Τα τελευταία 30 χρόνια παρατηρείται συνεχής σταθερή αύξηση του αριθμού ιδιωτικών αυτοκινήτων και της χρήσης μηχανοκίνητων οχημάτων, σε εθνικό επίπεδο και οι όποιες προσπάθειες καταβάλλονται για την αναβάθμιση των δημοσίων συγκοινωνιών και προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας δεν έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Άλλωστε το οδικό δίκτυο όπως είναι φτιαγμένο δίνει προτεραιότητα στα ιδιωτικά μηχανοκίνητα μέσα.
Τα ζητήματα αυτά καλείται να επιλύσει το Σχέδιο Βιώσιμης Κινητικότητας της Λευκωσίας (ΣΒΑΚ) που αναπτύχθηκε με σκοπό να βελτιώσει την κινητικότητα και την ποιότητα ζωής στην ευρύτερη αστική περιοχή της πόλης της Λευκωσίας.
Το ΣΒΑΚ στοχεύει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούνται από την υπερβολική χρήση ιδιωτικών οχημάτων και την προώθηση βιώσιμων μορφών μετακίνησης, όπως η πεζή μετακίνηση, η ποδηλασία και οι δημόσιες συγκοινωνίες.
Από το Τμήμα Δημοσίων Έργων έχει υποβληθεί στο Τμήμα Περιβάλλοντος για εξέταση η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για την ευρύτερη αστική περιοχή της πόλης της Λευκωσίας, συμπεριλαμβανομένου του κέντρου της πόλης και της ευρύτερης αστικής περιοχής. Η μελέτη βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 9 Οκτωβρίου 2024.
Στο εμπορικό κέντρο της Λευκωσίας, καταγράφεται υψηλή προσφορά θέσεων στάθμευσης, ελεγχόμενων και μη. Στη μελέτη γίνεται λόγος για εφαρμογή τιμολογιακής πολιτικής στάθμευσης χαμηλού αντιτίμου, ενώ τονίζεται ότι οι συνθήκες στάθμευσης δεν λειτουργούν αποθαρρυντικά στη χρήση των ιδιωτικών μηχανοκίνητων μέσων μεταφοράς.
Στα Μέσα Πολιτικής για τη Διαχείριση Οδικού Δικτύου προτείνονται Μονοδρομήσεις/ Αντιδρομήσεις/ Αμφιδρομήσεις στις 3 από τις 10 Περιοχές Ήπιας Κυκλοφορίας (ΠΗΚ) εντός των Ζωνών 30χλμ./ώρα. Αυτές είναι: 1) Ιστορικό κέντρο Λευκωσίας (Παλιά πόλη), 2) εμπορικό κέντρο Λευκωσίας, 3) παλαιός πυρήνας Στροβόλου.
Περαιτέρω, προτείνεται αλλαγή ιεράρχησης οδικών τμημάτων και στις 10 ΠΗΚ.
Συγκεκριμένα, υλοποιούνται εντός των ΠΗΚ με κατακόρυφη και οριζόντια σήμανση και έργα αναπλάσεων οι εξής κατηγορίες οδών: ● Δρόμος ηρεμίας της κυκλοφορίας με διέλευση λεωφορείων ● Οικιστικός κοινόχρηστος δρόμος ● Εμπορικός κοινόχρηστος δρόμος ● Πεζόδρομος ● Πεζόδρομος με διέλευση λεωφορείων ● Πεζόδρομος με καθορισμένο ωράριο λειτουργίας.
Προτείνονται ακόμα 6 Ζώνες μέγιστης ταχύτητας 30χλμ./ώρα. 1) Ιστορικό/ εμπορικό κέντρο Λευκωσίας και ιστορικά κέντρα Αγίων Ομολογητών και Παλλουριώτισσας. 2) Παλαιός πυρήνας Στροβόλου – Slow City, 3) ιστορικά/ εμπορικά κέντρα Αγίου Δομετίου και Έγκωμης, 4) ιστορικό/ εμπορικό κέντρο Αγλαντζιάς, 5) ιστορικό/ εμπορικό κέντρο Λακατάμιας, 6) ιστορικό κέντρο Καϊμακλίου.
Στη Λευκωσία, η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς είναι χαμηλή (περίπου 2-4%) και το ίδιο ισχύει για το ποδήλατο και το περπάτημα (περίπου 4%), ενώ η χρήση αυτοκινήτου υπερβαίνει σήμερα το 85% των μετακινήσεων και έχει ως συνέπειες στο κόστος μετακίνησης, στην ατμοσφαιρική ρύπανση, στον θόρυβο, στα τροχαία ατυχήματα, στα προβλήματα που προκαλούνται από την παράνομη στάθμευση και στη συνολική υποβάθμιση της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος.
Είναι επίσης προφανές ότι η ανάπτυξη πρόσθετων οδικών υποδομών δεν θα ήταν ούτε δυνατή (λόγω της δομής και της μορφής του αστικού περιβάλλοντος) ούτε επωφελής (καθώς αυτό σημαίνει αύξηση όλων των αρνητικών επιπτώσεων των ιδιωτικών αυτοκινήτων, χωρίς να λύσει πραγματικά κανένα πρόβλημα), τουλάχιστον όχι ως κύρια λύση για τα συγκοινωνιακά προβλήματα της πόλης.
Σκοπός αυτού του έργου είναι η ανάπτυξη και η παροχή ενός Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας, βάσει των διεθνώς υιοθετημένων αρχών των ΣΒΑΚ, οι οποίες έχουν εφαρμοστεί και εφαρμόζονται με επιτυχία σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις τα τελευταία χρόνια. Το ΣΒΑΚ, σε αντίθεση με άλλες προηγούμενες παραδοσιακές προσεγγίσεις γενικού σχεδίου μεταφορών, θεσμοθετεί τόσο τις μεθοδολογικές όσο και τις κοινωνικές πτυχές του σχεδιασμού των μεταφορών λαμβάνοντας υπόψη την κοινή λογική σχετικά με τις υπάρχουσες ελλείψεις των συστημάτων μεταφορών στις αστικές περιοχές.
Ένα ισχυρό χαρακτηριστικό ενός ΣΒΑΚ αφορά στις μεγάλες προσπάθειες που καταβάλλονται και διοχετεύονται για τη δημιουργία ευαισθητοποίησης, κατανόησης και συναίνεσης μεταξύ όλων των ενδιαφερόμενων/ εμπλεκόμενων μερών και από αυτή την άποψη, επιδιώκει να προωθήσει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και των ενδιαφερομένων στη διαδικασία ανάλυσης των προβλημάτων, ανάπτυξης προβλημάτων, ο καθορισμός στόχων και η επιλογή λύσεων, που θα επηρεάσουν τελικά σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία του έργου. Η υιοθέτηση του σχεδίου αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχία.
Μετά τη Λευκωσία, Park & Ride σε Λεμεσό και Λάρνακα
Μια ιδιαίτερα σημαντική υποδομή είναι οι δημόσιες εγκαταστάσεις Park & Ride (P&R). Σήμερα, λειτουργούν δύο εγκαταστάσεις P&R στο Στάδιο ΓΣΠ και στο Σταθμό Λεωφορείων Αλάμπρας (Επαρχία Λευκωσίας). Οι στάσεις είναι στρατηγικά τοποθετημένες τόσος στις αστικές όσο και στις περιφερειακές περιοχές. Επιπλέον, το Τμήμα Δημοσίων Έργων διερευνά τη δημιουργία τεσσάρων πρόσθετων χώρων P&R, δύο στη Λεμεσό και δύο στη Λάρνακα.
Σε ότι αφορά στη Λεμεσό, έχουν ήδη βρεθεί δύο χώροι για την στάθμευση των ιδιωτικών οχημάτων για τη χρήση του P&R. Πρόκειται για ένα σημείο στην περιοχή της Χαβούζας στα Κάτω Πολεμίδια και άλλο ένα στον Άγιο Τύχωνα.
Για τη Λάρνακα, ο σχεδιασμός για το P&R προνοεί ένα χώρο στάθμευσης στην περιοχή της Ριζοελιάς στην Αραδίππου και άλλον ένα στο Καλό Χωριό.
Μέσα Μαζικής Μεταφοράς
Όσον αφορά τις δημόσιες συγκοινωνίες στην Κύπρο και στην περιοχή μελέτης ΣΒΑΚ, το μοναδικό μέσο μαζικής μεταφοράς είναι το λεωφορείο. Τα υφιστάμενα δρομολόγια λεωφορείων καλύπτουν ικανοποιητικά τόσο τις αστικές όσο και τις αγροτικές περιοχές. Υπάρχουν υπεραστικά δρομολόγια λεωφορείων που συνδέουν αστικές περιοχές και δρομολόγια λεωφορείων που συνδέουν αστικές με αγροτικές περιοχές. Επίσης, τα δύο διεθνή αεροδρόμια της Κύπρου (Λάρνακας και Πάφος) συνδέονται ικανοποιητικά με τις αστικές περιοχές.
Οδηγώντας ενδεχομένως στο μέλλον σε λύση… τραμ
Το 2010 η μελέτη του ολοκληρωμένου γενικού σχεδίου κινητικότητας (IMMP) συνέστησε τη λειτουργία συστήματος τραμ στη Λευκωσία. Η μελέτη IMMP πρότεινε τρεις πιθανές γραμμές τραμ, οι οποίες ουσιαστικά σχημάτιζαν ένα τρίγωνο μεταξύ του κέντρου της πόλης και του νέου Γενικού Νοσοκομείου και της περιοχής της Κρατικής Έκθεσης και του Μακαρίου Σταδίου στη Μακεδονίτισσα.
Το Τμήμα Δημοσίων Έργων, ζήτησε από την JASPERS να προβεί σε ανεξάρτητη αξιολόγηση του έργου του τραμ. Παράλληλα με τον επαναπροσδιορισμό της λύσης της ελαφριάς σιδηροδρομικής διέλευσης (LRT), εξετάστηκε η δημιουργία ενός βραχυπρόθεσμου σχεδίου για την ανάπτυξη μιας λύσης με βάση τα λεωφορεία που θα παρέχει υψηλής ποιότητας εγκαταστάσεις για τους επιβάτες και σημαντικά βελτιωμένα επίπεδα εξυπηρέτησης. Το σχέδιο αυτό στοχεύει να επιτύχει ισχυρή αύξηση της ζήτησης λεωφορείων μέσω κατάλληλων λειτουργικών λύσεων, πολιτικών και υποδομών και να παρακολουθεί την αύξηση αυτή προς έναν καθορισμένο στόχο που μπορεί να οδηγήσει σε μελλοντική αναβάθμιση σε τραμ.
Τα παραπάνω θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν ιδανικά μέσω της επικαιροποίησης του υφιστάμενου ολοκληρωμένου γενικού σχεδίου κινητικότητας για τη Λευκωσία, το οποίο θα καθόριζε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για την ανάπτυξη των δημόσιων μεταφορών, τις επενδύσεις σε υποδομές, τις πολιτικές χωρικής ανάπτυξης και τις υποστηρικτικές πολιτικές μεταφορών για τα επόμενα 15 έως 20 χρόνια.
Από την άποψη αυτή και λαμβάνοντας υπόψη ότι η υλοποίηση του έργου του Τραμ στη Λευκωσία περιλαμβάνεται στις δράσεις που προτείνονται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, κρίθηκε αναγκαίο να δημιουργηθούν οι διάδρομοι του Τραμ, αρχικά ως διάδρομοι προτεραιότητας λεωφορείων και δημόσιων μεταφορών, οι οποίοι μπορούν στη συνέχεια να μετατραπούν εύκολα σε διαδρόμους ταχείας διέλευσης λεωφορείων-BRT ή Τραμ.
