«Ζητούμε το κλείσιμο των εταιριών διαδικτυακού πορνό που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο, για να προστατεύσουμε τη νεολαία μας και την κοινωνία μας από τον κίνδυνο  σωματεμπορίου γυναικών και παιδιών, αλλά και την οικονομία μας από το ξέπλυμα χρήματος που προέρχεται από ιστοσελίδες πορνό», δηλώνει στον «Φ» η νομικός στη Λευκωσία Κατερίνα Στεφάνου, ιδρύτρια της μη κυβερνητικής οργάνωσης Step Up Stop Slavery, στις προτεραιότητες της οποίας, όπως μας είπε, είναι η εκπαίδευση για λόγους πρόληψης της εμπορίας προσώπων, η προστασία των θυμάτων σεξουαλικής εκμετάλλευσης και η αξιοποίηση του νομικού πλαισίου για καταδίκη δραστών στο δικαστήριο.

«Τα άτομα που υπήρξαν θύματα εκμετάλλευσης και γενικά οι επιζώντες της εμπορίας ανθρώπων στην Κύπρο, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη χάραξη πολιτικής ενάντια στο έγκλημα αυτό», μας είπε νεαρή γυναίκα από το Καμερούν, αναγνωρισμένο από την Αστυνομία θύμα sex trafficking που διαμένει στη Λευκωσία από το 2018. Μάς ανέφερε ότι αυτή είναι η πρώτη φορά που μιλά σε δημοσιογράφο για το ζήτημα του σωματεμπορίου. Σήμερα, με την ιδιότητά της ως εμπειρογνώμονας σε θέματα εμπορίας ανθρώπων, προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες στο Step Up Stop Slavery και είναι ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Επιζώντων της Εμπορίας στην Κύπρο (CSTAC) που ιδρύθηκε πρόσφατα από το Step Up Stop Slavery, με καθοδήγηση του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ).

Τα τελευταία χρόνια διοργανώνει εργαστήρια για την ανθρωπιστική οργάνωση υποστήριξης θυμάτων εμπορίας, Room Of Hope, στη Λευκωσία, που ιδρύθηκε το 2014 από φινλανδικό οργανισμό και που τους τελευταίους μήνες λειτουργεί από το Step up Stop Slavery. Τόνισε επίσης στη δήλωσή της στον «Φ», ότι «πρέπει οι υποθέσεις εμπορίας, να αντιμετωπίζονται χωριστά από τις υποθέσεις ασύλου, ότι οι εργαζόμενοι πρώτης γραμμής και οι δικηγόροι, να είναι καλά εκπαιδευμένοι, ειδικά σε συνεντεύξεις με θύματα εμπορίας και ότι πρέπει να προσφέρεται νομική αρωγή στα θύματα και τους αιτούντες άσυλο, όπως και παιδική μέριμνα και ψυχολογική υποστήριξη στα θύματα και τις οικογένειες με παιδιά».

Έμφυλη βία, εμπορία παιδιών, ξέπλυμα χρήματος

Μας είπε μεταξύ άλλων τα εξής, η Κατερίνα Στεφάνου: «Η παρουσία εταιριών πορνό στην Κύπρο και η ακμάζουσα βιομηχανία πολλών εκατομμυρίων που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια στο νησί γύρω από αυτές, συμβάλλει στην αύξηση της έμφυλης βίας σε βάρος των γυναικών και δημιουργεί αυξημένο κίνδυνο  διαδικτυακής εκμετάλλευσης και εμπορίας παιδιών. Καθιστά επίσης κακόφημη τη χώρα μας, ως καταφύγιο για ανήθικη και εγκληματική δραστηριότητα και για ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Αυτό δεν αντιπροσωπεύει τις κυπριακές αξίες, τον πολιτισμό και την ηθική μας, ως κοινωνία. Η κυπριακή κυβέρνηση, οι χρηματοπιστωτικές ρυθμιστικές αρχές και η κεντρική τράπεζα, πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη ώστε να τερματιστεί η λειτουργία αυτών των εταιριών στο νησί, το οποίο, σε διάστημα μιας δεκαετίας, έχει καθιερωθεί ως κεντρικός παίκτης στην παγκόσμια βιομηχανία πορνό. Δεν υπάρχουν στην Κύπρο, στούντιο για παραγωγή πορνογραφικών ταινιών, ωστόσο το νησί μας  είναι η ευρωπαϊκή βάση πέντε μεγάλων  ιστοσελίδων για ενήλικες, που έχουν καθημερινά εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο – Pornhub, XHamster, Stripchat, Faphouse και Virtual Taboo – και  ανήκουν σε εταιρίες που εδρεύουν στη Λεμεσό και στην περιοχή Ιδαλίου.

Οι  εταιρίες αυτές, προφανώς επέλεξαν να δραστηριοποιηθούν στην Κυπριακή Δημοκρατία και να την κάνουν βασικό κόμβο για την παγκόσμια βιομηχανία ενηλίκων, λόγω του οικονομικού της μοντέλου και των εξαιρετικά ευνοϊκών φορολογικών συνθηκών. Περιττό να πούμε ότι αυτή η βιομηχανία είναι πολύ προσοδοφόρα, όχι μόνο για τις εταιρίες, αλλά και για το κράτος, μέσω της φορολογίας. Όμως ως κοινωνία, μας δημιουργεί πέρα από το ηθικό ζήτημα, πρόβλημα ασφάλειας. Το μεγαλύτερο μέρος του υλικού που «ανεβάζεται» σε ιστότοπους πορνό, είναι υλικό που δημιουργείται μόνο του. Το επιχειρηματικό μοντέλο των εταιριών πορνό, βασίζεται σε μια συνεχή ροή νέου περιεχομένου, επομένως υπάρχει μεγάλη ζήτηση για σεξουαλικό υλικό. Αυτό σημαίνει ότι τα «αρπακτικά» θα αποπλανούν παιδιά και νέους για να αποκτήσουν υλικό για «ανέβασμα» στις ιστοσελίδες. Είναι άραγε τυχαία, η αύξηση των αριθμών διαδικτυακής αποπλάνησης παιδιών στο νησί; Το 2023 αναφέρθηκαν στην Υποδιεύθυνση Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Kυπριακής Αστυνομίας, 260 σχετικά περιστατικά. Σας παραπέμπω στο πρόσφατα εκδοθέν βιβλίο στις ΗΠΑ και στη Βρετανία, με τίτλο «Takedown: Inside the Fight to Shut Down Pornhub for Child Abuse, Rape, and Sex Trafficking» που έγραψε η Αμερικανίδα ακτιβίστρια και εμπειρογνώμονας κατά του σωματεμπορίου Laila Mickelwait. Είναι η αληθινή ιστορία της μάχης μιας γυναίκας να αποκαλύψει και να κλείσει  το Pornhub, μια εγκληματική διαδικτυακή αυτοκρατορία πορνό, που κερδίζει δισεκατομμύρια δολάρια, από βίντεο που περιλαμβάνουν σεξουαλική κακοποίηση παιδιών και βιασμούς».

Αγώνας για πρόληψη διαδικτυακής εκμετάλλευσης

Όπως επεσήμανε η Κατερίνα Στεφάνου, «φαίνεται να υπάρχει σύνδεση μεταξύ της αυξημένης ζήτησης που δημιουργείται και της προσφοράς γι’ αυτές τις επιχειρήσεις πορνό. Φυσικά – πρόσθεσε – η κυπριακή Αστυνομία θα πρέπει να το ερευνήσει περαιτέρω. Υπάρχουν περιπτώσεις νεαρών ανδρών που διακινούν νεαρές Κύπριες, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο εξαπάτησης «lover boy». Οι σωματέμποροι, συνάπτουν μια «ρομαντική» σχέση και στη συνέχεια εξαναγκάζουν τα κορίτσια να στείλουν σεξουαλικές εικόνες και βίντεο, που στη συνέχεια «ανεβάζουν» σε ιστότοπους πορνό. Για να συνεχίσουν τα θύματα να στέλνουν υλικό, δέχονται απειλές ότι θα εκτεθούν αυτές οι εικόνες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και θα ενημερωθεί η οικογένεια και οι φίλοι των θυμάτων…

Να αναφέρω σε αυτό το σημείο, ότι ο τραπεζικός και χρηματοοικονομικός τομέας, η Αστυνομία και η Μονάδα Καταπολέμησης Αδικημάτων Συγκάλυψης (ΜΟΚΑΣ), συμμετέχουν ήδη ενεργά στην αποτελεσματική καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων στην Κύπρο. Τους καλούμε να αντιμετωπίσουν και να διερευνήσουν προληπτικά, το συγκεκριμένο θέμα της διαδικτυακής εκμετάλλευσης, μέσω της χρήσης εναλλακτικών μεθόδων πληρωμής, όπως τα κρυπτονομίσματα». Σημειώνουμε ότι η ΜΟΚΑΣ είναι αρμόδια για αναφορές ύποπτων συναλλαγών, σχετικών με νομιμοποίηση παράνομων εσόδων. Η Μονάδα είναι λειτουργικά ανεξάρτητη και υπάγεται στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας.

Η κυρία Στεφάνου έκανε αναφορά και στους νέους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις εταιρίες πορνό, που ζητούν από τις εταιρίες αυτές, επιβεβαίωση ότι δεν εμπλέκονται σε παιδική πορνογραφία και ότι έχουν τη συναίνεση οποιουδήποτε ανεβάζει βίντεο μέσω των ιστοσελίδων τους. Υπενθυμίζουμε ότι η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης στη Δράση κατά της Εμπορίας Ανθρώπων (GRETA), ανέφερε σε δύο προηγούμενες εκθέσεις της ότι πρέπει να διορισθεί από την κυπριακή κυβέρνηση, ένας Εθνικός Εισηγητής για θέματα σωματεμπορίου για να κάνει τις έρευνες και να πάρει τις πληροφορίες και τα στοιχεία που χρειάζονται, σε πτυχές όπως η εκμετάλλευση παιδιών, ο εξαναγκασμός σε διάπραξη ποινικών αδικημάτων κλπ, ώστε να διαμορφωθεί μια στρατηγική αντιμετώπισης όλων των μορφών σωματεμπορίου. Ο Εθνικός Εισηγητής, ως συντονιστής της όλης προσπάθειας, θα παρακολουθεί επίσης το έργο της Πολυθεματικής  Συντονιστικής Ομάδας κατά της Εμπορίας Προσώπων και της εφαρμογής του εθνικού σχεδίου δράσης, να εντοπίζει τα κενά και να κάνει εισηγήσεις. Αντιπροσωπεία της GRETA είχε επισκεφθεί την Κύπρο τον Δεκέμβρη 2023 στο πλαίσιο της ετοιμασίας της νέας έκθεσης της για την εμπορία προσώπων και είχε συναντηθεί με αξιωματούχους του κράτους, με άλλους ενδιαφερόμενους και με βουλεύτριες της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής.

Η τρίτη χρονιά αναβάθμισης της Κύπρου από ΗΠΑ

Απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις μας, η υπαστυνόμος Ελένη Μιχαήλ υπεύθυνη του Γραφείου της Αστυνομίας για Καταπολέμηση της Εμπορίας Προσώπων (ΓΚΕΠ), μας είπε ότι η αξιολόγηση της Κύπρου για 3η συνεχόμενη χρονιά στην κατηγορία (Ι),  στην πρόσφατη έκθεση του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, για την καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων, για το έτος 2023, αφού πληροί τα ελάχιστα πρότυπα εξάλειψης της εμπορίας προσώπων, «αντανακλά την αποτελεσματικότητα των δράσεων που εφαρμόζονται, για την πάταξη, την καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων και την ορθή στήριξη των θυμάτων. Επίσης, αυτό το αποτέλεσμα, οφείλεται στην καλή και εποικοδομητική συνεργασία/συντονισμό όλων των συναρμόδιων υπηρεσιών, του κυβερνητικού και μη κυβερνητικού τομέα, οι οποίοι συνδράμουν στη στήριξη των θυμάτων, μέχρι την ολοκλήρωση της διερεύνησης και ακολούθως κατά την εκδίκαση των υποθέσεων ενώπιον Δικαστηρίων.

Ο αριθμός καταδικών, αποτελεί ασφαλώς τον αντικειμενικό παράγοντα για την αναβάθμιση μας από το 2021, σε αυτήν την κατηγορία. Επιπρόσθετα, ο εντοπισμός ιδιαίτερα ευάλωτων θυμάτων και η στήριξη τους μέχρι την ολοκλήρωση των υποθέσεων, ήταν καθοριστικός παράγοντας αναβάθμισης. Αναμφίβολα, οι εισηγήσεις και συστάσεις που γίνονται στην Έκθεση Αξιολόγησης και που έχουν ως στόχο τον εκσυγχρονισμό και την ευελιξία των διαδικασιών, θα αξιοποιηθούν από την Αστυνομία». Απαντώντας σε άλλη ερώτηση, η υπαστυνόμος ανέφερε ότι «αξιοποιείται η Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Εγκληματικότητα, όταν κρίνεται αναγκαία η αξιολόγηση πληροφοριών, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου πιθανά θύματα εμπορίας, εισέρχονται στην Δημοκρατία, από τις μη ελεγχόμενες από τη Δημοκρατία, περιοχές. Πρόσφατο παράδειγμα, κατά τη διερεύνηση πολύ σοβαρής υπόθεσης οργανωμένου κυκλώματος εμπορίας προσώπων, που στόχευε στη σεξουαλική εκμετάλλευση Αφρικανών γυναικών, ζητήθηκε η συνδρομή της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής».

Όπως ανέφερε η κυρία Μιχαήλ, «το αδίκημα της εμπορίας προσώπων είναι ένα από τα πιο ευμετάβλητα και πολυεπίπεδα ποινικά αδικήματα, έτσι επιβάλλεται η υιοθέτηση ευέλικτων διαδικασιών, με πολυθεματική προσέγγιση, ενώ η συνεχής εκπαίδευση όλων των εμπλεκομένων φορέων είναι σημαντική, περιλαμβανομένης και της Δικαστικής Εξουσίας, για την επίτευξη κοινών στόχων. Αυτός είναι και ο λόγος που η Αστυνομία επενδύει στην εκπαίδευση, αφού η ορθή και ανθρώπινη στήριξη των θυμάτων, παράλληλα με την ασφάλεια και την προστασία τους, οδηγεί στη δίωξη των δραστών και μετέπειτα στην καταδίκη τους».

Η υπαστυνόμος σημείωσε ότι «κατά περιόδους, αναπτύσσονται νέες μορφές εμπορίας προσώπων. Στην Κύπρο – πρόσθεσε – έχουν εντοπιστεί περιπτώσεις εξαναγκασμού θυμάτων για διάπραξη ποινικών αδικημάτων και ο τρόπος δράσης και εκμετάλλευσης των θυμάτων έχει διαφοροποιηθεί. Ειδικά αναφορικά με το αδίκημα της σεξουαλικής εκμετάλλευσης, δεν είναι πλέον εμφανή τα σημάδια βίας ή απειλής, αλλά χρησιμοποιείται η μέθοδος της εξαπάτησης των θυμάτων». Καταλήγοντας η επικεφαλής του ΓΚΕΠ αναφέρθηκε «στη θετική συνδρομή των ΜΚΟ που ασχολούνται με τα θέματα της εμπορίας προσώπων, αφού στην πράξη, η συνεργασία της Αστυνομίας μαζί τους, λειτούργησε θετικά. Σημειώνεται – πρόσθεσε – ότι η στήριξή τους προς τα θύματα σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι υποδειγματική. Ως Αστυνομία συνεργαζόμαστε με τις ΜΚΟ σε θέματα στήριξης θυμάτων, σε εκπαιδεύσεις και σε εκστρατείες ή ημερίδες ενημέρωσης, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις, οι ΜΚΟ παρέχουν οικονομική και ψυχολογική στήριξη στα θύματα, ή τα φιλοξενούν σε χώρους που διαχειρίζονται, υπό την επίβλεψη των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας».

Η συνεργασία με την τουρκοκυπριακή Kayad

«Η Κύπρος για άλλη μια χρονιά το 2024 παρέμεινε στην πρώτη βαθμίδα αξιολόγησης στην έκθεση του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών και είναι πολύ σημαντικό να πληρούνται οι προϋποθέσεις και να παραμείνουμε σε αυτή τη βαθμίδα», σχολίασε για τον «Φ» η εκτελεστική διευθύντρια της μη κυβερνητικής οργάνωσης προστασίας θυμάτων σωματεμπορίου Cyprus STOP Trafficking  Παρασκευή Τζέου. Πρόσθεσε ότι «σε καμία περίπτωση όμως, δεν πρέπει να χαλαρώσουμε, αφού υπάρχουν πράγματα που πρέπει να βελτιωθούν. Οφείλουμε – συνέχισε – να μελετήσουμε και τις συστάσεις της αμερικανικής έκθεσης και τις συστάσεις της Greta και να προσπαθήσουμε να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα. Ας μη ξεχνάμε ότι η εμπορία ανθρώπων, είναι ένα οργανωμένο και συνεχώς μεταβαλλόμενο έγκλημα. Γι’ αυτό και οφείλουμε να είμαστε συνεχώς σε εγρήγορση». Η κυρία Τζέου ανέφερε ότι η  συνεργασία του  Cyprus STOP Trafficking με την τουρκοκυπριακή μη κυβερνητική οργάνωση Kayad, που δραστηριοποιείται κατά της εμπορίας ανθρώπων στα κατεχόμενα, «ήταν πολύ καλή και θα θέλαμε να συνεργαστούμε μαζί τους και για μελλοντικές δράσεις». Ανέφερε ότι «οι δράσεις μας με την Kayad στόχευαν στην ενημέρωση και στην ευαισθητοποιηση του κοινού και περιλάμβαναν τρεις φάσεις. Η πρώτη φάση υλοποιήθηκε τον Φεβρουάριο 2024 με ένα σεμινάριο στο Σπίτι της Συνεργασίας στη Λευκωσία, η δεύτερη  υλοποιήθηκε τον Μάιο-Ιούνιο 2024 με μια καμπάνια με αφίσες που κοινοποιήσαμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και τώρα βρισκόμαστε στην τρίτη φάση, με τη δημιουργία ενημερωτικού animation για την εμπορία προσώπων».

Γνωμοδοτικά Συμβούλια Επιζώντων Σωματεμπορίας

Όπως προαναφέρθηκε, η οργάνωση Step-Up Stop Slavery, σε συνεργασία με τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), δημιούργησε πρόσφατα στην Κύπρο, το πρώτο Εθνικό Γνωμοδοτικό Συμβούλιο από επιζώντες, πρώην θύματα, της εμπορίας προσώπων. Αυτά τα Συμβούλια δημιουργούνται για να συμβουλεύουν τις κυβερνήσεις κρατών μελών του ΟΑΣΕ, για τη νομοθεσία και τις πολιτικές αντιμετώπισης και καταπολέμησης της σωματεμπορίας.

 «Οι άνθρωποι αυτοί, παρέχουν μοναδική καθοδήγηση στις κυβερνήσεις, δημιουργώντας μια ζωτικής σημασίας γέφυρα μεταξύ των αρχών και της κοινωνίας των πολιτών και δίνοντας φωνή σε εκατομμύρια θύματα που φιμώνονται», όπως είπε Jane Lasonder (Ηνωμένο Βασίλειο), αντιπρόεδρος του Διεθνούς Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Επιζησάντων Εμπορίας Ανθρώπων (International Survivors of Trafficking Advisory Council-ISTAC) που ανήκει στο Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE/ODIHR). Όπως επεσήμανε η Κατερίνα Στεφάνου, «είναι άνθρωποι που έχουν ζήσει ως θύματα, εμπειρία επιβίωσης από το σωματεμπόριο και αναγνωρίζονται ως καινοτόμοι επαγγελματίες στην καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, χρησιμοποιώντας τη βιωμένη εμπειρία τους, για να συμβάλουν στις εθνικές προσπάθειες  καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων. Οι επιζώντες – συνέχισε – γνωρίζουν πώς λειτουργούν τα εγκληματικά δίκτυα, γιατί είναι αυτοί που έχουν αποπλανηθεί, εξαπατηθεί και τύχει εκμετάλλευσης και συχνά έχουν ζήσει με τους διακινητές για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Οι συμβουλές τους, είναι βασικές για να καταστεί δυνατή η διακοπή των επιχειρηματικών μοντέλων των δικτύων εμπορίας ανθρώπων, αλλά και για να βελτιωθούν οι υπηρεσίες υποστήριξης πρώτης γραμμής, όπως η κοινωνική πρόνοια και η Αστυνομία. Το Γνωμοδοτικό Συμβούλιο για τους Επιζώντες της Σωματεμπορίας στην Κύπρο (CSTAC), θα πρέπει να έχει μόνιμη θέση στην Πολυθεματική Συντονιστική Ομάδα κατά της Εμπορίας Προσώπων, προκειμένου να συνεισφέρει με παροχή συμβουλών, στη δημιουργία εθνικής πολιτικής κατά της εμπορίας ανθρώπων. Ιδανικά, ένα Γνωμοδοτικό Συμβούλιο, θα πρέπει να είναι υποχρεωτικό όργανο που να λειτουργεί με Εθνικούς Μηχανισμούς Αναφοράς ή ισοδύναμους μηχανισμούς».