Ένα νομοσχέδιο που στοχεύει στην ανακούφιση του πόνου, στη διασφάλιση της αξιοπρέπειας του ανθρώπου αλλά και στην στήριξη των ασθενών και των οικογενειών τους, το νομοσχέδιο που προβλέπει για την λειτουργία δομών παροχής ανακουφιστικής φροντίδας, έρχεται να καλύψει ένα τεράστιο κενό στον τομέα της Υγείας στην Κύπρο.
Είχε τεθεί στο τέλος του 2023 στη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης και το Υπουργείο Υγείας είναι πλέον έτοιμο, αφού ολοκληρωθούν οι εναπομείναντες έλεγχοι και οριστικοποιηθεί το περιεχόμενο του, να το προωθήσει για ψήφιση από τη Βουλή.
Με την ψήφιση του σε νόμο, από τη μια θα καλύψει ένα μεγάλο νομοθετικό κενό και από την άλλη θα ανοίξει τον δρόμο για τη δημιουργία των απαραίτητων δομών, οι οποίες, ελλείψει νομοθεσίας, μέχρι τώρα είναι σχεδόν ανύπαρκτες στην Κύπρο. Η ανυπαρξία νόμου άλλωστε, δεν επιτρέπει ούτε και την παροχή των συγκεκριμένων υπηρεσιών σε όλους τους ασθενείς που τις χρειάζονται μέσω του Γενικού Συστήματος Υγείας το οποίο περιορίζεται, προς το παρόν, στην εξυπηρέτηση μόνο των καρκινοπαθών.
Μεγαλύτερο όφελος θα έχουν βεβαίως, οι χιλιάδες Κύπριοι ασθενείς οι οποίοι μέχρι τώρα δεν τυγχάνουν της απαραίτητης, εξειδικευμένης και πλήρους φροντίδας και είτε καταλήγουν σε δομές που δεν διαθέτουν την σχετική εξειδίκευση, όπως οι οίκοι ευγηρίας, είτε λαμβάνουν αποσπασματικά υπηρεσίες, πολλές φορές πληρώνοντας από την τσέπη τους (εάν έχουν την οικονομική δυνατότητα), στα σπίτια τους.
Οι υπηρεσίες που θα προσφέρονται από εξειδικευμένα τμήματα νοσηλευτηρίων, ανεξάρτητες δομές, ξενώνες, κινητές μονάδες ή ομάδες κατ’ οίκο φροντίδας δεν θα αφορούν μόνο τον ασθενή ή μόνο την ιατροφαρμακευτική του περίθαλψη αλλά το νομοσχέδιο προβλέπει και για την ψυχολογική και άλλη στήριξη και υποστήριξη τόσο του ατόμου που αντιμετωπίζει μια σοβαρή νόσο, απειλητική ή όχι για τη ζωή, όσο και των φροντιστών και της οικογένειας του.
«Η παροχή ανακουφιστικής φροντίδας στοχεύει στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών (και των οικογενειών τους) που αντιμετωπίζουν προβλήματα που σχετίζονται με απειλητικές για τη ζωή ασθένειες ή σύνθετα και πολύπλοκα προβλήματα υγείας, μέσω της πρόληψης και ανακούφισης του υποφέρειν, χάρη στον πρώιμο εντοπισμό και την κατάλληλη αξιολόγηση και αντιμετώπιση του πόνου και των άλλων σωματικών, ψυχοκοινωνικών, πνευματικών προβλημάτων και αναγκών από εξειδικευμένη διεπιστημονική ομάδα», αναφέρεται στο προοίμιο του νομοσχεδίου το οποίο, έχει διαμορφωθεί στη βάση του ορισμού του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την ανακουφιστική φροντίδα.
Η παροχή ανακουφιστικής φροντίδας, προστίθεται, αποτελεί, «αναπόσπαστο μέρος της παροχής υπηρεσιών φροντίδας υγείας και πρέπει να προσφέρεται σε εξειδικευμένα κέντρα και/ή δομές από διεπιστημονικές ομάδες που λειτουργούν στη βάση υψηλών προτύπων και προδιαγραφών».
Ως «δομή ανακουφιστικής φροντίδας» ορίζονται οι εξειδικευμένες ενδονοσοκομειακές μονάδες, οι ξενώνες φιλοξενίας που θα παρέχουν εσωτερικά τις συγκεκριμένες υπηρεσίες, οι κινητές ομάδες που θα παρέχουν υπηρεσίες σε ασθενείς οι οποίοι βρίσκονται σε νοσηλεία ή φιλοξενούνται από διάφορα κέντρα φροντίδας και οι μονάδες ημερήσιας φροντίδας.
Για την παροχή υπηρεσιών ανακουφιστικής φροντίδας, πρέπει η κάθε δομή να διαθέτει πλήρη διεπιστημονική ομάδα, η οποία θα αποτελείται από τουλάχιστον πέντε μέλη. Τα μέλη της ομάδας πρέπει να είναι επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων, όπως γιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί και φυσιοθεραπευτές ή ακόμα διατροφολόγοι, εργοθεραπευτές ή και ιερείς/πνευματικοί, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο για της ανάγκες ενός ασθενή και της οικογένειας του.
Για την κάθε κατηγορία παρόχου (νοσοκομείου, ξενώνα, μονάδας ημερήσιας φροντίδας κ.λπ.), το νομοσχέδιο θέτει προϋποθέσεις και κριτήρια λειτουργίας ενώ καθορίζει και τα διάφορα επίπεδα ανακουφιστικής φροντίδας ως ακολούθως:
Η Βασική Ανακουφιστική Φροντίδα περιλαμβάνει την αναγνώριση των ασθενών που χρήζουν ανακουφιστικής φροντίδας και την παραπομπή τους για λήψη εξειδικευμένων υπηρεσιών ανακουφιστικής φροντίδας, που παρέχονται από επαγγελματίες υγείας που εργάζονται σε οποιοδήποτε περιβάλλον υγείας και έχουν εκπαιδευτεί στις θεμελιώδεις αρχές της ανακουφιστικής φροντίδας με σχετική πιστοποίηση από το Εθνικό Συμβούλιο Ανακουφιστικής Φροντίδας, του οποίου η λειτουργία επίσης προβλέπεται στο νομοσχέδιο.
Η Γενική Ανακουφιστική Φροντίδα περιλαμβάνει πληθυσμούς ασθενών που χρήζουν και ανακουφιστικής φροντίδας και παρέχεται από επαγγελματίες υγείας που αναλαμβάνουν θεραπεία και φροντίδα ασθενών με απειλητικά για τη ζωή νοσήματα χωρίς οι υπηρεσίες αυτές να αποτελούν την κύρια απασχόληση τους.
Η Εξειδικευμένη Ανακουφιστική Φροντίδα παρέχεται μόνο στο πλαίσιο των Ξενώνων / Κέντρων / Μονάδων Ανακουφιστικής Φροντίδας Ασθενών, σε ασθενείς με απειλητικά για τη ζωή νοσήματα και σύνθετα και πολύπλοκα προβλήματα υγείας, από επαγγελματίες υγείας που έχουν εκπαιδευτεί και έχουν ως αποκλειστικό αντικείμενο εργασίας τους την ανακουφιστική φροντίδα.
Ο τρόπος παροχής των υπηρεσιών και οι εξατομικευμένες υπηρεσίες που θα παρέχονται, θα καθορίζονται πάντοτε σε συνεργασία με τον ίδιο τον ασθενή (εάν είναι σε θέση να συμμετέχει) ή με την οικογένεια ή/και τα άτομα που τον φροντίζουν.
Όπως προβλέπει το νομοσχέδιο, «ο ασθενής, η οικογένειά του και οι φροντιστές του συνεργάζονται με την διεπιστημονική ομάδα για να συζητήσουν και να σχεδιάσουν τη φροντίδα του ασθενή μέσω τεκμηριωμένων αποφάσεων».
Επίσης προβλέπεται ότι, «Τηρουμένων των προνοιών του Νόμου Περί της Κατοχύρωσης και της Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών Νόμου, σε περίπτωση που ο ασθενής δεν είναι σε θέση να συμμετέχει στο σχεδιασμό της φροντίδας ή να προβεί στη λήψη αποφάσεων που τον επηρεάζουν, δέον όπως ορίζεται αντιπρόσωπος του ασθενή ο οποίος θα ενεργεί καθοδηγούμενος στο μέγιστο δυνατό βαθμό από τους στόχους και τις προτιμήσεις του ασθενή, στα πλαίσια των σχετικών νομοθετικών προνοιών».
Κατ’ οίκο φροντίδα και φροντίδα σε ειδικές ομάδες ασθενών και παιδιά
Για μεγάλο ποσοστό ασθενών, οι οποίοι χρήζουν ανακουφιστικής φροντίδας, ιδιαίτερης σημασίας είναι οι πρόνοιες που προβλέπουν για την κατ’ οίκο παροχή υπηρεσιών.
Σύμφωνα με τις σχετικές πρόνοιες, «Υπηρεσία Κατ’ Οίκον Ανακουφιστικής Φροντίδας» σημαίνει διεπιστημονική ομάδα που παρέχει εξειδικευμένη ανακουφιστική φροντίδα σε ασθενείς με απειλητικές για τη ζωή ασθένειες ή σύνθετα και πολύπλοκα προβλήματα υγείας, στο χώρο του ασθενή, με τον κατάλληλο εξοπλισμό, σε συχνότητα και διάρκεια που αντιστοιχεί στις ανάγκες του ασθενή».
Το νομοσχέδιο προβλέπει και για την παροχή ανακουφιστικής φροντίδας σε παιδιά που την έχουν ανάγκη. «Παιδιατρική ανακουφιστική φροντίδα σημαίνει την ολιστική φροντίδα που καλύπτει τις σωματικές, ψυχικές, κοινωνικές και πνευματικές ανάγκες παιδιών σε συνδυασμό με την παροχή υποστήριξης στην οικογένεια και άλλα σημαντικά πρόσωπα στη ζωή του παιδιού».
Τέλος καθορίζονται οι κατηγορίες ασθενών, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες τους και λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες ατόμων που ανήκουν σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού όπως οι ηλικιωμένοι, οι άστεγοι, τα άτομα με αναπηρία, οι μετανάστες και άλλοι.
