Συνδρομή σε 400 ανήλικους που πέρασαν από τα αστυνομικά γραφεία ή παρέμειναν υπό κράτηση λόγω σοβαρής παραβατικής συμπεριφοράς, παρείχαν το 2024 επιμελητές που προσλήφθηκαν από το υπουργείο Δικαιοσύνης, ενώ για αντιμετώπιση της αύξησης του φαινομένου, έχει δημιουργηθεί ειδικό Τμήμα στην Αστυνομία.

Την ίδια ώρα, προωθούνται οι φυλακές ανηλίκων, μέτρο που θεωρείται ως το έσχατο για τη διαχείριση ενός παιδιού που παρέβηκε τον νόμο, όπως δηλώνει στον «Φ» ο υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, Μάριος Χαρτσιώτης. Ζητήσαμε από τον αρμόδιο υπουργό να αναφερθεί στις δράσεις του Υπουργείου του για τη διαχείριση της νεανικής παραβατικότητας, με τον κ. Χαρτσιώτη να επισημαίνει και την ευθύνη των γονέων ώστε το παιδί τους να μην περάσει τη γραμμή και βρεθεί έναντι του νόμου.

Όπως αναφέρει, «ως Υπουργείο έχουμε δημιουργήσει ειδικό Τμήμα στην Αστυνομία κατάλληλα στελεχωμένο για διαχείριση της νεανικής παραβατικότητας, ενώ έχουν εκπαιδευτεί αστυνομικοί για άσκηση των ειδικών καθηκόντων διαχείρισης της νεανικής παραβατικότητας και έρευνας των σχετικών υποθέσεων. Έχουν, επίσης, εκπαιδευτεί Αστυνομικοί Διευθυντές και Βοηθοί Αστυνομικοί Διευθυντές που έχουν την ευθύνη για εφαρμογή των προγραμμάτων αποδικαστικοποίησης ανήλικων παραβατών».

Παράλληλα, προσθέτει ο κ. Χαρτσιώτης, «έχουμε μεριμνήσει για την πρόσληψη επιμελητών που συνδράμουν ανήλικους που τελούν υπό σύλληψη και τους συνδέουν με γονείς ή κηδεμόνες καθώς και με κοινωνικές υπηρεσίες που τους παρέχουν συνδρομή ή στήριξη. Μέχρι σήμερα οι επιμελητές έχουν παράσχει συνδρομή και στήριξη σε περίπου 400 περιπτώσεις ανήλικων παραβατών. Ταυτόχρονα, μέχρι την εγκαθίδρυση ειδικού χώρου κράτησης ανηλίκων εκτός φυλακών, έχουμε βελτιώσει σημαντικά τις συνθήκες κράτησης ανηλίκων που κρατούνται σήμερα στις φυλακές, μέσα από τη διαμονή τους σε ειδικά διαμορφωμένη πτέρυγα των φυλακών και την εφαρμογή παιδοκεντρικών σωφρονιστικών προσεγγίσεων κατά την κράτηση τους».

Ο υπουργός επισημαίνει πως από τον Απρίλιο του 2021 ψηφίσθηκε και τέθηκε σε ισχύ ο περί Παιδιών σε Σύγκρουση με το Νόμο, Νόμος του 2021 (Ν. 55(Ι)/2021). Σκοπός του Νόμου είναι η εγκαθίδρυση ενός συστήματος δικαιοσύνης φιλικού προς τα παιδιά και η πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας. Ο νόμος προβλέπει εναλλακτικούς τρόπους μεταχείρισης των ανήλικων παραβατών μέσω εξωδικαστικών κυρίως διαδικασιών, στις οποίες λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη το συμφέρον του παιδιού. Η ποινική δίωξη, όπως παρατηρεί, συνιστά το έσχατο μέτρο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και η ποινή κράτησης την έσχατη ποινή, που μπορεί να επιβληθεί από ειδικό Δικαστήριο Παιδιών το οποίο εγκαθιδρύθηκε, μόνο εφόσον οι εξωδικαστικές διαδικασίες ή/και τα εναλλακτικά μέτρα που προβλέπει ο υπό αναφορά Νόμος, δεν τελεσφορήσουν.

Ευθύνη των γονέων

Όσον αφορά στις ευθύνες των γονέων όταν ένα παιδί συλλαμβάνεται για παραβατικότητα, ο κ. Χαρτσιώτης τόνισε ότι πρόκειται για ένα σύνθετο θέμα και απαιτεί λεπτές και ευαίσθητες προσεγγίσεις. «Πρέπει», υπογράμμισε, «να ενισχυθεί και να ενδυναμωθεί η εμπλοκή των γονέων στη διαδικασία διαχείρισης της παιδικής παραβατικότητας που προβλέπει ο Νόμος, να τονιστεί και να αναδειχθεί η ευθύνη τους προς τα παιδιά τους αλλά και προς τα θύματα. Κρίνεται, επίσης, αναγκαία, η συνειδητοποίηση του σωστού γονεϊκού τους ρόλου για διαπαιδαγώγηση των ανηλίκων». Επιπλέον, τονίζει, «θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι ο εξωδικαστικός και παιδοκεντρικός τρόπος διαχείρισης της ανήλικης παραβατικότητας δεν σημαίνει αθώωση του ανηλίκου, αλλά αντίθετα ανάληψη δεσμεύσεων και υποχρεώσεων από παιδιά και γονείς».

Χώρος κράτησης παιδιών με παιδοκεντρικές προσεγγίσεις

Από τον περασμένο Μάιο έχει ετοιμαστεί το κανονιστικό πλαίσιο για λειτουργία του πρώτου χώρου κράτησης παιδιών το οποίο, εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον περασμένο Ιούλιο και έχει κατατεθεί στη Βουλή για συζήτηση και έγκριση. Η συζήτηση ξεκίνησε τον περασμένο Οκτώβριο και συνεχίζεται. H κατάθεση του κανονιστικού πλαισίου λειτουργίας για τη δημιουργία του χώρου κράτησης παιδιών συνιστά, επίσης, σημαντικό σταθμό στην αντιμετώπιση του σοβαρού κοινωνικού προβλήματος της ανήλικης και νεανικής παραβατικότητας στον τόπο μας.

Όπως διαπιστώνει ο υπουργός Δικαιοσύνης, υπήρξε μια μακρά πορεία συζητήσεων και εξελίξεων που κατέληξαν στην κατάθεση του Σχεδίου Κανονισμών που βρίσκονται ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων. Πρόκειται για ένα σύγχρονο κανονιστικό πλαίσιο εγκαθίδρυσης χώρου κράτησης παιδιών που σέβεται τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, όλα τα διεθνή κείμενα προστασίας των δικαιωμάτων ανήλικων και νεαρών κρατουμένων καθώς και τις αρχές κράτησης ανηλίκων που εγκαθιδρύει η νομοθεσία.

Ο χώρος κράτησης παιδιών εγκαθιδρύει παιδοκεντρικές προσεγγίσεις διαρκούσης της κράτησης των ανήλικων, ενώ η κράτηση, αποτελεί ύστατο και εξαιρετικό μέτρο διαχείρισης της παραβατικότητας και μόνο σε περίπτωση που άλλοι εναλλακτικοί τρόποι διαχείρισης της δεν έχουν τελεσφορήσει.

Η κράτηση στοχεύει στην εκπαίδευση, ψυχοκοινωνική στήριξη, θεραπεία και εν γένει αναμόρφωση του ανήλικου για την ομαλή κοινωνική του επανένταξη μακριά από τον κίνδυνο υποτροπής και επιστροφής στις φυλακές. Κρίσιμο παράγοντα της αναμορφωτικής προσπάθειας αποτελεί η εξατομίκευση της πολύπλευρης στήριξης του ανήλικου κρατούμενου στη βάση της παραβατικής του συμπεριφοράς και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του. 

Παράλληλα, το ΥΔΔΤ, μετά από υποδείξεις και σε συνεργασία με τη Νομική Υπηρεσία, ετοίμασε νομοσχέδιο που προβλέπει, με τροποποίηση του άρθρου 125 της οικείας νομοθεσίας συγκεκριμένες ρυθμίσεις, η σημαντικότερη από τις οποίες προνοεί διεύρυνση των εξουσιών και αρμοδιοτήτων του Συμβουλίου Χώρων Κράτησης Παιδιών, ώστε να καταστεί ο ρόλος του πιο αναβαθμισμένος και πιο αποτελεσματικός ως προς την εποπτεία, τον έλεγχο και τη λογοδοσία όσων θα έχουν την ευθύνη διαχείρισης του χώρου, οι οποίοι θα επιλεγούν από τον ιδιωτικό τομέα μέσω ανοικτού δημόσιου διαγωνισμού και όσων θα είναι επιφορτισμένοι με την ασφάλεια του χώρου και τη φύλαξη ανηλίκων, οι οποίοι θα αποτελούν προσωπικό  του Τμήματος Φυλακών.

Εντός 2026 οι φυλακές ανηλίκων

Κατά τον υπουργό Δικαιοσύνης, σε μια άλλη νεότερη εξέλιξη, το Υπουργικό Συμβούλιο, περί τα τέλη 2024, αποφάσισε να εγκρίνει τη χρήση και αξιοποίηση του Χώρου Κράτησης Απαγορευμένων Μεταναστών στη Μεννόγεια (ΧΩΚΑΜ), μετά την ολοκλήρωση του νέου κλειστού Προαναχωρησιακού Κέντρου στην περιοχή «Λίμνες» τον επόμενο χρόνο για τη δημιουργία (α) χώρου κράτησης παιδιών και (β) αστυνομικών κρατητηρίων για παιδιά.

Πρόκειται για χώρο που πληροί σε μεγάλο βαθμό τις προδιαγραφές που τίθενται από διεθνείς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς και με την κατάλληλη αναδιαμόρφωση και τις αναγκαίες βελτιωτικές εργασίες μπορεί να λειτουργήσει ως δομή κράτησης παιδιών σύμφωνα με τις πρόνοιες του σχετικού νόμου και του οικείου κανονιστικού πλαισίου αποτελώντας, μάλιστα, πρότυπο μιας τέτοιας δομής.

Για την προώθηση της δημιουργίας του πιο πάνω χώρου κράτησης, αναφέρει ο κ. Χαρτσιώτης, έχει συγκροτηθεί ειδική επιτροπή που ασχολείται αποκλειστικά με τον καταρτισμό των τεχνικών προδιαγραφών για την εγκαθίδρυση και λειτουργία χώρου κράτησης παιδιών, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι από όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες του κράτους.

Το Υπουργείο λαμβάνοντας υπόψη τον σχετικό νόμο, το οικείο κανονιστικό πλαίσιο και τις απόψεις της επιτροπής έχει προχωρήσει σε συμφωνία με διεθνώς αναγνωρισμένο οικονομικό φορέα, ο οποίος με την εμπειρογνωμοσύνη και τις εξειδικευμένες του γνώσεις θα βοηθήσει στην ετοιμασία των εγγράφων ανοικτού διαγωνισμού για την ανάθεση της λειτουργίας και διαχείρισης του χώρου κράτησης παιδιών στον ιδιώτη ανάδοχο.

Όταν οι διαδικασίες ολοκληρωθούν, το Υπουργείο, καταλήγει ο υπουργός Δικαιοσύνης, θα είναι σε θέση να προκηρύξει τον ανοικτό διαγωνισμό για την ανάθεση σε ιδιώτη τη διαχείριση του χώρου κράτησης παιδιών με στόχο να είναι έτοιμος να λειτουργήσει αμέσως μετά την ολοκλήρωση του νέου κλειστού Προαναχωρησιακού Κέντρου στην περιοχή «Λίμνες» εντός του 2026.