«Αποδεικνύεται ξανά και ξανά, μέσω μιας σειράς μελετών και δεδομένων, ότι οι εταιρίες με ποικιλομορφία φύλου στα διοικητικά συμβούλια, διαπρέπουν στην προώθηση της καινοτομίας, στη μεγιστοποίηση του ανθρώπινου ταλέντου, στην ενίσχυση της φήμης και στην επίτευξη υψηλότερης κερδοφορίας. Ως γυναίκες πρωταγωνίστριες στην εξελισσόμενη οικονομία, αναγνωρίζουμε ότι τα ακμάζοντα κέντρα λήψης αποφάσεων, απαιτούν διαφορετικότητα – όχι αποκλειστικά άνδρες ή αποκλειστικά γυναίκες, αλλά μια αρμονική συνεργασία και των δύο».
Με αυτό το σημαντικό μήνυμα η πρόεδρος της BPW Cyprus (ΚΟΓΕΕ – Κυπριακή Ομοσπονδία Γυναικών Επιχειρηματιών Επαγγελματιών) Τάσια Γιανναρά Γιαλλουρίδη, καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους στο συνέδριο με τίτλο «Ενδυνάμωση της ηγεσίας: Ξεκλειδώνοντας τον αντίκτυπο της συμμετοχής των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια» («Empowering leadership: Unlocking the impact of women on boards») που η ΚΟΓΕΕ οργάνωσε το Σάββατο 30 Νοεμβρίου 2024 στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων του Παγκυπρίου Γυμνασίου στη Λευκωσία.
«Είναι καιρός – τόνισε η κυρία Γιαλλουρίδη – οι γυναίκες να αναλάβουν θέσεις με επιρροή στην πολιτική και την οικονομία και είναι απαραίτητη η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, τόσο στον επαγγελματικό, όσο και στον οικογενειακό τομέα, χωρίς να διακυβεύεται η μητρότητα, ή η θηλυκότητα». Όπως επεσήμανε η συντονίστρια του συνεδρίου (που διεξήχθη στην Αγγλική γλώσσα), σύμβουλος επιχειρήσεων Πολίνα Αντωνίου στην εισαγωγική της τοποθέτηση, «η πορεία προς την ίση εκπροσώπηση, παραμένει δύσκολη, καθώς διαπιστώνεται ότι υπάρχει ακόμη δουλειά που πρέπει να γίνει για το ξεπέρασμα των εμποδίων και για την αλλαγή, η οποία δεν συμβαίνει μεμονωμένα, αλλά χρειάζεται συμμάχους, υποστηρικτές και τολμηρές δεσμεύσεις».
Στην κεντρική ομιλία του πρώτου μέρους του συνεδρίου, η αναπληρώτρια Καθηγήτρια Κριτικής και Πολιτισμικής Θεωρίας του Τμήματος Ανθρωπιστικών Επιστημών του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου δρ Χάρις Ξιναρή, τόνισε ότι «η πρόσβαση στα κέντρα λήψης αποφάσεων και στις ηγετικές θέσεις, είναι σαφώς θέμα ίσων δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών – όχι παραχώρησης, όχι συμβιβασμού, αλλά ίσων ευκαιριών και ανταμοιβής».
Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων Τζόζη Χριστοδούλου που αναφέρθηκε στις εταιρικές πρακτικές και είπε ότι το Γραφείο της και το Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο (ΚΕΒΕ), διαμόρφωσαν από κοινού το περασμένο καλοκαίρι, «ένα σχέδιο δράσης για την προώθηση της ισότητας των φύλων στη λειτουργία των επιχειρηματικών οργανισμών». Πρόσθεσε ότι το Γραφείο της «διερευνά επί του παρόντος με την Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων Κύπρου (ΟΕΒ), κοινές δράσεις σε σχέση με τις γυναίκες, την εργασία, τις επιχειρήσεις και την ηγεσία, οι οποίες θα ανακοινωθούν σύντομα». Η εκδήλωση στηρίχθηκε από τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας.
Η…Βιρτζίνια Γουλφ και η πολυμορφία στην ηγεσία
Η Καθηγήτρια Χάρις Ξιναρή μιλώντας με θέμα «Ξεκλειδώνοντας δυνατότητες: Η δύναμη της διαφορετικής ηγεσίας», αναφέρθηκε στον τρόπο με τον οποίο η διαφορετικότητα οδηγεί στην επιτυχία και ενισχύει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και είχε την πρωτότυπη ιδέα να συνδέσει την επιχειρηματικότητα και την εταιρική δραστηριότητα, με τη… λογοτεχνία! Συγκεκριμένα, έκανε αναφορά σε ομιλία της Αγγλίδας μυθιστοριογράφου Βιρτζίνια Γουλφ (1882-1941) στο Λονδίνο το 1931, που αφορούσε τα «επαγγέλματα για τις γυναίκες», όπου «σημειώνει ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν εσωτερικά και εξωτερικά εμπόδια στην επαγγελματική ζωή, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών προσδοκιών, της αυτοαμφισβήτησης και της προκατάληψης.
Αυτά τα εμπόδια – πρόσθεσε – μπορεί να είναι πιο ύπουλα και πιο δύσκολο να καταπολεμηθούν, από τις φανερές διακρίσεις. Η ομιλία-δοκίμιο της Βιρτζίνια Γουλφ – συνέχισε η δρ Ξιναρή – αναδεικνύει τους ψυχολογικούς και πολιτισμικούς περιορισμούς που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο επαγγελματικό περιβάλλον. Το μήνυμα της που έστειλε πριν 93 χρόνια, έχει απόλυτη σχέση με αυτό που συζητούμε σήμερα, διότι για να ξεδιπλωθεί το δυναμικό και για να υλοποιηθεί η πολυμορφία στην ηγεσία, οι γυναίκες, καθώς και άλλες μη κυρίαρχες ομάδες – όσοι παραδοσιακά αποκλείονται από τα διοικητικά συμβούλια και άλλα κέντρα λήψης αποφάσεων – έχουν πρώτιστο καθήκον να «σκοτώσουν» την αυτοαμφισβήτηση. Κάποιος μπορεί να πει, «αλλά κοιτάξτε γύρω σας σε αυτή την αίθουσα, υπάρχουν τόσες πολλές γυναίκες σε ηγετικές θέσεις εδώ σήμερα».
Δεν αμφισβητώ ότι σήμερα οι γυναίκες στην ηγεσία, έχουν αυξηθεί σε σχέση με το παρελθόν. Πιστεύω όμως ότι ακόμη και σήμερα, οι γυναίκες δεν έχουν ίση πρόσβαση με τους άνδρες σε ηγετικές θέσεις. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, οι αναδυόμενες αγορές έχουν σημαντικά χαμηλότερο ποσοστό γυναικών σε διοικητικές θέσεις, σε σύγκριση με τις ανεπτυγμένες αγορές, όπου λιγότερο από το ένα τρίτο των εταιριών, πληρούν το στόχο του 40% της ποικιλομορφίας των φύλων που κερδίζει τώρα έδαφος. Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, έχουν θεσπίσει νόμους που επιβάλλουν αυτό το σημείο αναφοράς, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να απαιτεί 40% γυναίκες, μη εκτελεστικά μέλη διοικητικών συμβουλίων, μέχρι το 2026. Ωστόσο, οι γυναίκες εξακολουθούν να υπο-εκπροσωπούνται, ιδίως στις ιδιωτικές εταιρίες που χρηματοδοτούνται από επιχειρηματικά κεφάλαια, όπου μόνο το 3% των μελών των διοικητικών συμβουλίων, είναι έγχρωμες γυναίκες, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για μεγαλύτερες προσπάθειες ένταξης. Οι γυναίκες σε ηγετικούς ρόλους και στα διοικητικά συμβούλια, έχουν σημαντικό αντίκτυπο, ίσο με αυτόν των ανδρών ομολόγων τους. Όμως, η επίτευξη ποικιλόμορφης ηγεσίας, απαιτεί προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς δεν συμβαίνει οργανικά».
Η συστημική προσέγγιση της ανισότητας
Ανέφερε και τα εξής, στην ομιλία της η Καθηγήτρια Χάρις Ξιναρή: «Είμαι σίγουρη ότι πολλές από εμάς, γυναίκες σε διάφορες ηγετικές θέσεις, βρισκόμαστε εδώ σήμερα επειδή εμπνευστήκαμε από άλλες γυναίκες, εκείνες που ήρθαν πριν από εμάς ή εκείνες που μοιράζονται ένα χρονοδιάγραμμα με εμάς. Μπορώ σίγουρα να το πω αυτό για τον εαυτό μου και μπορώ να δηλώσω ότι έχω εμπνευστεί από τα επιτεύγματα άλλων γυναικών, σε όλους τους τομείς της ζωής. Μού δίδαξαν ότι οι δυνατότητες είναι ατελείωτες, αρκεί να τις αναγνωρίσω και να τις αξιοποιήσω. Και έχοντας διατελέσει πρόεδρος ενός ακαδημαϊκού τμήματος, μπορώ να σας πω ότι το δικό μου ηγετικό στυλ, διαμορφώθηκε και οι δεξιότητές μου ακονίστηκαν, παρατηρώντας τις επιτυχίες και τα λάθη τους, κάνοντας τα δικά μου λάθη και επωφελούμενη από την επιτυχία, όταν αυτή ήρθε.
Ωστόσο, παρόλο που είναι ευκολότερο να ταυτιστούμε με εκείνους που μας μοιάζουν περισσότερο, τελικά, δεν μαθαίνουμε πώς να ηγούμαστε και πώς να πετυχαίνουμε, μέσω της ομοιότητας ή της ομοιογένειας, αλλά μέσω της διαφορετικότητας. Μιλώντας για τον εαυτό μου, μπορώ να πω ότι έχω μάθει, τόσο από τους άνδρες συναδέλφους και συνεργάτες μου, όσο και από τις γυναίκες. Έχω πάρει υποστήριξη και μαθήματα, μέσα από την έκθεση σε διαφορετικές απόψεις και από την ποικιλομορφία των εμπειριών και των αντιδράσεων. Έμαθα να προσαρμόζομαι και να εξελίσσομαι – και σήμερα βρίσκομαι εδώ και απευθύνομαι σε εσάς, όχι λόγω της ομοιότητας, αλλά λόγω της ποικιλομορφίας.
Η ενίσχυση της ποικιλομορφίας στην ηγεσία, δεν είναι και δεν πρέπει να είναι, απλώς θέμα υλοποίησης των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αν και προφανώς οι οδηγίες αυτές, ωφελούν σε μεγάλο βαθμό την υπόθεση των ίσων δικαιωμάτων και της ισότιμης πρόσβασης όλων, στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Η δέσμευση για ισότητα και ένταξη, υπερβαίνει την ηθική υποχρέωση. Η συμπερίληψη μελών υπο-εκπροσωπούμενων ομάδων, όπως οι γυναίκες, τα έγχρωμα άτομα ή τα άτομα με αναπηρίες, δεν πρέπει να γίνεται επιφανειακά ή συμβολικά. Απαιτείται μια συστημική προσέγγιση για να υπερβούμε τον συμβολισμό, δίνοντας προτεραιότητα στη διαρθρωτική αλλαγή, έναντι των συμβολικών χειρονομιών, υιοθετώντας συστημικές προσεγγίσεις για την ποικιλομορφία, την ισότητα και την ένταξη.
Αυτό περιλαμβάνει τη χάραξη του δρόμου για υπο-εκπροσωπούμενες ομάδες, την παροχή καθοδήγησης και ανάπτυξης ηγετικών ικανοτήτων και τη διασφάλιση ότι η εκπροσώπηση, συνοδεύεται από ουσιαστική εξουσία και επιρροή και ευκαιρίες για αντίκτυπο . Αν δεν αντιμετωπιστεί με μια συστημική προσέγγιση η ανισότητα σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένης της ίσης αμοιβής, κανείς δεν μπορεί να απελευθερωθεί από το «κολλώδες πάτωμα», δηλαδή από τα συστημικά εμπόδια και τις προκλήσεις, που εμποδίζουν πολλές γυναίκες να εξελιχθούν στην καριέρα τους. Ή να σπάσει το «γυάλινο ταβάνι», δηλαδή τα αόρατα, αλλά ισχυρά εμπόδια που τις εμποδίζουν να εξελιχθούν σε ανώτερους ηγετικούς ρόλους, αν και έχουν τα προσόντα, τις δεξιότητες και τη φιλοδοξία να το πετύχουν».
Η Κύπρος στις τελευταίες θέσεις στην Ευρώπη…
«Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η Κύπρος βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις στην Ευρώπη, στη συμπερίληψη γυναικών σε θέσεις εξουσίας και στη συμμετοχή σε διοικητικά συμβούλια», είπε η δικηγόρος και επισκέπτρια ομιλήτρια στο Πανεπιστήμιο Κύπρου δρ Έλενα Καπαρδή, μιλώντας για τη συμβολή των γυναικών σε ηγετικούς ρόλους και για τη σημασία της ισορροπίας μεταξύ των φύλων. Η δρ Καπαρδή, που συμμετείχε στο πρώτο πάνελ συζήτησης στο πλαίσιο του συνεδρίου της BPW Cyprus, πρόσθεσε ότι «δεν έχουν γίνει οι αναγκαίες ενέργειες, ώστε να υιοθετηθεί ή διαμορφωθεί η Οδηγία που αφορά τη βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων σε θέσεις διευθυντικών στελεχών, στην κυπριακή έννομη τάξη. Κι αυτό καταδεικνύει – συνέχισε – ότι η αλλαγή στον τομέα αυτό, δεν θα έρθει «ως δια μαγείας», αλλά με σκληρή δουλειά από τις ενδιαφερόμενες ομάδες, ώστε οι αρμόδιες αρχές να εκδηλώσουν την έμπρακτη προθυμία τους για επαρκή βελτίωση». Πιο…αισιόδοξος από την κυρία Καπαρδή, ήταν ο συνομιλητής της στο πάνελ δρ Μάριος Βρυωνίδης Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, που παρατήρησε ότι «αν ήταν μαζί μας σήμερα η Βιρτζίνια Γουλφ, θα διαπίστωνε ότι πολλές ιδέες της, σε ό,τι αφορά την επαγγελματική σταδιοδρομία των γυναικών, έγιναν πραγματικότητα και στην Κύπρο!». Ο κ. Βρυωνίδης εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι τα επόμενα χρόνια, «θα είναι ακόμα καλύτερα τα πράγματα» στο ζήτημα αυτό.
Στη συζήτηση, που συντόνισε η διαπιστευμένη ανεξάρτητη διοικητική σύμβουλος Κλεοπάτρα Κιττή, συμμετείχαν επίσης η Μαρία Τσιάκκα πρόεδρος της Αρχής Τηλεπικοινωνιών Κύπρου (ΑΤΗΚ-Cyta) και διευθύνoυσα σύμβουλος της εταιρίας Tsiakkastel Office Line Ltd, όπως και ο Σταύρος Ιωάννου διευθύνων Σύμβουλος της εταιρίας επαγγελματικών υπηρεσιών Grant Thornton Cyprus, τον οποίο η κυρία Κιττή χαρακτήρισε «πρωταθλητή στο ζήτημα της ισότητας φύλων». Στην παρέμβασή του ο Σταύρος Ιωάννου περίγραψε μια ζωτικής σημασίας στρατηγική για την ομαλή, πρωτοπόρο και αποδοτική πορεία της εταιρίας του και αυτή, όπως είπε, αφορούσε από την αρχή, την προσπάθεια για να καταστεί ο οργανισμός, «ένας ψυχολογικά ασφαλής χώρος εργασίας για όλους τους εργαζόμενους, άνδρες και γυναίκες».
Στη δεύτερη κεντρική ομιλία του συνεδρίου, με θέμα την περίπτωση της Γαλλίας, σε σχέση με την ποικιλομορφία των φύλων σε ηγετικές θέσεις, ομιλήτρια ήταν η Πρέσβειρα της Γαλλίας στην Κύπρο Clelia Chevrier Kolacko. Στο δεύτερο πάνελ της συζήτησης που ακολούθησε, με θέμα την «Πλοήγηση νομικών και πρακτικών λύσεων για την πολυμορφία των διοικητικών συμβουλίων στην Κύπρο», συμμετείχαν η Ευγενία Χριστοδούλου εκτελεστική Διευθύντρια και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου, η Μαρία Πέτσα προϊστάμενη Διεύθυνσης Εισαγωγής Αξιών και Αγοράς του Χρηματιστηρίου Αξιών Κύπρου, η Έλενα Καρκώτη λειτουργός Α’ της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Κύπρου και ο Ανδρέας Χαρίτου Καθηγητής Λογιστικής και Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Συντονίστρια ήταν η δικηγόρος επιχειρήσεων Αλεξάνδρα Βαρλά.
