Σημαντικές προσπάθειες για να λειτουργήσει ο Χώρος Κράτησης Παιδιών εκτός Φυλακών, το αργότερο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2026, καταβάλλει η Κυβέρνηση και ειδικότερα το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως. Σύμφωνα με τον αρμόδιο Υπουργό Μάριο Χαρτσιώτη, μετά την έγκριση των Κανονισμών από τη Βουλή, η Κυβέρνηση θα προχωρήσει άμεσα στην προκήρυξη δημόσιου διαγωνισμού για την ανάθεση της λειτουργίας του χώρου στον ιδιωτικό τομέα.
Ο Υπουργός μιλούσε στη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Σύστημα Δικαιοσύνης Φιλικής προς τα Παιδιά», που συνδιοργανώνουν το Υπουργείο Δικαιοσύνης και ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων για την εφαρμογή των προνοιών του περί Παιδιών σε Σύγκρουση με τον Νόμο Νόμου του 2021.
Όπως είπε, «ο περί Παιδιών σε Σύγκρουση με τον Νόμο Νόμος, ο οποίος ψηφίστηκε και τέθηκε σε ισχύ το 2021, συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο της εγκαθίδρυσης ενός συστήματος δικαιοσύνης φιλικής για τα παιδιά. Πρόκειται για έναν πρωτοποριακό για τα κυπριακά δεδομένα νόμο, ο οποίος προβλέπει παιδοκεντρικές μεθόδους, εξωδικαστικές κυρίως διαδικασίες και εναλλακτικούς τρόπους μεταχείρισης των παιδιών με παραβατική συμπεριφορά. Εγκαθιδρύει νέους θεσμούς όπως τον θεσμό του επιμελητή, του επιτηρητή δοκιμασίας, τα Δικαστήρια Παιδιών και νέες δομές, όπως τα Κέντρα Ημέρας και τον Χώρο Κράτησης Παιδιών εκτός Φυλακών. Σε όλες τις διαδικασίες λαμβάνεται υπόψη πρωτίστως το συμφέρον του παιδιού, ενώ το ίδιο το παιδί συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων που το αφορούν».
Βασική αρχή του νόμου, εξήγησε, είναι ότι η ποινική δίωξη και η κράτηση του παιδιού συνιστά το έσχατο μέτρο και εφαρμόζεται μόνο σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις ή/και εφόσον οποιαδήποτε άλλα εναλλακτικά μέτρα έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει. Στις εξαιρετικές περιπτώσεις που προωθείται ποινική δίωξη παιδιού, οι υποθέσεις εκδικάζονται πλέον από ειδικά δικαστήρια παιδιών, που έχουν εγκαθιδρυθεί από τον Μάιο του 2021. Τα Δικαστήρια αυτά μπορούν να επιβάλουν εναλλακτικές της κράτησης ποινές, όπως επίπληξη, επιβολή προστίμου στο παιδί ή στους γονείς, επιτήρηση, κοινοτική εργασία για παιδιά άνω των 16 ετών, παραπομπή σε κέντρο ημέρας ή σε κέντρο θεραπείας.
Σύμφωνα με τον Υπουργό, αυτοσκοπός δεν είναι η τιμωρία των παιδιών που εκδηλώνουν παραβατική συμπεριφορά, αλλά η παροχή βοήθειας και στήριξης σε αυτά από ειδικούς, ώστε να αντιληφθούν τους λόγους που τους οδήγησαν στη συμπεριφορά αυτή, τις συνέπειες της πράξης τους και να εξεύρουν τρόπους να απαλλαγούν από αυτή και να μην την επαναλάβουν στο μέλλον.
«Η κράτηση είναι η τελευταία επιλογή», τόνισε και συμπλήρωσε πως ακόμα και εάν επιβληθεί σε κάποιο παιδί η ποινή αυτή, το παιδί θα κρατείται σε ειδικό χώρο κράτησης εκτός φυλακών, ο οποίος θα έχει αναμορφωτικό, παιδαγωγικό, θεραπευτικό και προνοιακό χαρακτήρα. Ο χώρος αυτός, όπως υπενθύμισε ο κ. Χαρτσιώτης, θα πρέπει να αρχίσει να λειτουργεί το αργότερο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2026 σύμφωνα με τον Νόμο.
Ο Υπουργός διαβεβαίωσε πως η Κυβέρνηση και ειδικότερα το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για την επίτευξη του στόχου αυτού εντός του χρονοδιαγράμματος που θέτει ο Νόμος. Για τον λόγο αυτό, σε συνεργασία με το Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, προχώρησε στην ετοιμασία ενός πλήρους σύγχρονου Κανονιστικού Πλαισίου για τη λειτουργία του χώρου. Το Σχέδιο Κανονισμών, αφού έτυχε δημόσιας διαβούλευσης και νομοτεχνικού ελέγχου από τη Νομική Υπηρεσία, εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο και κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων στις 16/7/2024 για συζήτηση και έγκριση. Η συζήτησή του στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών άρχισε τον Οκτώβριο του 2024 και βρίσκεται σε εξέλιξη.
«Μετά την έγκριση των Κανονισμών από τη Βουλή, θα προχωρήσουμε άμεσα στην προκήρυξη δημόσιου διαγωνισμού για την ανάθεση της λειτουργίας του χώρου στον ιδιωτικό τομέα. Η φύλαξη του χώρου και των παιδιών θα είναι ευθύνη του κράτους», ανέφερε.
Παράλληλα, υπενθύμισε πως το Υπουργικό Συμβούλιο, κατά τη συνεδρία του στις 4/9/2024, αποφάσισε να εγκρίνει τη χρήση και αξιοποίηση του Χώρου Κράτησης Απαγορευμένων Μεταναστών στη Μενόγεια (ΧΩΚΑΜ), μετά την ολοκλήρωση του νέου κλειστού Προαναχωρησιακού Κέντρου στην περιοχή Λίμνες για τη δημιουργία (α) χώρου κράτησης παιδιών και (β) αστυνομικών κρατητηρίων για παιδιά, νοουμένου ότι θα γίνουν όλες οι κατάλληλες αναδιαμορφώσεις και βελτιωτικές εργασίες. Στόχος -όπως είπε- ο χώρος αυτός να είναι έτοιμος προς λειτουργία το αργότερο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2026, όπως προβλέπει ο Νόμος.
Ο θεσμός του επιμελητή – 360 υποθέσεις από τον Μάιο
Ένας άλλος πολύ σημαντικός θεσμός που εγκαθιδρύεται με τον Νόμο αυτό είναι ο θεσμός του επιμελητή, που -όπως εξήγησε ο Υπουργός- ουσιαστικά λειτουργεί ως ο σύνδεσμος της Αστυνομίας με άλλες εμπλεκόμενες Υπηρεσίες, π.χ. Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, και με τους γονείς ή κηδεμόνες του παιδιού.
Ο ρόλος του επιμελητή, τον οποίο το Υπουργείο ενεργοποίησε πλήρως τον περασμένο Μάιο, είναι να διασφαλίζει ότι τα παιδιά σε σύγκρουση με τον νόμο απολαμβάνουν τα δικαιώματα που προβλέπει ο Νόμος σε όλες τις εξωδικαστικές διαδικασίες, από το στάδιο της σύλληψης μέχρι την εφαρμογή του Προγράμματος Αποδικαστικοποίησης, στο οποίο έχει ενεργό ρόλο.
Αρχικά, μέχρι την ολοκλήρωση των απαιτούμενων διαδικασιών, τον ρόλο των επιμελητών είχαν αναλάβει αστυνομικοί, οι οποίοι έτυχαν εκπαίδευσης για τον σκοπό αυτό. Από 10/5/2024, μετά από κατακύρωση δημόσιου διαγωνισμού για την αγορά υπηρεσιών επιμελητή, το Υπουργείο Δικαιοσύνης ανέθεσε την εργασία αυτή σε ιδιωτική εταιρεία και οι πρόνοιες της σύμβασης, αλλά και του περί Παιδιών σε Σύγκρουση με τον Νόμο Νόμου του 2021 εφαρμόζονται ικανοποιητικά. Όπως μάλιστα έχω πληροφορηθεί, από την έναρξη της σύμβασης μέχρι σήμερα οι επιμελητές έχουν χειριστεί 360 περίπου υποθέσεις παγκυπρίως.
Υπό μελέτη ο νόμος του 2021- Αν χρειαστεί θα γίνουν τροποποιήσεις
Καταληκτικά ο Υπουργός ανέφερε πως η Ομάδα Λειτουργών της Νομικής Υπηρεσίας μελετά εξ’ υπαρχής τον Νόμο, με σκοπό να εντοπίσει σημεία και πρόνοιες που χρήζουν διασαφήνισης ή/και τροποποίησης και να μας υποδείξει τις αναγκαίες τροποποιήσεις, ώστε να καταστεί η εφαρμογή του Νόμου πιο αποτελεσματική.
Γι’ αυτό, προέτρεψε τους παρευρισκόμενους να μη διστάσουν, στο πλαίσιο της σημερινής ημερίδας, να εκφράσουν οποιαδήποτε άποψη, εισήγηση ή ανησυχία σχετικά με τις πρόνοιες του νόμου ή την εφαρμογή τους. «Οι απόψεις, εισηγήσεις, παρατηρήσεις που θα ακουστούν σήμερα θα καταγραφούν και θα μελετηθούν σοβαρά και εάν χρειάζονται οποιεσδήποτε ρυθμίσεις, νομοθετικές ή μη, θα γίνουν. Αυτός εξάλλου είναι και ο στόχος της σημερινής συζήτησης», είπε.
