Μια μνημειώδης έκδοση για τον Κυριάκο Χαραλαμπίδη πνευματικό δώρο από τον γιο του Ρήσο

Σκέφτομαι πώς ένοιωσε ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, ο ποιητής της Κύπρου και του Ελληνισμού, ο χορτασμένος από τιμητικούς τίτλους και πληθώρα διακρίσεις, όταν πήρε στα χέρια του το ογκώδες, πολυτελές, αισθητικά και καλλιτεχνικά άρτιο λεύκωμα, με αμέτρητες καλά διαλεγμένες και φροντισμένες ψηφίδες από την ποίηση και τη ζωή του; Μα τι άλλο, υποθέτω, από αληθινή συγκίνηση, πατρική περηφάνεια και απέραντη ευτυχία, καθώς η μνημειώδης αυτή έκδοση είναι προϊόν έρευνας, συγγραφής, σύνθεσης και επιμέλειας, όχι από οποιονδήποτε από την πληθώρα θαυμαστών τού έργου του, αλλά από τον γιο του, τον Ρήσο Χαρίση.

Με κρατικό βραβείο νέου ποιητή το 1987 από το υπουργείο Παιδείας της Κύπρου, ο Ρήσος Χαρίσης συνεχίζει ποιητικά στα χνάρια του πατέρα του, ανοίγοντας παράλληλους ορίζοντες στη δημοσιογραφία και τη σκηνοθεσία κινηματογράφου και τηλεόρασης. Έχοντας την πολύτιμη συνδρομή στον σχεδιασμό και την επιμέλεια από τον πολύπειρο στις εκδόσεις, γνωστό σκιτσογράφο-γελοιογράφο με υπογραφή Πιν, Πέτρο Παπαπέτρου, και την Αυγή Παπαπέτρου, graphic designer, πλούσιο φωτογραφικό υλικό από το οικογενειακό αρχείο και τη χορηγία της Ασφαλιστικής Εταιρείας η «Κεντρική», η οποία με την καθοδήγηση του Στέλιου Γεωργαλλίδη δημιούργησε παράδοση στην παραγωγή παρόμοιων λευκωμάτων, ο Ρήσος Χαρίσης ολοκλήρωσε με επιτυχία τη φιλόδοξη αυτή προσπάθεια, που συνιστά πνευματικό δώρο ζωής για τον Πατέρα του, για την Κύπρο, για τον Πολιτισμό.

«Πνίγεται στα ρηχά η ψυχή και στα βαθιά βαθαίνει»

Εμβληματικοί στίχοι του Κυριάκου Χαραλαμπίδη εμφανίζονται αρμονικά σαν περάσματα ανάμεσα στα πολλά κεφάλαια του λευκώματος, σε συνδυασμό με καλλιτεχνικές φωτογραφίες του ποιητή, γεμάτες συμβολισμό και αισθητική πληρότητα. Είναι μία εξαιρετική ιδέα, η οποία καταδεικνύει την ανυπέρβλητη όσο και μαγική δύναμη της ποίησης, να συμπυκνώνει βαθιά νοήματα και μηνύματα σε λίγες μόνο λέξεις, σε στίχο μία μόνη αράδα! Όπως: «Αν έρχεσαι από μακριά, παρακαλώ, τίναξε τη βροχή από τα μαλλιά σου κι εγώ θα καταλάβω τ’ όνομά σου», ή «Αν ο λαός μας δεν μπορεί ν’ αντλήσει απ’ τα δεινά του, τότε του δόθηκε άδικα μια τέτοια τραγωδία». Όπως και στο «σαλόνι» των σελίδων 96+97, με τη μαύρη πλάτη του ποιητή που αντικρίζει την σκλαβωμένη πόλη του, Αμμόχωστο, και την παρηγορεί: «Μη μου πικραίνεσαι, καλή μου πόλη, πάρε στη φούχτα μου νερό να πιείς, πουλιά για να πετάξεις, θάλασσα ως δροσούλα στο μέτωπό σου και γιρλάντα, να σε ιδώ». Κι ακόμη, το «Εν αρχή ο Θεός εποίησεν ένα χαμόγελο», στο άνοιγμα της πρώτης σελίδας, και «Πότε λοιπόν θα σωπάσω; Πότε θα γίνω ένα ποίημα;», στο κλείσιμο του λευκώματος.

Τον στίχο από ομώνυμο τίτλο ποιήματος του Χαραλαμπίδη «το γιασεμί δεν έλεγε καθόλου να σωπάσει, τι να σωπάσει, δηλαδή, που μοσχοβολά νύχτα μέρα», επέλεξε στην εισαγωγή του ο εμπνευστής της ιδέας για την έκδοση του λευκώματος Στέλιος Γεωργαλλίδης, για να δώσει «την πρώτη αβίαστη δήλωση από την ανάγνωση της ποίησης και της ζωής του Κυριάκου Χαραλαμπίδη», αυτό, δηλαδή, που και ο αναγνώστης θα διαπιστώσει: «Μοσχοβολιά κι ασπράδα που θυμίζει την Κύπρο, την παλιά και την καινούργια, την Κύπρο απ’ άκρη σ’ άκρη. Φως, ήλιος, θάλασσα, αρχαία θέατρα, ιστορίες, μύθοι. Αλήθειες και ψέματα, πόνος και αίμα, τραγωδία, γέλιο, χαρά και ζωή, τραγούδι και γλέντι με τους ποιητάρηδες και την ποίηση. Στίχοι σαν ψηφίδες στο μωσαϊκό της Κύπρου και καρφι».

Ο Ρήσος Χαρίσης με τη σειρά του τον σκιαγραφεί ως εξής, στηριγμένος στο βάθος της γνώσης και της σχέσης πατέρα-γιου: « Άνθρωπος πολυπρισματικής ενόρασης, συλλέκτης κραδασμών και μύθων μιας άλλης πραγματικότητας, παρατηρεί “υπό λοξήν γωνίαν”, όπως συνηθίζει να λέει, το μυστήριο της ύπαρξης. Μετασχηματίζει πρόσωπα και ιστορικά προσωπεία, ακουμπά στον πυρήνα του λόγου, γεννά, ανακαινίζει και μεταποιεί λέξεις, ήχους και εικόνες. Συλλαμβάνει τα πνευματικά υπαρξιακά στοιχεία του Έθνους ως αδιάσπαστη ενότητα: Επιζητεί την πόλη Όραμα. εμβαθύνει στο έθνος Όραμα, ανασυνθέτει την οικουμένη Όραμα».

Συνοπτικό πανόραμα του λευκώματος

Δύσκολο έως αδύνατο να συμπυκνώσει κανείς στο πλαίσιο ενός άρθρου τον πλούτο του περιεχομένου τού υπό αναφορά λευκώματος. Ενδεικτικά και μόνο, στέκομαι σε μία αδρή περιδιάβαση των 515 τόσων μεγάλου μεγέθους σελίδων του, για να αντιληφθεί ο αναγνώστης πόσο αξίζει να το χαρεί στα χέρια του, να σταθεί σε κείμενα, ποιήματα, πληροφορίες, φωτογραφίες, λεπτομερές χρονολόγιο βίου τού μεγάλου μας ποιητή και πολλά άλλα.

Φαντάζομαι ότι οι κρατικές και δημοτικές βιβλιοθήκες, όπως και αυτές των πανεπιστημίων μας, θα το αποκτήσουν, για να προσφέρουν πρόσβαση στο ευρύ κοινό. Σημαντική πληροφορία ότι οι εκδότες, αξιοποιώντας πλήρως τις δυνατότητες της τεχνολογίας, παρέχουν δυνατότητα σαρώνοντας τα QR Codes (τους γνωστούς γραμμωτούς κώδικες-barcodes-που βλέπουμε και στο εμπόριο), οι οποίοι εμφανίζονται σε αρκετές σελίδες του λευκώματος, να ακούσουν ηχητικά αποσπάσματα, όπως απαγγελίες ποιημάτων.

Πολλά στοιχεία για τη ζωή του ποιητή προτάσσονται φυσιολογικά στην έκδοση, με ενδιαφέρουσες αναφορές στις προγονικές ρίζες του Κυριάκου Χαραλαμπίδη, που φθάνουν στην Κωνσταντινούπολη αλλά έχουν και κερυνειώτικα και ριζοκαρπασίτικα στοιχεία. Για το πατέρα του που νέος πήρε μέρος ως εθελοντής στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μεσήλικας στον Δεύτερο, με πολεμική δράση στην Κρήτη και το Ελ Αλαμέιν.

Πολλά κείμενα τού ποιητή από ομιλίες, προσφωνήσεις, άρθρα έχουν το δικό τους ενδιαφέρον, όπως και εκτενή αποσπάσματα από κριτικές σημαντικών πνευματικών ανθρώπων, που αναδεικνύουν το έργο του και καταδεικνύουν την καθολική αναγνώρισή του στον ευρύτερο Ελληνισμό και όχι μόνο. Αναγκαία αναφορά ότι μεγάλο μέρος του λευκώματος (περί τις 80 σελίδες) είναι στην Αγγλική, με μετάφραση-απόδοση και πολλών ποιημάτων από διάφορους ξένους και Έλληνες πνευματικούς δημιουργούς.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αλληλογραφία του ποιητή με γνωστές προσωπικότητες των γραμμάτων, άρθρα που αναφέρονται σ’ αυτόν και δικά του κείμενα, με απόψεις και θέσεις σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Άλλες 75 σελίδες δίδουν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα από τις πολλές ποιητικές του συλλογές, ενώ εμφανίζονται πολλά έργα τέχνης (πίνακες και σκίτσα εμπνευσμένα από ποιήματά του και προσωπογραφίες του από γνωστούς ζωγράφους, όπως οι Στέλιος Βότσης, Λευτέρης Οικονόμου και Ανδρέας Ασπρόφτας και ο παλιός μας συνάδελφος στο ΡΙΚ Άκης Θεοδοσίου). Τέλος, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό παρουσιάζονται οι πολλές και σημαντικές τιμητικές διακρίσεις που απονεμήθηκαν στον Κυριάκο Χαραλαμπίδη.

Ένα έργο με μεγάλη βαρύτητα

Ρώτησα τον ποιητή μας πώς ένοιωσε παίρνοντας στα χέρια το λεύκωμα και ποια σημασία έχει γι’ αυτόν. Απάντησε: «Το πρώτο πράγμα που ήρθε στον νου μου, μόλις πήρα στα χέρια μου το λεύκωμα, ήταν ο στίχος του Σεφέρη: “Βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες”. Και όντως το βάρος του λευκώματος είναι τρία κιλά και σαράντα πέντε γραμμάρια! Μεγάλο βάρος δηλαδή, τουλάχιστον υλικό. Όσο για το άλλο, το πνευματικό, μου δίνει χαρά ότι θα ζυγιστώ κατά το έργο μου, αφού ο γιος μου Ρήσος, που ονειρευόταν από χρόνια να φτιάξει αυτό το λεύκωμα, μελέτησε συστηματικά και εξερεύνησε το αρχείο μου σε σημείο που βοήθησε και μένα τον ίδιο να γνωρίσω καλύτερα το πρόσωπό μου. Φυσικά δεν αναφώνησα το γνωστό “Κάτθανε, Διαγόρα”,* γιατί για μένα αυτό το λεύκωμα αποτελεί περιουσία, που δεν πρέπει να μετριέται από στιγμιαία πληρότητα. Εννοώ ότι περιζώνει ακριβώς την ουσία της ζωής μου και του μέχρι τώρα έργου μου, παρέχοντας στους άλλους ευκαιρία για σφαιρική θεώρηση και αξιολόγηση».

*Κάτθανε, Διαγόρα, ού και ες Όλυμπον αναβήση- πέθανε, Διαγόρα, δεν θα ανέβεις και στον Όλυμπο.

• Δημοσιογράφος (pcpavlou@gmail.com).