Κόλαφος τα όσα καταγγέλθηκαν για τον ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό Δεκέλιας στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Όπως υπογραμμίστηκε, το εργοστάσιο αυτή τη στιγμή λειτουργεί παρανόμως, τα προβλήματα παραμένουν για 15 χρόνια, το κράτος πληρώνει €400 εκατ. ετησίως ως πρόστιμο για τους ρύπους, οι συνοικισμοί στις γύρω περιοχές έχουν ερημώσει, αφού πνίγονται από τα καυσαέρια και βασανίζονται από την ηχορύπανση.
Ωστόσο, η ΑΗΚ απαντά ότι δεν μπορεί να υπάρξει βελτίωση στην παρούσα φάση, διερωτώμενη αν θέλουμε ηλεκτρισμό, και υπογραμμίζοντας ότι οι μονάδες μας είναι 40 ετών. Εν το μεταξύ, ο χρόνος μετρά αντίστροφα για τη Δημοκρατία σε περίπτωση που θέλει να εκμεταλλευτεί τη διάταξη παρέκκλισης της ΕΕ για τις βιομηχανικές εκπομπές, που θα της εξασφαλίσει χρόνο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2029. Την ίδια στιγμή εξετάζεται πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ για αναθεώρηση του Συντάγματος, ώστε να διασφαλιστεί το δικαίωμα σε ένα υγιές και καθαρό περιβάλλον.
Τον λόγο έλαβε αρχικά, εκ μέρους του προσφυγικού συνοικισμού της ΑΗΚ στη Δεκέλεια στην κοινότητα Ορμήδειας ο Φραγκέσκος Κέκκου, ο οποίος επικαλέστηκε και την ιδιότητά του ως φυσικός με ειδίκευση στη Μετεωρολογία, Κλιματολογία και Ατμοσφαιρικό Περιβάλλον. Όπως υπογράμμισε, δεινοπαθούν από τους ρύπους και από την ηχορύπανση.
«Μας είχε κάνει εντύπωση στον συνοικισμό, γιατί τα λεμόνια ήταν μαύρα και παραμορφωμένα. Μαζεύτηκε ο κόσμος του συνοικισμού στην πλατεία, για να το συζητήσει. Ήμουν δημοτικό τότε… πέρασαν 20 χρόνια. Το μόνο που άλλαξε είναι ότι οι περισσότεροι έφυγαν και ότι τα μαγαζιά έκλεισαν», υπογράμμισε. Πρόσθεσε ότι η ΑΗΚ, ως αντιστάθμισμα των ρύπων και της ηχορύπανσης, έδωσε κονδύλια για να μεγαλώσει η Εκκλησία, και βοήθησε σε διάφορα άλλα έργα, όπως η δημιουργία φούτσαλ. «Το θέμα δεν είναι τα αντισταθμιστικά μέτρα. Σε τι εξυπηρετεί να δημιουργηθεί σχολείο; Να εκτίθενται τα παιδιά στη μόλυνση;», αναρωτήθηκε.
Ο κ. Κέκκου, μίλησε επίσης για τη μόλυνση στο περιβάλλον, τη ξηρή και υγρή εναπόθεση των ρύπων, τους οποίους μπορούν να δουν ακόμη και με γυμνό μάτι. Μπορούν, όπως είπε, να πιάσουν τη στάχτη που βγάζουν τα φουγάρα στα δάχτυλά τους. Ο καπνός, τόνισε, δεν αφορά μόνο την δική τους κοινότητα, καθώς ταξιδεύει και μολύνει το έδαφος και τους υδάτινους ορίζοντες όλης της Κύπρου.
Παράλληλα, στάθηκε και στο πρόβλημα της ηχορύπανσης. Μάλιστα, άνοιξε στα μικρόφωνα και ηχητικό ντοκουμέντο από τη λειτουργία τους. «Η ηχορύπανση είναι τόσο έντονη, ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες, ώστε δεν μπορείς να κάνεις διάλογο σε εξωτερικό χώρο», υπογράμμισε και πρόσθεσε ότι έπρεπε να έχει χτιστεί τείχος.
Εκ μέρους της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Νικόλαος Ίσαρης, επιβεβαίωσε ότι με βάση τα στοιχεία τους οι εκπομπές Διοξειδίου του Θείου (SO2) είναι κατά δέκα φορές περισσότερες (από 175 mg/m3 σε 1.700 mg/m3), των Οξειδίων του Αζώτου (NOx) κατά τέσσερις φορές (από 110 mg/m3 σε 450 mg/m3) και των μικροσωματιδίων (PM) κατά τέσσερις φορές (από 10 mg/m3 σε 50 mg/m3).
Όπως είπε, στις 4 Αυγούστου αναθεωρήθηκε η οδηγία της ΕΕ και περιλαμβάνει μια νέα διάταξη για τις βιομηχανικές εκπομπές που θα ισχύ έως τις 31 Δεκεμβρίου 2029. Στις 4 Φεβρουαρίου, ένα κράτος μέλος που θέλει να εκμεταλλευτεί τη διάταξη παρέκκλισης πρέπει να υποβάλλει αίτηση συμμετοχής. Ως Αντιπροσωπεία, είπε, έστειλαν επιστολή υπενθύμισης τον Μάιο 2024 στους αρμόδιους και τους απάντησαν τον Ιούλιο του 2024, ότι η Κύπρος ενδιαφέρεται να συμμετάσχει στο καθεστώς παρέκκλισης.
Από την πλευρά της ΑΗΚ, ο Χαράλαμπος Μενελάου, ανέφερε ότι η Δεκέλεια είχε προθεσμία έως το τέλος του 2023, όμως συμπλήρωσαν το όριο των 18.000 ωρών λειτουργίας τον Ιανουάριο του 2022. Μεταξύ άλλων, σημείωσε ότι παλιά υπήρχαν έντονα προβλήματα στον συνοικισμό, καθώς η παραγωγή στηρίζονταν στο μαζούτ. Αυτό άλλαξε, είπε και πλέον αξιοποιούνται άλλες τεχνολογίες που έχουν μειώσει τους ρύπους από το 1% στο 0,5%.
«Δεν μπορεί να υπάρξει βελτίωση εκτός και αν μειωθούν οι ώρες λειτουργίας», υπογράμμισε και διερωτήθηκε «Θέλουμε την Κύπρο να έχει ρεύμα ή δεν θέλουμε να έχει; Φυσικά και θέλουμε». Υπογράμμισε, ακόμη, ότι η Κύπρος αυτή τη στιγμή βασίζει την επάρκεια της για ηλεκτρικό ρεύμα σε μονάδες πέρα των 40 ετών. «Τεχνικά δεν είναι εφικτή η βελτίωση της κατάστασης», επανέλαβε.
Από το υπουργείο Ενέργειας, ο Γιώργος Παπαγεωργίου, ανέφερε ότι ενημερώθηκαν το 2022 ότι υπάρχει θέμα για τη μετατροπή του Βασιλικού ως ενιαίου σημείου ηλεκτροπαραγωγής. «Φέραμε μέσα αρμόδιους και μια ad hoc επιτροπή εξέτασε κατά πόσο μπορούσαν να μειωθούν οι ώρες παραγωγής της Δεκέλειας. Το συμπέρασμα ήταν ότι δεν μπορεί να μειωθεί ο ρυθμός της έως το 2029. Αναγνωρίζουμε τις υπερβάσεις, όμως ξέραμε ότι δεν υπάρχει δυνατότητα να κλείσουμε τη Δεκέλεια».
Από το Τμήμα Περιβάλλοντος, ο Λάκης Μεσημέρης επεσήμανε ότι ορθώς εξετάζει το πρόβλημα και η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ανέφερε πως υπάρχει θεσμικό πλαίσιο και αναφέρθηκε στη διαχρονική αδυναμία της Κύπρου για ένα σωστό ενεργειακό μοντέλο. «Υπήρχαν ενέργειες που έπρεπε να γίνουν και δεν έγιναν. Η λύση του φυσικού αερίου δεν είναι αρκετή», είπε.
Πρόσθεσε, ακόμη, ότι για να πετύχει το αίτημα της παρέκκλισης, πρέπει να πειστεί η ΕΕ ότι υπάρχει σχέδιο και να ικανοποιηθούν όλες οι προϋποθέσεις της οδηγίας. Είναι πολλά, όπως είπε, τα μέτρα για να υπάρχει ελαχιστοποίηση του μεγέθους της μεταφοράς των ρύπων και έχουν τη δυνατότητα μετάβασης σε καθαρότερες επιλογές.
Από το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, ο Χρύσανθος Σαββίδης, ανέφερε ότι δεν υπερβαίνουν τα όρια ποιότητας αέρα στις μετρήσεις της περιοχής, όμως κάποτε είναι σε οριακά επίπεδα. Ο σταθμός, είπε, μετρά όλες τις δραστηριότητες περί του σταθμού και όχι μόνο το εργοστάσιο και βρίσκεται σε απόσταση περίπου 4 χιλιομέτρων. Υπογράμμισε πως δεν υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας σταθμού μέτρησης της ποιότητας του αέρα εντός της κοινότητας, καθώς το κόστος τους ανέρχεται σε αρκετά εκατομμύρια.
Εκ μέρους της ΡΑΕΚ, αναφέρθηκε ότι δεν εξετάζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις κατά τη χορήγηση αδειών, καθώς υπάρχει άλλη αρμόδια Αρχή.
Εκ μέρους της Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου, η Έφη Ξάνθου κατήγγειλε ότι «αν ζούσαμε σε κανονικό κράτος δεν θα βλέπαμε τις υπηρεσίες να προσπαθούν να κρατήσουν ανοιχτό έναν σταθμό που έπρεπε να κλείσει πριν 15 χρόνια». Είπε, ακόμη, ότι δεν θα φτάναμε σε σημείο να πληρώνουμε 400 εκατ., ενώ είχαν χρόνο 20 χρόνια για να λάβουν μέτρα.
