Μείωση της τάξης του 38,7% παρουσίασαν τα εργατικά ατυχήματα στην Κύπρο από το 2019-2023, όπως ανέφερε σε συνέντευξή του στον «Φ» ο διευθυντής του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας, Αριστόδημος Οικονομίδης.

Το 2023 καταγράφηκαν 1,328 ατυχήματα, από τα οποία τα 14 κατέληξαν σε θανατηφόρα. Σύμφωνα με τον ίδιο, , ο τομέας των υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης έχει τον ψηλότερο δείκτη των ατυχημάτων με τον κατασκευαστικό τομέα να βρίσκεται στην τρίτη θέση όσον αφορά τον δείκτη των ατυχημάτων.

Ο ίδιος κάνει αναφορά σε μια σημαντική πρωτοβουλία του Τμήματος, η οποία στοχεύει στη βελτίωση των επιπέδων ασφάλειας και υγείας στα εργοτάξια και στη μείωση των ατυχημάτων.

Στο πλαίσιο του οράματος «Μηδέν Ατυχήματα» υλοποιείται έργο της ΑνΑΔ για τη βασική εκπαίδευση για τα θέματα ασφάλειας και υγείας διάρκειας 6 ωρών, 15.000 προσώπων που εισέρχονται για εργασία σε εργοτάξιο.

-Ένα από τα σημαντικότερα θέματα, το οποίο αφορά το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας είναι τα εργατικά ατυχήματα. Πόσα περίπου καταγράφονται τον χρόνο και πού βρίσκεται η Κύπρος όσον αφορά τα θανατηφόρα εργατικά δυστυχήματα συγκριτικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση;

-Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μείωση στο σύνολο των εργατικών ατυχημάτων που γνωστοποιούνται στο Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας. Συγκεκριμένα κατά το έτος 2023 γνωστοποιηθήκαν 1328 ατυχήματα σε εργοδοτούμενα πρόσωπα κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, ενώ κατά το 2022 γνωστοποιήθηκαν 1335 ατυχήματα σε σύγκριση με 2168 ατυχήματα που γνωστοποιήθηκαν κατά το έτος 2019.

Δηλαδή κατά την περίοδο 2019 μέχρι 2023 σημειώθηκε μείωση κατά 38,7%. Σε ότι αφορά τον αριθμό των θανατηφόρων ατυχημάτων που συμβαίνουν σε εργοδοτούμενα πρόσωπα κατά τη διάρκεια της εργασίας, κατά το έτος 2023 γνωστοποιηθήκαν 14 θανατηφόρα ατυχήματα σε σύγκριση με 9 που γνωστοποιήθηκαν κατά το 2022. Τους πρώτους πέντε μήνες του 2024 γνωστοποιήθηκαν 2 θανατηφόρα ατυχήματα.

Για σκοπούς σύγκρισης με τα υπόλοιπα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αλλά και ορθή αξιολόγηση του αριθμού των ατυχημάτων, χρησιμοποιείται ο Δείκτης Ατυχημάτων (ΔΑ) που εκφράζεται ως ο αριθμός των ατυχημάτων ανά 100.000 εργοδοτούμενα πρόσωπα. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα της Eurostat o Μέσος Όρος του ΔΑ για τα θανατηφόρα ατυχήματα για τα 27 Κράτη Μέλη της ΕΕ ήταν κατά τα έτη 2016, 2017, 2018, 2019, 2020 και 2021, αντίστοιχα 1,84, 1,79, 1.77,1,74, 1,77 και 1,76.

Οι αντίστοιχοι ΔΑ για τα θανατηφόρα ατυχήματα για την Κύπρο ήταν 1,40, 0,54, 2,29, 2,45, 4,45 και 1,30. Είναι αντιληπτό ότι οι σχετικά μεγάλες διακυμάνσεις του ΔΑ για τα θανατηφόρα ατυχήματα στην Κύπρο οφείλονται στον σχετικά μικρό αριθμό θανατηφόρων ατυχημάτων που συμβαίνουν. Για τον λόγο αυτό δεν μπορούν να εξαχθούν  ορθά συμπεράσματα λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των θανατηφόρων ατυχημάτων. Σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι ο αριθμός αυτός κυμάνθηκε από 2 κατά τα έτη 1996 και 2017, μέχρι 19 κατά το έτος 2010. Παρόμοιες σχετικά μεγάλες διακυμάνσεις παρατηρούνται και σε άλλα Κράτη Μέλη της ΕΕ όπου συμβαίνει μικρός αριθμός θανατηφόρων ατυχημάτων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat, για την ίδια πιο πάνω περίοδο (2016-2021) ο αριθμός θανατηφόρων ατυχημάτων στην Εσθονία κυμάνθηκε από 8 μέχρι 13 (Κύπρος 2 μέχρι 16) και ο ΔΑ από 1,21 μέχρι 4,45 (Κύπρος 0,54 μέχρι 4,45)

–Τα πλείστα εργατικά ατυχήματα και δυστυχήματα συμβαίνουν στον κλάδο της οικοδομικής βιομηχανίας. Πού οφείλονται τα περισσότερα από αυτά; Οι εργολάβοι αλλά και οι εργαζόμενοι δεν τηρούν τους απαραίτητους κανόνες ασφαλείας;

-Τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα και μπορούμε να τα επικαλεστούμε, για να σχολιάσουμε τα ατυχήματα και τα αίτια που τα προκαλούν, αφορούν τα εργατικά ατυχήματα που γνωστοποιούνται στο Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις της περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία Νομοθεσία. Δηλαδή, τα ατυχήματα που καθιστούν ανίκανο/η τον/την εργαζόμενο/η να εργαστούν για τουλάχιστον τέσσερεις ημέρες, περιλαμβανομένης και της ημέρας που συμβαίνει το ατύχημα. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, ο τομέας των υπηρεσιών παροχής καταλύματος (ξενοδοχεία) και υπηρεσιών εστίασης (εστιατόρια) έχει τον ψηλότερο δείκτη των ατυχημάτων.

Ο κατασκευαστικός τομέας βρίσκεται στην τρίτη θέση όσον αφορά τον δείκτη των ατυχημάτων, όμως έχει τον ψηλότερο δείκτη σοβαρότητας των ατυχημάτων, δηλαδή τον μεγαλύτερο αριθμό ημερών απουσίας από την εργασία λόγω ατυχήματος. Σημειώνεται επίσης ότι στον κατασκευαστικό τομέα συμβαίνει το 30%-50% των θανατηφόρων ατυχημάτων.Επίσης, σύμφωνα με τα πιο πάνω στοιχεία, η συχνότερη αιτία ατυχημάτων στη Κύπρο, σε ποσοστό μεγαλύτερο από 30%, είναι η πτώση από ύψος με συχνότερες αιτίες την πτώση από ικριώματα (σκαλωσιές) και φορητές κλίμακες (σκάλες) και ακολουθούν οι πτώσεις από κεκλιμένες στέγες, άκρα δαπέδων και εξοπλισμό εργασίας.

– Ειδικότερα…

-Συγκεκριμένα, η πτώση από ικριώματα (σκαλωσιές) αποτελεί τη συχνότερη αιτία ατυχημάτων στον κατασκευαστικό τομέα, ενώ σε όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, η συχνότερη αιτία ατυχημάτων είναι η πτώση από φορητές κλίμακες (σκάλες).

Άλλη συχνή αιτία ατυχημάτων είναι η χρήση ακατάλληλου εξοπλισμού εργασίας και η απώλεια ελέγχου μηχανημάτων και μέσων μεταφοράς. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα περισσότερα ατυχήματα συμβαίνουν σε ανειδίκευτους εργάτες, χειρονάκτες και μικροεπαγγελματίες και συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη στατιστική ανάλυση των ατυχημάτων που συνέβησαν το 2021, τα ατυχήματα αυτά ήταν περισσότερο από το 40% του συνόλου των ατυχημάτων.

Με βάση τα στοιχεία που προκύπτουν από τη διερεύνηση και ανάλυση των ατυχημάτων αυτών διαπιστώνεται ότι τα εργατικά ατυχήματα είναι αποτέλεσμα αλυσίδας /  σειράς παραλείψεων ή/και λανθασμένων αποφάσεων και ενεργειών. Οι παραλείψεις αυτές ή/και οι λανθασμένες αποφάσεις και ενέργειες σχετίζονται με το σχεδιασμό του χώρου και του περιβάλλοντος εργασίας, τον προγραμματισμό και οργάνωση των εργασιών, τα υλικά, τον εξοπλισμό εργασίας και τα μέσα ατομικής προστασίας που χρησιμοποιούνται, τις μεθόδους εργασίας που ακολουθούνται, καθώς και την επαγγελματική κατάρτιση, εκπαίδευση στα θέματα ασφάλειας και υγείας και καθοδήγηση και επίβλεψη των εργαζομένων που εκτελούν τις εργασίες.

Η απουσία εκτίμησης των κινδύνων και η μη λήψη προληπτικών και προστατευτικών μέτρων, με βάση την εκτίμηση των κινδύνων, και η μη εφαρμογή κατάλληλου συστήματος και διαδικασιών διαχείρισης των θεμάτων ασφάλειας και υγείας και διαδικασίες εφαρμογής και παρακολούθησης των απαιτούμενων μέτρων για την αποφυγή των κινδύνων, οδηγεί στην πρόκληση ατυχημάτων.

Στις πλείστες περιπτώσεις υποεκτιμούνται οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις από την έκθεση των εργαζομένων σε αυτούς, οι οποίες επιπτώσεις περιλαμβάνουν την πιθανότητα απώλειας της ζωής ή/και πρόκλησης σωματικής αναπηρίας ή/και επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων. Επιπρόσθετα, υποεκτιμούνται οι οικονομικές επιπτώσεις από τα ατυχήματα στην παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, οι οποίες περιλαμβάνουν οικονομικό κόστος από τις καθυστερήσεις διεκπεραίωσης των εργασιών, τη μείωση της παραγωγής, την απώλεια ανθρώπινου δυναμικού, τις χρηματικές αποζημιώσεις, τις ζημιές σε εξοπλισμό κ.α.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελέτης του Πανεπιστημίου Κύπρου σε συνεργασία με το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας, το οικονομικό κόστος των ατυχημάτων επιμερίζεται κατά 24% στον εργοδότη, 40% στον παθόντα και 30% στο κράτος.

Συνοπτικά αναφέρεται ότι η οι ελλείψεις στην επαγγελματική ασφάλεια και υγεία κοστίζουν, τη στιγμή που η καλή διαχείρισή της συμφέρει. Οι επιχειρήσεις με υψηλότερες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας είναι πιο επιτυχημένες και πιο βιώσιμες.

Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι για τα θέματα ασφάλειας και υγείας στα κατασκευαστικά έργα έχουν υποχρέωση πέραν από τους εργοδότες εργολάβους και υπεργολάβους, ο κύριος του έργου, δηλαδή ο ιδιοκτήτης, καθώς και οι μελετητές και ο επιβλέποντας του έργου. Επίσης, σε κάθε περίπτωση ο εργολάβος είναι συνυπεύθυνος για τα θέματα ασφάλειας και υγείας που σχετίζονται με τις δραστηριότητες που αναθέτει σε υπεργολάβους ή/και αυτοεργοδοτουμένους. Διευκρινίζεται ότι, σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από τις ευθύνες άλλων προσώπων/συντελεστών του έργου, δεν μειώνονται οι ευθύνες του εργοδότη έναντι των εργοδοτουμένων του.

-Τι διαλαμβάνει η πρωτοβουλία του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας;

-Η πρωτοβουλία ακριβώς στοχεύει στη βελτίωση των επιπέδων ασφάλειας και υγείας στα εργοτάξια και στη μείωση των ατυχημάτων. Η πρωτοβουλία αυτή αφορά τη δέσμευση όλων των εμπλεκομένων για τη βασική εκπαίδευση όλων των εργαζομένων στον κατασκευαστικό τομέα, συμπεριλαμβανομένου του Επιστημονικού και Τεχνικού Προσωπικού και έκδοση κάρτας ασφάλειας «Safe Pass».

Συγκεκριμένα, στις 14 Μαΐου υπογράφτηκε Κοινή Δήλωση Πολιτικής για την εφαρμογή της κάρτας «Safe Pass» στον κατασκευαστικό τομέα, από τον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, τις Εργοδοτικές και Συνδικαλιστικές Οργανώσεις, το Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο (ΕΤΕΚ), το Συμβούλιο Εγγραφής και Ελέγχου Εργοληπτών (ΣΕΕΕ) και την Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΑνΑΔ).

Για τον σκοπό αυτό και στο πλαίσιο του οράματος «Μηδέν Ατυχήματα» που αποτελεί στόχο της Στρατηγικής της Κύπρου για την ασφάλεια και υγεία στην εργασία, κάτω από τον 6ο βασικό άξονα για την «Προώθηση της πρόληψης και καλλιέργεια κουλτούρας Ασφάλειας και Υγείας», υλοποιείται έργο της ΑνΑΔ για τη βασική εκπαίδευση για τα θέματα ασφάλειας και υγείας διάρκειας 6 ωρών, 15.000 προσώπων που εισέρχονται για εργασία σε εργοτάξιο, περιλαμβανομένων αρχιτεκτόνων, πολιτικών μηχανικών, εργοδηγών, εποπτικού προσωπικού, εξειδικευμένων τεχνιτών και εργατοτεχνικού προσωπικού. Τα προγράμματα αυτά χρηματοδοτούνται από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU μέσω του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου.

Επιθεωρήσεις για ορθοστασία και μέτρα για καύσωνα

-Ένα άλλο ζήτημα, το οποίο αφορά το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας είναι η ορθοστασία των εργαζομένων. Η νομοθεσία τέθηκε σε εφαρμογή πριν από περίπου 6 μήνες. Υπάρχουν παράπονα και καταγγελίες πως δεν εφαρμόζεται. Γίνονται έλεγχοι; Εντοπίσατε παρανομούντες; Και αν ναι, έχουν ληφθεί μέτρα εναντίον τους;

-Για το θέμα της Ορθοστασίας και τη σχετική πρόνοια του άρθρου 27 του περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία Νόμου, το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας έχει προβεί σε σειρά ενεργειών τόσο για την προβολή του θέματος και την ενημέρωση των εργοδοτών και των εργοδοτουμένων, όσο και για την επιτήρηση της εφαρμογής των προνοιών της νομοθεσίας από τους εργοδότες.

Όσον αφορά στην προβολή του θέματος, το Τμήμα ενημέρωσε με επιστολές εργοδότες οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον κλάδο του λιανικού εμπορίου και εργοδοτούν παγκύπρια μεγάλο αριθμό εργοδοτουμένων, ενημερώνοντάς τους για τις πρόνοιες της νομοθεσίας και τους κάλεσε να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα. Επιπρόσθετα, ετοιμάστηκε σχετικό ενημερωτικό έντυπο, το οποίο βρίσκεται στη διαδικασία έκδοσης, και το προσεχές διάστημα θα προωθηθεί σε εργοδοτικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις, καθώς και σε επαγγελματικούς συνδέσμους.

Όσον αφορά στην επιτήρηση της εφαρμογής της νομοθεσίας και στην επιβολή της συμμόρφωσης, πραγματοποιήθηκε παγκύπρια στοχευμένη εκστρατεία κατά τους μήνες Φεβρουάριο και Μάρτιο. Στο πλαίσιο της εκστρατείας αυτής, αρμόδιοι Επιθεωρητές του Τμήματος διεξήγαγαν ελέγχους σε χώρους εργασίας όπου παρατηρείται παρατεταμένη ορθοστασία των εργοδοτουμένων, όπως είναι ο τομέας του λιανικού εμπορίου. Επιπρόσθετα, αρμόδιοι Επιθεωρητές επιθεώρησαν υποστατικά για τη διερεύνηση σχετικών παραπόνων που υποβλήθηκαν. Στις περιπτώσεις όπου εντοπίστηκαν παραβάσεις της νομοθεσίας, έγιναν συστάσεις και λήφθηκαν μέτρα για τη συμμόρφωση των εργοδοτών. Το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας παρακολουθεί σε συνεχή βάση, μέσω του Ετήσιου Προγράμματος Επιθεωρήσεων του, την εφαρμογή της συγκεκριμένης πρόνοιας της νομοθεσίας που αφορά την ορθοστασία.

-Ακόμη ένα σημαντικό θέμα για την υγεία των εργαζομένων είναι η προστασία από τις υψηλές θερμοκρασίες στην Κύπρο τους καλοκαιρινούς μήνες, οι οποίες είναι απαγορευτικές για να δουλέψει κάποιος σε εξωτερικούς χώρους, τις μεσημβρινές κυρίως ώρες. Πώς γίνονται οι έλεγχοι, υπάρχουν κάποιοι, οι οποίοι αγνοούν τις συστάσεις σας;

-Η θερμική καταπόνηση ρυθμίζεται από τον Κώδικα Πρακτικής για τη Θερμική Καταπόνηση των Εργαζομένων και από τα σχετικά Διατάγματα του 2014 έως 2023, τα οποία είναι διαθέσιμα, μαζί με σχετική πληροφόρηση στην ιστοσελίδα του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας. Στόχος του Κώδικα Πρακτικής είναι να βοηθήσει τους εργοδότες και τα αυτοεργοδοτούμενα πρόσωπα να εφαρμόζουν τις πρόνοιες της νομοθεσίας, προκειμένου να αποφεύγονται ή να μειώνονται σε αποδεκτό επίπεδο οι κίνδυνοι που οφείλονται στην έκθεση των εργοδοτουμένων σε επιβαρυμένους θερμικά εργασιακούς χώρους και να δημιουργείται ένα ασφαλές, υγιές και παραγωγικό εργασιακό περιβάλλον. Η εφαρμογή του κώδικα αποτελεί τεκμηρίωση της συμμόρφωσης με την νομοθεσία.

Ο Κώδικας προνοεί, μεταξύ άλλων, όπως τόσο οι εργοδότες όσο και τα αυτοεργοδοτούμενα πρόσωπα μετρούν τις παραμέτρους που συμβάλλουν στον θερμικό φόρτο, όπως τη θερμοκρασία του αέρα και τη σχετική υγρασία ή / και παρακολουθούν τα δελτία καιρού και τις προβλέψεις του Τμήματος Μετεωρολογίας και αναλόγως ρυθμίζουν τις εργασίες τους, λαμβάνοντας τα κατάλληλα και επαρκή μέτρα για την αποφυγή ή μείωση της θερμικής καταπόνησης. Λαμβάνοντας υπόψη την κλιματική αλλαγή και την αύξηση της συχνότητας των περιπτώσεων επικράτησης συνθηκών καύσωνα, το 2023 εκδόθηκε Τροποποιητικό Διάταγμα του προαναφερθέντα Κώδικα. Σύμφωνα με τις πρόνοιες του Διατάγματος αυτού, σε κάθε περίπτωση έκδοσης προειδοποίησης από το Τμήμα Μετεωρολογίας για εξαιρετικά ψηλή θερμοκρασία, εφαρμόζονται ειδικά μέτρα για την προστασία των εργαζομένων στις γεωγραφικές περιοχές ισχύος της προειδοποίησης.

Τα μέτρα αυτά αφορούν τη διακοπή όλων των υπαίθριων βαριών και μέτριων εργασιών κατά τη διάρκεια των ωρών που ισχύει η προειδοποίηση από το Τμήμα Μετεωρολογίας για κόκκινο επίπεδο επικινδυνότητας και τη διακοπή όλων των υπαίθριων βαριών και μέτριων εργασιών, μεταξύ των ωρών 12:00-16:00, εφόσον βρίσκεται σε ισχύ σχετική προειδοποίηση για πορτοκαλί επίπεδο επικινδυνότητας. Επιπρόσθετα, το Διάταγμα προνοεί ότι στις περιπτώσεις που βρίσκεται σε ισχύ προειδοποίηση από το Τμήμα Μετεωρολογίας για κόκκινο ή πορτοκαλί επίπεδο επικινδυνότητας, διακόπτονται οι εργασίες μεταφοράς ή/και παράδοσης προϊόντων με τη χρήση δίκυκλων ή συσκευών προσωπικής κινητικότητας, μεταξύ των ωρών 12:00-16:00.

Στις πλείστες περιπτώσεις οι εργοδότες συμμορφώνονται με τις οδηγίες του Τμήματος. Σε κάποιες περιπτώσεις όπου διαπιστώθηκε μη συμμόρφωση με αυτές, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις την νομοθεσίας, έχουν εκδοθεί Ειδοποιήσεις Απαγόρευσης ή/και Ειδοποιήσεις Εξώδικης Ρύθμισης Αδικήματος (Εξώδικο Πρόστιμο).