Η κλιματική αλλαγή δεν βλάπτει σοβαρά μόνο το περιβάλλον αλλά και τον άνθρωπο. Οι αλλαγές στο οικοσύστημα φέρνουν μαζί τους μια σειρά από επικίνδυνους παράγοντες, οι οποίοι με τη σειρά τους οδηγούν σταδιακά σε διάφορες παθήσεις στις οποίες περιλαμβάνονται, μεταξύ πολλών άλλων, ορμονικές διαταραχές, διαβήτης, παχυσαρκία, μεταβολικό σύνδρομο μέχρι καρδιαγγειακές παθήσεις και εγκεφαλικά επεισόδια.

Ο τρόπος που ζούμε, η ατμοσφαιρική ρύπανση, οι επιπτώσεις στη γεωργία και την κτηνοτροφία, η αποψίλωση δασών και η ξηρασία που οδηγεί σε μετανάστευση και αύξηση της φτώχειας, με όλα τα συνεπακόλουθα της, μας τρίζουν ήδη τα δόντια.

Δύο επιστήμονες εξηγούν στον «Φ» τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγή στον ανθρώπινο οργανισμό και τονίζουν την ανάγκη για εφαρμογή σωστών και στοχευμένων πολιτικών από πλευράς Πολιτείας.

Οι Άγγελος Κυριάκου (Ενδοκρινολόγος και Διαβητολόγος, κλινικός συνεργάτης στο Salford Royal NHS Foundation Trust, Salford, Ηνωμένου Βασιλείου και ερευνητικός συνεργάτης στο Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία, ΤΕΠΑΚ) και Κώστας Χριστοφή (Αναπληρωτής Καθηγητής, Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία, ΤΕΠΑΚ), αναλύουν τις επιπτώσεις που ήδη έχουν καταγραφεί αλλά και τους κινδύνους που φαίνεται να προκύπτουν και να απειλούν τον άνθρωπο.

«Η ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής είναι αδιαμφισβήτητη και αποτελεί ίσως την υπ’ αριθμόν ένα ανησυχία για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους αλλά και της ζωής στον πλανήτη μας όπως τον γνωρίζουμε σήμερα. Όταν μιλάμε για κλιματική αλλαγή δεν αναφερόμαστε πλέον σε κάποιο μακρινό γεγονός στο μέλλον, μιας και η αλλαγή αυτή ήδη λαμβάνει χώρα, με αρνητικές συνέπειες, στην οικονομία και στην κοινωνία των διάφορων χωρών, αλλά και στην υγεία των πολιτών».

Καθημερινά, καταρρίπτονται ρεκόρ θερμοκρασιών σε διάφορες περιοχές του πλανήτη ενώ τα έντονα καιρικά φαινόμενα αποτελούν πλέον, «την κανονικότητα μας».

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η μέση θερμοκρασία ανά το παγκόσμιο για το έτος 2023 «ήταν η υψηλότερη που καταγράφτηκε από τότε που έχουμε αρχεία (1850)».

«Σύμπτωμα της αύξησης της θερμοκρασίας είναι και οι φωτιές που καταγράφονται πλέον σε περιοχές όπως η Γερμανία, Γροιλανδία, Σιβηρία κ.ο.κ., κάτι που ήταν αδιανόητο πριν λίγα μόλις χρόνια». Ταυτόχρονα, «η βιοποικιλότητα μειώνεται διαρκώς και μέσα στις επόμενες δεκαετίες αναμένουμε να έχουμε περισσότερα πλαστικά απ’ ότι ψάρια στις θάλασσες. Επιπλέον, η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί λόγο ανησυχίας και συνδέεται άμεσα με την κλιματική αλλαγή».

Όλα αυτά και πολλά άλλα συνεπακόλουθα της κλιματικής αλλαγής επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία, λένε οι δύο επιστήμονες και εξηγούν:

1.  Οι κλιματικές μεταβολές και ειδικότερα η αύξηση της θερμοκρασίας, μπορεί να επηρεάσουν άμεσα την ενεργειακή ισορροπία του οργανισμού, συμπεριλαμβανομένης και της θερμορύθμισης.

2.  Επιπρόσθετα, επιδράσεις από τις αλλαγές στο οικοσύστημα, μέσα στο οποίο επιβιώνει και το ανθρώπινο είδος, έχουν ήδη καταγραφεί. «Για παράδειγμα, παρατηρούμε και αναμένουμε επιδείνωση της μετανάστευσης, της φτώχειας και των μολυσματικών ασθενειών και αντίκτυπο στη διαθεσιμότητα και ποιότητα του φαγητού και του νερού».

Τεράστιο ζήτημα, αποτελεί και η ατμοσφαιρική ρύπανση η οποία έχει ήδη συσχετιστεί με προβλήματα υγείας. «Πιο συγκεκριμένα η εισπνοή αιωρούμενων μικροσκοπικών (κάτω από 0,0025 mm) σωματιδίων που εκπέμπονται από την καύση στερεών ή υγρών καυσίμων έχει αρνητική επίδραση στην ανθρώπινη υγεία. Πιθανά προβλήματα υγείας περιλαμβάνουν: 

  • τον Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2.
  • Καρδιοπάθειες.
  • Εγκεφαλικά επεισόδια.
  • Άσθμα και άλλα αναπνευστικά προβλήματα.

«Υπολογίζεται πως γύρω στα 9 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν πρόωρα κάθε χρόνο λόγο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Συγκριτικά, από την έναρξη την πανδημίας (Covid-19) καταγράφηκαν συνολικά γύρω στα 7 εκατομμύρια θάνατοι (σύμφωνα με δεδομένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, WHO). Λαμβάνοντας υπόψη τα μέτρα που λήφθηκαν για προφύλαξη της δημόσιας υγείας στον κορωνοϊό, δημιουργείται το ερώτημα γιατί δεν λαμβάνονται πιο δραστικά μέτρα με την επίκληση του κατεπειγόντως και για τη ρύπανση του περιβάλλοντος και την κλιματική αλλαγή». 

Άλλο σημαντικό παράγοντα με επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία είναι η αύξηση της θερμοκρασίας. «Φαίνεται να επηρεάζει άμεσα την λειτουργία διαφόρων ορμονών, όπως η κορτιζόλη και η αλδοστερόνη, αν και τα δεδομένα στους ανθρώπους είναι λιγοστά».

Είναι γνωστό, βεβαίως, ότι «το κρύο ενεργοποιεί τον καφέ λιπώδη ιστό που με την σειρά του “καίει” (μετατρέπει) το λίπος σε θερμότητα. Συνοπτικά, είναι πιθανό η υπερθέρμανση του πλανήτη να έχει δυσμενή αντίκτυπο στην ορμονική και μεταβολική ισορροπία του οργανισμού».

Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες

Περαιτέρω, «διάφορα χημικά που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας, οι λεγόμενοι ενδοκρινικοί διαταράκτες, φαίνεται να συνδέονται με αυξημένη συχνότητα ορμονικών διαταραχών και άλλων προβλημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένων και καρκίνων».

Παραδείγματα τέτοιων ουσιών αποτελούν:

  • Η δισφαινόλη Α και οι φθαλικές ενώσεις που χρησιμοποιούνται σε πλαστικά και σε πλαστικοποιητές.
  • Επιβραδυντές φλόγας που αποτελούν ουσίες που προστίθενται σε μια πληθώρα συσκευών και κατασκευών (όπως έπιπλα, οχήματα κ.ο.κ.) με σκοπό την προστασία των υλικών αυτών σε περίπτωση πυρκαγιάς.
  • Φυτοφάρμακα.
  • Στα λεγόμενα «παντοτινά χημικά» (PFAS) που χρησιμοποιούνται για επικάλυψη επιφανειών, σε κουζινικά σκεύη, σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας κ.ο.κ.

«Με σκοπό τα αρμόδια κυβερνητικά Τμήματα να συγκροτήσουν και να εφαρμόσουν ένα στρατηγικό σχέδιο ελέγχου των ενδοκρινικών διαταρακτών και αντιμετώπισης των επιπτώσεών τους στην υγεία και στο περιβάλλον έχουμε συγγράψει την Κυπριακή Διακήρυξη για τους ενδοκρινικούς διαταρακτές και τις επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και τα οικοσυστήματα, (Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία, στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου μαζί με την Ενδοκρινολογική Εταιρεία Κύπρου)».

(Οι πολίτες μπορούν να διαβάσουν και να υπογράψουν τη διακήρυξη στον σύνδεσμο: https://www.openpetition.eu/cy/petition/online/ypograpste-te-delose-gia-tous-endokrinikous-diataraktes).

Γεωργία και κτηνοτροφία ευθύνονται για το 1/3 των αερίων θερμοκηπίου

«Το επόμενο θέμα που θα θέλαμε να καταπιαστούμε είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία, οι οποίες ευθύνονται για περίπου ένα τρίτο των αερίων του θερμοκηπίου που συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή». Αυτά τα αέρια προέρχονται κυρίως από το μεθάνιο που εκκρίνεται από τα βοοειδή και τα νιτρικά οξέα από τα λιπάσματα.

«Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρήθηκε μια αύξηση της κατανάλωσης κρεάτων ανά το παγκόσμιο από 20 κιλά κατά κεφαλήν το χρόνο το 1961 στα 43 κιλά το 2014. Παράλληλα, με την αύξηση αυτή, παρατηρήθηκε και μία αύξηση της συχνότητας της παχυσαρκίας, του Διαβήτη τύπου 2, του μεταβολικού συνδρόμου και των καρδιαγγειακών παθήσεων».

Επιπλέον, «οι διατροφικές συνήθειες της σύγχρονης κοινωνίας είναι πλούσιες σε εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα αλλά και σε θερμίδες, λιπαρά, και απλούς υδατάνθρακες με αντίχτυπο την αύξηση της συχνότητας της παχυσαρκίας, του Διαβήτη τύπου 2 και άλλων συναφών νοσημάτων».

Ως εκ τούτου, η μείωση της κατανάλωσης κρέατος, παράλληλα με την αύξηση της κατανάλωσης οσπρίων, λαχανικών και φρούτων (στα χνάρια της παραδοσιακής Μεσογειακής Διατροφής) μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των νέων περιστατικών παχυσαρκίας, Διαβήτη τύπου 2, μεταβολικού συνδρόμου και καρδιοπαθειών, αλλά και στην μείωση των αερίων του θερμοκηπίου».

Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για άλλες παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής.

Για παράδειγμα, «αν αναληφθούν πρωτοβουλίες Δημόσιας Υγείας, όπως η αλλαγή της δομής και λειτουργίας των πόλεων, ούτως ώστε να ενθαρρύνεται το περπάτημα, η ποδηλασία και η χρήση δημόσιων συγκοινωνιών, και να αποθαρρύνεται η χρήση αυτοκινήτων, τότε αυτό θα έχει επίσης ευεργετικό αντίκτυπο».

«Συνοπτικά, η κλιματική αλλαγή και η περιβαλλοντική ρύπανση έχουν αδιαμφισβήτητα αρνητικό αντίκτυπο στην ανθρώπινη υγεία, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των ενδοκρινολογικών παθήσεων. Άμεσα και τολμηρά μέτρα είναι αναγκαία σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της περιβαλλοντικής ρύπανσης αλλά και των συνεπειών τους στα στην υγεία του γενικού πληθυσμού».