Το καλοκαίρι του 1974 μέσα στον όλεθρο και την καταστροφή που προκάλεσαν τα δεινά και οι φρικαλεότητες του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής, ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός (ΚΕΣ) πρωτοστάτησε στην αντιμετώπιση της μεγαλύτερης ανθρωπιστικής κρίσης που βίωσε η χώρα μας, με την αρωγή χιλιάδων συνανθρώπων μας σε κάθε επίπεδο και με κάθε τρόπο. Πενήντα χρόνια μετά, οι προεκτάσεις του έργου του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού, αγγίζουν το σήμερα με τη στήριξη των εναπομείναντων εγκλωβισμένων στη χερσόνησο της Καρπασίας.
Σε σύντομο χρονικό διάστημα, μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος τη 15η Ιουλίου, ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός υποχρεώθηκε να αναδιατάξει τις δυνάμεις του και να ριχτεί στη δική του μάχη για να αντιμετωπίσει τις ανάγκες που προέκυψαν κάτω από δύσκολες συνθήκες.
Με μπροστάρισσα την πρόεδρο, Στέλλα Σουλιώτη και το επιτελείο του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού, χιλιάδες εθελοντές όλων των ηλικιών από κάθε γωνιά της Κύπρου ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα υπηρετώντας κάθε είδους ανάγκη που προέκυψε. Στα νοσοκομεία και στα ιατρικά κέντρα σε όλη την Κύπρο, οι εθελοντές του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού, εργάστηκαν ακούραστα στις κουζίνες, στα πλυντήρια, στη μεταφορά ασθενών, στην εξασφάλιση οξυγόνου και αίματος, στη φροντίδα των τραυματιών, στην ασφαλή μεταφορά ηλικιωμένων, παιδιών και γυναικών μακριά από εμπόλεμες ζώνες, καθώς και στην προμήθεια τροφίμων σε αμάχους.
Από τους πρώτους πρόσφυγες…
Τη δεύτερη ημέρα της τουρκικής εισβολής, στις 21 Ιουλίου, ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός προσφυγοποιείται αφού το οίκημα και οι αποθήκες του στη Λευκωσία δέχθηκαν πλήγματα από την τουρκική αεροπορία και καταστράφηκαν ολοσχερώς. Μαζί και ένας σημαντικός αριθμός προμηθειών σε μια δύσκολη στιγμή που ήταν κάτι περισσότερο από απαραίτητες. Από την πρώτη κιόλας στιγμή στήνονται πρόχειρα γραφεία στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και μεταφέρονται εκεί όλες οι εργασίες καθώς και ο συντονισμός των ενεργειών.
Η Στέλλα Σουλιώτη, από κρατική αξιωματούχος, τότε ήταν Επίτροπος Νομοθεσίας, αλλά και πρόεδρος του ΚΕΣ παίρνει στα χέρια της τα ηνία ενός αποδιοργανωμένου κράτους, αναλαμβάνοντας και το μεγάλο βάρος του ανθρωπιστικού έργου. Έχοντας ιδίαν γνώση των Συνθηκών της Γενεύης, που η ίδια ως Υπουργός Δικαιοσύνης (την προηγούμενη δεκαετία) είχε αποδεχθεί εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας, πέτυχε την άμεση κάθοδο στην Κύπρο, κλιμακίων του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και της Υπάτης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες. Λόγω των ισχυρών διπλωματικών δεσμών της, η κ. Σουλιώτη κατάφερε να εξασφαλίσει ξένη βοήθεια η οποία άρχισε να φθάνει στην Κύπρο μέσω του Ακρωτηρίου. Την ίδια στιγμή, μαζί με τις στρατιές των εθελοντών που ενέπνευσε για να συνδράμουν στο έργο του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού, οργάνωσε την παροχή της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τους χιλιάδες εκτοπισμένους, καθώς και την παραλαβή των αιχμαλώτων και την ευθύνη της επανένωσης με τις οικογένειές τους. Όλες αυτές οι δράσεις έθεσαν τις βάσεις για τη σύσταση της Υπηρεσίας Μέριμνας και Αποκατάστασης Εκτοπισθέντων, καθώς και της Υπηρεσίας Εξεύρεσης Αγνοουμένων.
Η ανθρωπιστική κρίση του 1974 αποτέλεσε τη μεγαλύτερη πρόκληση στην ιστορία του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού, ο οποίος παρά τους μειωμένους οικονομικούς πόρους που είχε στη διάθεσή του, κατάφερε να πρωτοστατήσει στην προσφορά για την ανακούφιση των παθόντων από τα τραγικά γεγονότα.
➤ Αιμοδοσία – Από την πρώτη κιόλας στιγμή που οι τραυματίες κατέκλυσαν τα νοσοκομεία προέκυψαν ανάγκες για αίμα, με τους εθελοντές όλων των επαρχιών να σπεύδουν να οργανώσουν αιμοδοσίες για την κάλυψή τους. Μάλιστα δεν ήταν λίγες οι φορές που οι ίδιοι έθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή τους προκειμένου να μεταφέρουν μονάδες αίματος από τους χώρους αιμοληψίας προς τα νοσοκομεία και τα ιατρικά κέντρα.
➤ Περίθαλψη τραυματιών – Τόσο τα μέλη όσο και οι εθελοντές του ΚΕΣ, υπηρέτησαν στα νοσοκομεία με πολλές ιδιότητες, ως βοηθοί νοσηλευτές σε θαλάμους, στα μαγειρεία, στα πλυντήρια, ως οδηγοί για τη μεταφορά τραυματιών και όπου αλλού υπήρχε ανάγκη. Αρκετοί μάλιστα προσέφεραν και μικρά φορτηγά για να συνδράμουν στη μεταφορά ασθενών από τα νοσοκομεία σε ιδιωτικές κλινικές, προκειμένου να εκκενωθούν όσο το δυνατόν περισσότερες κλίνες για τους βαριά τραυματίες.
Ένα έργο όχι μόνο ουσιαστικό αλλά και επικίνδυνο λόγω των συνεχών βομβαρδισμών στη Λευκωσία. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ερυθρός Σταυρός συνέβαλε στις επαφές με την ΟΥΝΦΙΚΥΠ, προκειμένου να σταματήσουν οι επιθέσεις σε νοσοκομεία, μετά τον βομβαρδισμό του Ψυχιατρείου Αθαλάσσας στις 20 Ιουλίου και στις 14 Αυγούστου, καθώς και του Νοσοκομείου Αμμοχώστου στις 21 Αυγούστου 1974. Πρόσθετα, δόθηκαν σημαίες του Ερυθρού Σταυρού προκειμένου να διακρίνονται ως ουδέτερη ζώνη τα κτήρια των νοσοκομείων από τα πολεμικά αεροπλάνα
➤ Παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας – Οι ανάγκες μεγάλωναν κάθε λεπτό τόσο για ιατρικό εξοπλισμό, φάρμακα, ρούχα, τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Αν και η Κύπρος μετά την κατάληψη του αεροδρομίου Λευκωσίας παρέμενε χωρίς αεροδρόμιο ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός πέτυχε την άφιξη προμηθειών μέσω των βρετανικών βάσεων Ακρωτηρίου ή με πλοίο. Στον ετήσιο απολογισμό του ΚΕΣ του 1974, υπογραμμίζεται πως η ελληνική κυβέρνηση, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός καθώς και άλλοι φορείς και ιδιώτες οργάνωσαν τη συλλογή και την αποστολή γενναιόδωρης ανθρωπιστικής βοήθειας. Εξάλλου ο Οργανισμός έλαβε και μεγάλο αριθμό αιτημάτων για ιατρικές προμήθειες από ανθρώπους που εγκλωβίστηκαν στις κατεχόμενες περιοχές, οι οποίες καλύφθηκαν μέσω του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού.
Ανάμεσα στις ενέργειες που χρειάστηκε να πραγματοποιήσει ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός ήταν η οργάνωση και δημιουργία σημείων παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας σε είδος, ιδιαίτερα στη Λεμεσό όπου έφθαναν οι αποστολές από το εξωτερικό, καθώς και στην Λευκωσία όπου καταγράφηκε η μεγαλύτερη συγκέντρωση των εκτοπισμένων.
➤ Φροντίδα ηλικιωμένων – Άλλη μία σημαντική πτυχή της προσφοράς του Οργανισμού ήταν η διαδικασία της μεταφοράς ηλικιωμένων προσώπων σε ασφαλείς περιοχές. Σε άλλες περιπτώσεις εν μέσω εχθροπραξιών, οι εθελοντές χρειάστηκε να μεταβούν σε αποστολές παροχής τροφίμων σε ηλικιωμένους.
➤ Δημιουργία Ουδέτερων Ζωνών – Σύμφωνα με τις Συμβάσεις της Γενεύης και του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός με τη συμβολή του αντιπροέδρου του Ιούλιου Ιωσηφίδη και του Προεδρεύοντα της Δημοκρατίας, Γλαύκου Κληρίδη, δύο γνωστά ξενοδοχεία της Λευκωσίας κηρύχθηκαν ουδέτερες ζώνες ενώ ανάλογη προστασία παρασχέθηκε και στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας.
➤ Παιδικό Αναρρωτήριο Κερύνειας – Με τη συμβολή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού έγινε κατορθωτή η συνέχιση της λειτουργίας του Παιδικού Αναρρωτηρίου στην Κερύνεια. Παρόλο ότι η πόλη βρισκόταν υπό κατάληψη μετά την πρώτη φάση της Τουρκικής Εισβολής, το Αναρρωτήριο χάρη στην αυταπάρνηση του προσωπικού του λειτούργησε για μεγάλο χρονικό διάστημα, παρέχοντας φροντίδα και αρωγή στα δέκα παιδιά που διέμεναν σε αυτό.
Βοήθεια για την εξεύρεση των αγνοουμένων
Αμέσως μετά την τουρκική εισβολή ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός λαμβάνει κατά εκατοντάδες μηνύματα από ανθρώπους που αναζητούν τους οικείους τους. Περισσότεροι από 200,000 εκτοπίστηκαν, περίπου 2,500 ήταν οι αιχμάλωτοι και μεγάλος αριθμός αγνοείται μέχρι και σήμερα. Στις 27 Ιουλίου 1974 συστάθηκε το I.C.R.C Trading Agency με τη συμβολή του Κυπριακού Ερυθρού Σταυρού και των εθελοντών του, οι οποίοι οργάνωσαν χώρους στο Δημοτικό Σχολείο Λυκαβηττού και εργάστηκαν εθελοντικά για τη λειτουργία του. Ανάμεσα σε άλλα ο Οργανισμός λάμβανε αιτήματα για πληροφορίες που αφορούν αγνοουμένους και φρόντιζε για τις αποστολές μηνυμάτων στην Κύπρο καιστο εξωτερικό. Ταυτόχρονα ανέλαβε την καταγραφή προσώπων στις κατεχόμενες περιοχές, τη σύνταξη των καταλόγων νεκρών, αγνοουμένων και εγκλωβισμένων προσώπων και την αποστολή φαρμάκων και άλλων ειδών από συγγενείς προσώπων στις κατεχόμενες περιοχές.
➤ Χειρισμός ευαίσθητων υποθέσεων θυμάτων βιασμών – Κατά τη διάρκεια της εισβολής ένας σημαντικός αριθμός γυναικών και κοριτσιών έπεσαν θύματα βιασμών. Ο ΚΕΣ σε συνεργασία με τον ιατρικό σύλλογο παρείχαν στα θύματα φάρμακα για την πρόληψη ενδεχόμενης κύησης. Στις περιπτώσεις που αυτό δεν κατέστη δυνατό, υπό άκρα μυστικότητα έγιναν διευθετήσεις για ιατρικό τερματισμό εγκυμοσύνης, με την άμεση τροποποίηση του ποινικού κώδικα για εξαιρετικές περιπτώσεις.
➤ Ανταλλαγή αιχμαλώτων – Περίπου 2,461 ελληνοκύπριοι αιχμάλωτοι πολέμου και 3,411 τούρκοι και τουρκοκύπριοι ανταλλάγηκαν από τις 16 Σεπτεμβρίου μέχρι και τις 31 Οκτωβρίου 1974. Σε σχέση με τη διαδικασία αυτή ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός, φρόντισε την παραλαβή των αιχμαλώτων πολέμου και τον καταρτισμό σχετικών καταλόγων στο Λήδρα Πάλας και τη μεταφορά τους στον χώρο του ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ για την παράδοση στα συγγενικά τους πρόσωπα. Ο Οργανισμός παρείχε ρούχα και φαγητό στους αιχμαλώτους και προέβη σε όλες τις ενέργειες για την επανένωση με τις οικογένειές τους,
Η μεγάλη επιχειρηση άπομάκρυνσης ομήρων άπο Βωνή κάι Γύψου
Ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός από την πρώτη στιγμή εκδήλωσης της τουρκικής εισβολής ανασύνταξε δυνάμεις και φρόντισε για την παροχή των πρώτων τροφίμων και ρούχων, ενώ εργάστηκε για τη δημιουργία καταυλισμών για τη διαμονή των εκτοπισμένων. Ομάδες εθελοντών από όλη την Κύπρο πραγματοποιούσαν καθημερινές αποστολές σε όλη την Κύπρο για να καλύψουν τις ανάγκες που προέκυπταν. Σύντομα συστάθηκε η Υπηρεσία Μέριμνας και Αποκατάστασης των Εκτοπισμένων και σε συνεργασία με τον ΚΕΣ παρασχέθηκε η καλύτερη δυνατή βοήθεια. Σε ότι αφορά τους εγκλωβισμένους ο Οργανισμός σε συνεργασία με την αντιπροσωπεία του Διεθνούς Κινήματος που βρισκόταν στην Κύπρο, φρόντισαν για την αποστολή βοήθειας μέσω της UNFICYP. Μετά τις συμφωνίες Κληρίδη – Ντεντκάς για την ανταλλαγή των πληθυσμών ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός ανέβαλε τη διαδικασία της υποδοχής τους στις ελεύθερες περιοχές.
Δύο από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις απομάκρυνσης περίπου 1600 εγκλωβισμένων, στην πλειονότητά τους ηλικιωμένοι, γυναίκες και παιδιά ήταν αυτές της Βώνης και της Γύψου που πραγματοποιήθηκαν τον Νοέμβριο του 1974. Όλοι σε κακή κατάσταση, καθώς ζούσαν σε συνθήκες στρατοπέδου συγκέντρωσης. Τις μαύρες εκείνες ημέρες του 1974 ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός ανέλαβε και υποστήριξε ένα βαρύ και πολυσήμαντο έργο για την κυπριακή κοινωνία και κατάφερε να απαλύνει τον πόνο χιλιάδων ανθρώπων που βρέθηκαν σε ανάγκη, αντιμετωπίζοντας πολλαπλές προκλήσεις.
Άλλωστε αν και οι ανάγκες στις οποίες κλήθηκε να συνδράμει ξεπερνούσαν κατά πολύ τις δυνατότητές του σε οικονομικούς πόρους, η μεγαλύτερη του δύναμη ήταν οι εθελοντές και το προσωπικό του, οι οποίοι προσέφεραν τις υπηρεσίες τους με ανιδιοτέλεια και πολλές φορές με κίνδυνο της ζωής τους ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά. Η πεποίθηση της αείμνηστης Στέλλας Σουλιώτη (που υπηρέτησε για 40 χρόνια ως πρόεδρος του Κ.Ε.Σ. ) ότι ο Κυπριακός Ερυθρός Σταυρός δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα αλλά η μεγαλύτερη ανθρωπιστική οργάνωση επιβεβαιώθηκε χωρίς καμιά αμφιβολία. Και ως τέτοια, μέχρι και σήμερα, συνεχίζει να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη διαχείριση ανθρωπιστικών θεμάτων και στηρίζει με αφοσίωση τους ανθρώπους σε κάθε δύσκολη στιγμή.
