«Με ανησυχεί το ότι η Κύπρια γυναίκα σήμερα, κρατά απόσταση από τον δημόσιο λόγο και τη δημόσια παρέμβαση και θεωρώ σημαντικό να ακουστούν οι φωνές των γυναικών της Κύπρου για το πώς βιώνουν την πραγματικότητα, είτε αφορά το Κυπριακό πρόβλημα, είτε τις συνέπειες της τουρκικής εισβολής, είτε στο τι βίωσαν και τι υπέφεραν οι ίδιες… κι αυτή είναι μια από τις σκέψεις που οδήγησαν στην πρόταση μου προς τον ελληνικό εκδοτικό οίκο Key Books στην Αθήνα, για ένα τρίτο βιβλίο, μετά τα βιβλία «Είμαι Επικίνδυνη» και «Μικρές Επικίνδυνες», που να γραφτεί από Κύπριες», ανέφερε στον «Φ» η τέως υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, ιστορικός-διεθνολόγος Άννα Κουκκίδη-Προκοπίου. Τα δύο προαναφερόμενα βιβλία, κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο 2021 και τον Μάρτιο 2024 αντίστοιχα. Είναι συλλογικά έργα, με το πρώτο να αποτυπώνει τα βιώματα 100 Ελληνίδων ενήλικων γυναικών με δικά τους, γραπτά ενυπόγραφα κείμενα. Το δεύτερο βιβλίο αποτυπώνει τα βιώματα 100 Ελληνίδων κοριτσιών 13-22 χρόνων, μέσα από προφορικές συνεντεύξεις, ανώνυμα, για προστασία της ιδιωτικότητάς τους. Η κυρία Κουκκίδη είναι η μόνη Κύπρια που συμμετείχε με αυτοβιογραφικό της κείμενο στο πρώτο βιβλίο «Είμαι Επικίνδυνη». Τη συναντήσαμε στη Λευκωσία την περασμένη Τετάρτη 21 Αυγούστου 2024 και συζητήσαμε ιδιαίτερα για την προσπάθεια που καταβάλλει τους δύο τελευταίους μήνες, για τον τρίτο τόμο της σειράς που η ίδια επιμελείται κι αναμένεται σύντομα, μέσα στο 2025 όπως μας είπε, με τις ιστορίες των Κύπριων… Επικίνδυνων, τις οποίες αποτελούν 50 Κύπριες γυναίκες, 50 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή του 1974.
Στην Πράσινη Γραμμή, με τη φωνή του χότζα…
Στην Κύπρο, τα βιβλία «Είμαι Επικίνδυνη» και «Μικρές Επικίνδυνες», παρουσιάστηκαν στις 6 Ιουνίου 2024 στον χώρο του Σολώνειου Κέντρου Βιβλίου στη Λευκωσία, σε εκδήλωση που διοργανώθηκε από το ίδιο το βιβλιοπωλείο και από τον εκδοτικό οίκο Key Books. Αναφέρθηκε ότι την ιδέα για τη σειρά των βιβλίων αυτών, αλλά και τις τηλεοπτικές εκπομπές της ΕΡΤ που ακολούθησαν, εμπνεύστηκαν και επιμελήθηκαν πέντε Ελληνίδες από την εταιρεία διαδικτυακών ειδησεογραφικών υπηρεσιών αθηΝΕΑ, τον οργανισμό για την επαγγελματική ενδυνάμωση και την ισότητα στην εργασία Women on Top και την οργάνωση για την ενδυνάμωση των γυναικών στη δημόσια σφαίρα, στον δημόσιο λόγο και την ανάδειξη τους σε ηγετικές θέσεις Women Act. Παρούσα στη βιβλιοπαρουσίαση, ήταν η πρόεδρος και συνιδρύτρια της Women Act, πολιτική επιστήμονας Μαίη Ζαννή. Αποσπάσματα από τα βιβλία, διάβασε η ηθοποιός Έφη Χαραλάμπους. Την εκδήλωση συντόνισε ο δημοσιογράφος Χρίστος Λαζανιάς.
Είπε μεταξύ άλλων σε ομιλία της στην εκδήλωση η Άννα Κουκκίδη Προκοπίου: «Με τη Μαρία Γιαννιού, συν-ιδρύτρια της Women Act, μοιραζόμαστε τον ίδιο πρότερο βίο, διεθνολόγοι κι οι δύο, εξειδικευμένες σε θέματα ασφάλειας και έτσι γνωριστήκαμε πριν δέκα σχεδόν χρόνια, σε επαγγελματικό ταξίδι στο Ισραήλ. Ανακαλύψαμε, επίσης, ότι μοιραζόμασταν το ίδιο ενδιαφέρον για θέματα ηγεσίας και ένα κοινό προβληματισμό για την απουσία των γυναικών από τα κέντρα λήψεως αποφάσεων και τη δημόσια σφαίρα, το δημόσιο διάλογο.
Γι’ αυτό και με την Μαρία κρατήσαμε επαφή, με προσκάλεσε σε δράσεις της Women Act στην Αθήνα, όπου γνωρίστηκα με την Μαίη Ζαννή αλλά και με την Στέλλα Κάσδαγλη της Women on Top. Γιατί αναφέρομαι σε όλα αυτά; Όταν στα πρόθυρα της πανδημίας έλαβα την πρόσκληση να συμμετάσχω με τη δική μου ιστορία στο «Είμαι Επικίνδυνη», αρχικά την αρνήθηκα. Απάντησα ότι δεν γράφω τέτοιου είδους αφηγήματα, παρά μόνο άρθρα και επιστημονικές παρεμβάσεις. Η Μαρία επέμενε, γιατί διάβαζε το μπλογκ μου. Ο εγκλεισμός που ακολούθησε, μου αφαίρεσε κάθε δικαιολογία έλλειψης χρόνου. Κατά βάθος ήξερα ότι με τους οργανισμούς που ανέλαβαν τη διεκπεραίωση της ιδέας αυτής, μοιραζόμασταν την ίδια προσέγγιση στα θέματα φύλου, το ίδιο σύστημα αξιών, τις ίδιες ανησυχίες για τη φωνή των γυναικών που δυστυχώς δεν ακούγεται ισότιμα και όσο δυνατά ακούγεται αυτή των αντρών στο δημόσιο διάλογο. Κατά βάθος ήξερα ότι το αποτέλεσμα δεν μπορούσε να ήταν ο,τιδήποτε λιγότερο από το βιβλίο (ή μάλλον τα βιβλία πλέον) που κρατάμε στα χέρια μας. Γι΄ αυτό κι αποφάσισα να μοιραστώ τη δική μου ιστορία, με το αναγνωστικό κοινό της Ελλάδας, μαζί με άλλες 99 Ελληνίδες γυναίκες, όλων των ηλικιών, κοινωνικών στρωμάτων και επαγγελματικών προσανατολισμών.
Η δική μου ιστορία δεν μπορούσε παρά να είναι αυτοβιογραφική, δεν μπορούσε παρά να αναφέρεται στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, στην Κύπρο. Γράφτηκε σχεδόν αυτόματα, από μόνη της, στο μικρό μου γραφείο στην Πράσινη Γραμμή, όπου η φωνή του χότζα σε τακτά χρονικά διαστήματα, με επαναφέρει στην πραγματικότητα του τόπου μου. Και τα συρματοπλέγματα που βρίσκονται λίγο πιο κάτω, μου θυμίζουν τη δική μου υποχρέωση, ως Ελληνίδα της Κύπρου, γι’ αυτούς που έφυγαν, αλλά κυρίως γι’ αυτούς που ήρθαν σε μια μοιρασμένη πατρίδα. Στους οποίους πρέπει με τη σειρά μας να θυμίζουμε το παρελθόν, ακριβώς για να κτίσουμε ένα διαφορετικό μέλλον. Η σκέψη αυτή, ή καλύτερα το συνειδησιακό βάρος που κουβαλά η δική μου γενιά, η γενιά του πολέμου, οδήγησαν στην πρόταση μου προς την Key Books για ένα τρίτο βιβλίο, μετά το «Είμαι Επικίνδυνη» και τις «Μικρές Επικίνδυνες».
Στόχος μας είναι το βιβλίο, όταν κυκλοφορήσει, να αγκαλιαστεί από την κυπριακή κοινωνία και να αγοραστεί από ένα ευρύ κοινό. Κι είναι σημαντικό να υπάρξει οικονομικό αντίκρισμα στην προσπάθεια μας, όσο δυνατόν μεγαλύτερης επιφάνειας, γιατί τα συγγραφικά δικαιώματα και τα κέρδη που θα απορρέουν από αυτά, θα δοθούν προς ενίσχυση των καταφυγίων κακοποιημένων γυναικών του Συνδέσμου Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ). Η απόφαση αυτή ήταν για μένα αυτονόητη και αλληλένδετη με τη φιλοσοφία που αντιστοίχως διέπει τις πωλήσεις του «Είμαι Επικίνδυνη» στην Ελλάδα. Το επικείμενο τρίτο βιβλίο, δεν θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα, χωρίς τη συναίνεση και την ενθάρρυνση των τριών οργανισμών στους οποίους ανήκει η ιδέα και το συγκεκριμένο brand: Women Act, Women on Top και αθηΝΕΑ».
Μια γυναίκα που αρνείται να σιωπήσει
Το κείμενο της Άννας Κουκκίδη Προκοπίου με το οποίο συμμετέχει στο «Είμαι Επικίνδυνη», είναι το ακόλουθο: «Κατάγομαι από μια γενιά επικίνδυνων γυναικών. Η γιαγιά μου συστηνόταν ως «η Έλλη, της Σοφίας, της Λένας». Αυτοπροσδιορισμός ενάντια στα στερεότυπα της εποχής της. Αυθόρμητος φόρος τιμής στη δική της μητριαρχία. Μια σειρά από γυναίκες πολυμήχανες, εργατικές, «κοψονούρισσες», όπως θα λέγαμε στην Κύπρο. Γυναίκες που επιβίωναν με πείσμα, στωικά, χωρίς μεμψιμοιρίες. Φεμινίστριες εν αγνοία. Σε ένα κράτος που ακόμη και σήμερα συνταγματικά καθορίζει την ύπαρξη των γυναικών του ως επέκταση «του συζύγου αυτής», «του πατρός αυτής». Γεννήθηκα το 1974, γενιά του πολέμου, δίπλα από την Πράσινη Γραμμή, που διαμελίζει τη χώρα μου.
Η μάνα μου, έγκυος με μένα, παρέμεινε κλεισμένη σε ένα υπόγειο, αρνούμενη να εγκαταλείψει το σπίτι μας και τον πατέρα μου, ο οποίος με μια χούφτα άλλους κρατούσαν ακόμη την τελευταία γραμμή αντιπαράταξης, απέναντι στον τουρκικό στρατό. Το πρώτο μου κρεβάτι διακοσμημένο με σφαίρες. Δίπλα από φυλάκια, στρατιώτες, άγριες φωνές από στρατιωτικά γυμνάσια μέσα στα ξημερώματα. Βαφτίστηκα από μια επικίνδυνη γυναίκα, γνωστή για το ξύλο που είχε φάει για τα πολιτικά της πιστεύω, τα δύσκολα χρόνια του εθνικού διχασμού. Πολύ αργότερα, μαθήτευσα δίπλα της κι εγώ. Οι Γυναίκες Επιστρέφουν. Οδοφράγματα. ΟΗΕδες. Διαμαρτυρόμενη με μάτια που τσούζουν στο δημοτικό σχολείο του Αγίου Κασσιανού, στη καρδιά της μοιρασμένη μου πόλης. Χέρια που κρατούν γερά, μπροστά στις κάμερες των ξένων ειδησεογραφικών πρακτορείων, σαν σχηματίζεται η ανθρώπινη αλυσίδα των γυναικών, που δείχνει ακριβώς που χωρίζεται η πατρίδα μου στα δυο.
Είμαι η μάνα μιας εξίσου επικίνδυνης κόρης. Η οποία μου διδάσκει ξανά και ξανά, ότι κάθε φορά που επιλέγουμε τη σιωπή, η σιωπή μας μιλά για εμάς. Γι’ αυτό κι η ίδια αρνείται να σωπάσει. Μπροστά στην αδικία. Μπροστά στον κίνδυνο. Διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις, συνεδριάσεις, συγκεντρώσεις γυναικών. «Είμαστε εδώ, γιατί κάποιοι άντρες κτυπούν γυναίκες και αυτό δεν είναι καθόλου σωστό». Δήλωση σε δημοσιογράφους στα δέκα της. «Η αγάπη δεν σκοτώνει». Πλακάτ της έξω από τον κεντρικό αστυνομικό σταθμό της πόλης μας στα δεκαπέντε της.
Δεν χρειάστηκε καν, να της διηγηθώ την ιστορία της Kitty Genovese, που τόσο με σόκαρε στα φοιτητικά μου χρόνια. Εγχειρίδιο κοινωνικής ψυχολογίας. Κεφάλαιο με τίτλο «Το φαινόμενο του παρατηρητή», γνωστό και ως «Συνδρομο Genovese». Η νεαρή Kitty Genovese βιάστηκε και δολοφονήθηκε φρικτά, από ένα άγνωστο προς εκείνη, αλλά κατά συρροή εγκληματία, έξω σχεδόν από το σπίτι της, σε ένα καθωσπρέπει προάστιο της Νέας Υόρκης, ενώ επέστρεφε, όπως κάθε βράδυ, από τη βάρδια εργασίας της. Το αξιοσημείωτο σε αυτή την υπόθεση, η οποία συγκλόνισε την αμερικανική κοινή γνώμη τη δεκαετία του 1960, ήταν ότι δεκάδες γείτονες άκουγαν τις κραυγές της Kitty που ζητούσε βοήθεια, αλλά υπέθεσαν ότι κάποιος άλλος έπρεπε να είχε ήδη ειδοποιήσει την αστυνομία, για κάτι τόσο προφανές.
Η Kitty πέθανε μόνη και αβοήθητη, αφού πάλεψε επίμονα να ξεφύγει από τον διώκτη της. Μελετώντας το θάνατο της Kitty, το εγχειρίδιο καταλήγει στο εξής συμπέρασμα: όσο μεγαλώνει ο αριθμός των παρευρισκόμενων, τόσο λιγοστεύουν οι πιθανότητες να δράσει αυτόβουλα κάποιος από αυτούς, παρέχοντας βοήθεια σε ένα άτομο που βρίσκεται σε κίνδυνο. Παραμένουμε αφανείς, λοιπόν, κρυμμένοι μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Διαμοιράζουμε στους υπόλοιπους την προσωπική ευθύνη που μπορεί να νιώσουμε. Απελθέτω, απ ‘ εμού το ποτήριον τούτο. Γιατί εγώ, αφού υπάρχουν κι άλλοι; Η κόρη μου, μού προτάσσει πολύ συχνά το αντίθετο. «Εγώ, κι ας υπάρχουν κι άλλοι». Είναι επικίνδυνη. Την αγαπώ».
Αποκαλυπτικές ιστορίες της Ελλάδας του σήμερα
Όπως αναφέρεται στην εισαγωγή του «Είμαι Επικίνδυνη», 100 γυναίκες γράφουν για την πραγματικότητα που βιώνουν στην Ελλάδα του σήμερα και ξεκινώντας με τη φράση «Είμαι επικίνδυνη», η καθεμιά μοιράζεται την αλήθεια της. Προστίθεται ότι «100 γυναίκες με διαφορετικές ηλικίες, επαγγέλματα, οικογένειες, αξίες, ρίζες, επιλογές, τόλμησαν να καταθέσουν την ιστορία τους με ειλικρίνεια και ελευθερία. Οικειοποιήθηκαν την ταμπέλα που έχει χρησιμοποιηθεί ανά τους αιώνες για να ορίσει γυναίκες που τολμούσαν να είναι διαφορετικές και δημιούργησαν ένα μοναδικό μωσαϊκό ιστοριών που σοκάρουν, συγκινούν, αφυπνίζουν, προκαλούν ρίγη ταύτισης και αυθόρμητες κραυγές διαφωνίας, αλλά πάνω απ’ όλα ξεσκεπάζουν τις πραγματικότητες που πολλές φορές αγνοούμε και αμφισβητούμε όταν δεν μοιάζουν με τη δική μας. Γιατί έχουμε ανάγκη από ιστορίες. Εκείνες τις ιστορίες που θα φωτίσουν τι σημαίνει να είσαι γυναίκα στην Ελλάδα του σήμερα. Ιστορίες που θα αναδείξουν τους προβληματισμούς, τις ήττες, τους μικρούς και μεγάλους θριάμβους, τις καθημερινές απογοητεύσεις και τους συμβιβασμούς. Που θα εμπνεύσουν, θα προκαλέσουν και τελικά θα αφυπνίσουν, σε μια χώρα στην οποία τόσες γυναίκες διαπρέπουν καθημερινά παρά τις αντιξοότητες».
