια είναι η ξεχασμένη κρίση της Κύπρου, που πρέπει να γίνει η προτεραιότητα του κυπριακού κράτους».   Ο κ. Γεωργίου μίλησε περαιτέρω, για την ανάγκη υλοποίησης «μιας ολιστικής στρατηγικής για την τρίτη ηλικία στην Κύπρο, με κατάργηση του 12% στις συντάξεις, λήψη μέτρων αντιμετώπισης της ακρίβειας, αύξηση του ορίου φτώχειας για τους συνταξιούχους, βελτίωση της νομοθεσίας ώστε να δικαιούνται σύνταξη χηρείας όλοι οι άνδρες χήροι και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στις στέγες ηλικιωμένων, όπως και άμεση προώθηση και ψήφιση του νέου νομοσχεδίου για τη λειτουργία τέτοιων στεγών». Ακόμα ζήτησε τη λήψη μέτρων «για προστασία των ηλικιωμένων από σωματική κακοποίηση και από κάθε μορφή βίας που υφίστανται μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, από άτομα που αναλαμβάνουν τη φροντίδα τους».

Εθνική Στρατηγική για την Ενεργό Γήρανση

Στην εκπόνηση από την κυβέρνηση, της πρώτης Εθνικής Στρατηγικής και του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ενεργό Γήρανση, αναφέρθηκε στον χαιρετισμό της εκ μέρους του Προέδρου της Δημοκρατίας, η υφυπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας Μαριλένα Ευαγγέλου. Είπε ότι το υφυπουργείο, ανέλαβε τον συντονισμό των δράσεων εννέα υπουργείων και υφυπουργείων, καταρτίζοντας την Στρατηγική και ότι «πολύτιμοι σύμμαχοι και συνοδοιπόροι υπήρξαν ο Φορέας Τρίτης Ηλικίας και μη κυβερνητικές οργανώσεις όπως το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας και το Παγκύπριο Συντονιστικό Συμβούλιο Εθελοντισμού, λαμβάνοντας ενεργά μέρος στη διαδικασία της διαβούλευσης, η οποία ολοκληρώνεται στις 15 Ιανουαρίου.

Αμέσως μετά – πρόσθεσε – η Εθνική Στρατηγική θα κατατεθεί για έγκριση ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου, θέτοντας σε τροχιά υλοποίησης, σειρά δράσεων που αναπτύσσονται στους θεματικούς πυλώνες της κοινωνικής ενσωμάτωσης, της υγιούς γήρανσης, της ενεργοποίησης και της διαφορετικότητας και ανισοτήτων». Ανέφερε ότι στη Στρατηγική, «περιλαμβάνεται μεταξύ πολλών άλλων, το σχέδιο επιδότησης διαμονής και φροντίδας σε στέγες ηλικιωμένων, ο καταρτισμός και εφαρμογή σχεδίου για συντροφιά και φροντίδα ηλικιωμένων, οι οποίοι διαμένουν στις οικίες τους, η αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών και παροχών για κατ’ οίκον φροντίδα, η εφαρμογή, αρχικά σε πιλοτική φάση, του προγράμματος «Κόκκινο Κουμπί» και η αύξηση των δημόσιων μεταφορών, με τρόπο που να εξυπηρετούν αποτελεσματικά τα άτομα τρίτης ηλικίας».

 Υπογράμμισε ότι «η Εθνική Στρατηγική, δίνει έμφαση στην κοινωνική ενσωμάτωση των ατόμων τρίτης ηλικίας, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, μέσω της δια βίου μάθησης και του ψηφιακού γραμματισμού, στην ενεργό συμμετοχή στα κοινά, στη ψυχαγωγία και σε πολιτιστικές δραστηριότητες και στην αμοιβαία επωφελή διαγενεακή συνύπαρξη».