Με ένα πλούσιο βιογραφικό και έχοντας προβεί ο ίδιος και η ομάδα του σε περισσότερες από 250.000 εξετάσεις, ο επίτιμος καθηγητής στη Μεταπτυχιακή Σχολή του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου, δρ. Μάριος Α. Καριόλου, μοιράζεται στον «Φ» την εμπειρία του στην τριαντάχρονη πορεία του στο Ινστιτούτο, προσφέροντας τις γνώσεις του στη δικανική γενετική, στο πρόγραμμα των αγνοουμένων και πεσόντων, στον τομέα της υγείας, στην έρευνα και την εκπαίδευση ευρύτερα στην κυπριακή κοινωνία.
Από την 1η Οκτωβρίου 2024, ο δρ. Καριόλου έχει αφυπηρετήσει από το ΙΝΓΚ και από τις θέσεις του διευθυντή του Τμήματος Καρδιοαγγειακής Γενετικής και διευθυντή του Εργαστηρίου Δικανικής Γενετικής, το οποίο συνεργάζεται με την Κυπριακή Αστυνομία και ασχολείται με θέματα αγνοουμένων. Τον συναντήσαμε στη Λεμεσό, λίγο πριν εισέλθει στην αίθουσα του Κακουργιοδικείου για να καταθέσει επιστημονική μαρτυρία σε υπόθεση. Με συμμετοχή σε 50.000 αστυνομικές υποθέσεις και περισσότερες από 250.000 εξετάσεις, το βιογραφικό του είναι εντυπωσιακό.
Το 1995 ο δρ. Καριόλου είχε το όραμα για τη δημιουργία του Εργαστηρίου Δικανικής Γενετικής, το οποίο είναι σήμερα το εργαστήριο αναφοράς για τη Δικανική Γενετική στην Κύπρο. Έτυχε ειδικής εκπαίδευσης το 1997 στην τεχνολογία για την ανάλυση αστυνομικών τεκμηρίων στην Ακαδημία του Federal Bureau of Investigation (FBI) στο Quantico, Virginia, USA, και στο Armed Forces DNA Identification Laboratory στη Maryland, USA, και έκτοτε το ΕΔΙΓ προσφέρει εξειδικευμένες εξετάσεις αστυνομικών τεκμηρίων για την Αστυνομία Κύπρου. Σήμερα, ως εμπειρογνώμονας σε θέματα δικανικής γενετικής και υπεύθυνος των μελετών που γίνονται στο εργαστήριο, συνεχίζει να καταθέτει επιστημονικές μαρτυρίες στα δικαστήρια.
Ο δρ. Καριόλου αναφέρει πως το εργαστήριο διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέταση αστυνομικών τεκμηρίων, ειδικά σε θέματα γενετικού υλικού και έχει εξαιρετική συνεργασία με τις αστυνομικές αρχές. Όταν ρωτήθηκε εάν το επιστημονικό αποτέλεσμα μπορεί να βοηθήσει στην ταυτοποίηση ενός δράστη ή υπόπτου, εξήγησε πως το εργαστήριο παρέχει αντικειμενική επιστημονική μαρτυρία. «Κατά πόσο ένα πρόσωπο το οποίο κατηγορείται για ένα αδίκημα θα καταδικαστεί ή όχι, αυτό είναι έργο της Δικαιοσύνης, των Δικαστών, οι οποίοι έχουν μια πιο σφαιρική εικόνα. Υποχρέωση του εργαστηρίου μας είναι να παρουσιάσει επιστημονικά, κατά πόσο ένα άτομο μπορεί να έχει σχέση με ένα αδίκημα. Βεβαίως, εντοπίζοντας ή όχι το γενετικό του υλικό στη σκηνή».
Καθοριστική μαρτυρία το DNA σε υποθέσεις φόνου και βιασμού
Εξήγησε πως η επιστημονική μαρτυρία είναι καθοριστική για την Αστυνομία. «Εάν εντοπιστεί γενετικό υλικό, τότε θα πρέπει να δοθεί κάποια εξήγηση ως προς το πώς εντοπίστηκε το γενετικό υλικό στη συγκεκριμένη σκηνή, στο συγκεκριμένο αντικείμενο κ.τ.λ.». Υπογράμμισε ότι οι εξετάσεις στο επίπεδο γενετικού υλικού προσφέρουν ένα επιπρόσθετο εργαλείο στις Αρχές, έτσι ώστε να μπορέσουν να φέρουν εις πέρας το δύσκολο έργο τους. Ρωτήθηκε να μας αναφέρει μια περίπτωση όπου η επιστημονική μαρτυρία εξιχνίασε την υπόθεση, ωστόσο δεν ήθελε να αναφερθεί σε συγκεκριμένες υποθέσεις, αρκέστηκε εντούτοις να μας πει ότι «η μαρτυρία που έδωσε το γενετικό υλικό ήταν καθοριστική σε αρκετές υποθέσεις, σοβαρές υποθέσεις όπως φόνους, ληστείες, βιασμούς, ναρκωτικά κ.τ.λ.».
Πρόγραμμα Αγνοουμένων και Πεσόντων – Η αναγνώριση του 7χρονου Δημητράκη Δημητριάδη
Η Κυπριακή Δημοκρατία το 1995 ανέθεσε στο Εργαστήριο Δικανικής Γενετικής τη δημιουργία γενετικού αρχείου από συγγενείς αγνοουμένων και πεσόντων της τουρκικής εισβολής. Από το 1999, το εργαστήριο ξεκίνησε την ταυτοποίηση σκελετικών δειγμάτων αγνοουμένων και πεσόντων και κάτω από την καθοδήγηση του δρ. Καριόλου, μέχρι σήμερα έχει καταφέρει να πετύχει την ταυτοποίηση 620 Ελληνοκυπρίων και 70 Τουρκοκυπρίων αγνοουμένων και πεσόντων από την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 αλλά και από τις ένοπλες συγκρούσεις ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους της περιόδου 1963-1964
«Θα πρέπει να διαχωρίσουμε τη δική μας δουλειά από τη αυτή της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ), λόγω του ότι εμείς αναλαμβάνουμε έργα που μας αναθέτει η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δεν έχουμε κάποιο ρόλο στην ταυτοποίηση αγνοουμένων της ΔΕΑ, εκτός από το να κάνουμε κάποιες εξετάσεις που τους βοηθούν με δείγματα αναφοράς, όπως τα ονομάζουμε, δηλαδή συγγενείς κ.λπ.».
Ο δρ. Καριόλου ανέφερε ότι παρά την πρόοδο, παραμένει μεγάλος αριθμός αγνοουμένων, περίπου το 50%. Υπογράμμισε ότι το πιο δύσκολο σημείο της διαδικασίας είναι η έλλειψη μαρτυρίας για τον εντοπισμό τους. «Όταν εντοπιστεί ένας τάφος ή ένας ομαδικός τάφος, η επιστήμη αναλαμβάνει μέσω αρχαιολογίας, ανθρωπολογίας, γενετικής και άλλων μαρτυριών για να καταλήξει σε ένα αποτέλεσμα».
Μια σημαντική ταυτοποίηση λειψάνων που έγινε με την καθοδήγηση του δρ. Καριόλου είναι η αναγνώριση του 7χρονου Δημητράκη Δημητριάδη, που πυροβολήθηκε στο κεφάλι από Άγγλο στρατιωτικό στις 14 Μαρτίου 1956, κατά τη διάρκεια μαθητικής διαδήλωσης.
Ο ρόλος του Τμήματος Καρδιοαγγειακής Γενετικής – Έρευνες για τον «κρυφό δολοφόνο»
Εκτός από το Εργαστήριο Δικανικής Γενετικής, ο δρ. Καριόλου αναφέρθηκε και στο Τμήμα Καρδιοαγγειακής Γενετικής, το οποίο παρέχει υπηρεσίες αλλά και έρευνα σημαντική για τη μελέτη των γενετικών παραγόντων που προκαλούν καρδιοαγγειακά νοσήματα.
«Σίγουρα πρέπει να έχουν κάποιο γενετικό υπόβαθρο, όπως τα ανευρύσματα θωρακικής αορτής, τα οποία αυτή τη στιγμή εμείς τα ονομάζουμε «κρυφό δολοφόνο», λόγω του ότι δεν υπάρχει σήμερα κάποια συγκεκριμένη εξέταση που μπορεί να δείξει εκ των προτέρων ποιος μπορεί να εκδηλώσει ανεύρυσμα».
Οι έρευνες για τα ανευρύσματα θωρακικής αορτής ξεκίνησαν πριν από αρκετά χρόνια σε συνεργασία με το Αμερικανικό Ιατρικό Κέντρο. «Είμαστε σε καλό στάδιο. Έχουμε δημοσιεύσει η ομάδα, μαζί με τον δρ. Σωτηρίου που ηγείται της έρευνας από πλευράς του Αμερικανικού Ιατρικού Κέντρου, κάποιες εργασίες και ελπίζουμε πως σε κάποια φάση θα μεταπηδήσουν από έρευνα σε υπηρεσίες». Επισήμανε ότι σε αυτή τη χρονική στιγμή βρίσκονται σε ερευνητικό στάδιο, εξηγώντας ότι ψάχνουν να βρουν έναν εύκολο γενετικό τρόπο με τον οποίο να μπορούν να πουν κατά πόσο ένα άτομο έχει προδιάθεση να εκδηλώσει ή όχι ανεύρυσμα θωρακικής αορτής.
Νέο κτίριο για εμπλουτισμό του επιστημονικού ρεπερτορίου του ΙΝΓΚ
Αναφέρθηκε επίσης στην ανάπτυξη του Ινστιτούτου Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου (ΙΝΓΚ), τονίζοντας ότι με το νέο μεγάλο κτίριο που κατασκευάζεται, το ΙΝΓΚ θα μπορέσει να εμπλουτίσει το επιστημονικό του ρεπερτόριο και να υποδεχτεί περισσότερους φοιτητές. Σημείωσε ότι το Ινστιτούτο έχει και Μεταπτυχιακή Σχολή, η οποία προσφέρει πτυχία στο επίπεδο του μάστερ και του διδακτορικού στον τομέα της γενετικής και της νευρολογίας.
Το έργο του Ινστιτούτου Νευρολογίας διαδραματίζει ακόμη έναν σημαντικό ρόλο βοηθώντας άτομα να διαγνωστούν με σοβαρές ασθένειες, αυτοάνοσα νοσήματα ή ακόμα και σπάνιες νόσους. Μιλώντας για το θέμα αυτό, ο δρ. Καριόλου σημείωσε ότι «δεν είναι τόσο εύκολο όσο μερικές φορές θέλουμε να το παρουσιάσουμε. Εμείς οι γενετιστές το ονομάζουμε ως «πολυπαραγοντικές νόσους». Δηλαδή, ασθένειες που έχουν γενετικό υπόβαθρο αλλά επηρεάζονται και από το περιβάλλον. Δυστυχώς, αρκετές από αυτές τις ασθένειες, όπως ο καρκίνος, τα αυτοάνοσα, τα καρδιακά, όλες αυτές έχουν γενετικό υπόβαθρο, αλλά εξαρτώνται και από το περιβάλλον. Είναι δύσκολο πολλές φορές να γνωρίζει ένα άτομο κατά πόσο μπορεί να έχει μια γενετική αλλαγή ή μετάλλαξη, όπως τη λέμε, και θα οδηγηθεί τελικά στην εκδήλωση κάποιας ασθένειας. Είναι δύσκολο να μελετηθούν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν».
Έφερε ως παράδειγμα ότι μπορεί ένα άτομο να καπνίζει 100 τσιγάρα την ημέρα και να μην πάθει τίποτα απολύτως, ενώ μπορεί να έχει προδιαθετικό παράγοντα. Μπορεί ένα άλλο άτομο να έχει προδιαθετικό παράγοντα, να καπνίσει ένα τσιγάρο και αυτό το ένα τσιγάρο να είναι αρκετό για να πυροδοτήσει έναν άλλο μηχανισμό που θα οδηγήσει στην ασθένεια.
Η δράση του στην αναγνώριση θυμάτων μαζικών καταστροφών
Ο δρ. Καριόλου ανέλαβε την αναγνώριση θυμάτων από μαζικές καταστροφές ξεκινώντας το 2002 με την πτώση στρατιωτικού ελικοπτέρου, στην οποία έχασαν τη ζωή τους ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς, Ευάγγελος Φλωράκης και άλλοι τέσσερις αξιωματικοί. Το 2005, συντόνισε την αναγνώριση των 121 θυμάτων της αεροπορικής τραγωδίας «Ήλιος», ενώ το 2011 ανέλαβε την αναγνώριση των 13 θυμάτων από την έκρηξη στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί.
