Στο τελικό στάδιο βρίσκονται οι διεργασίες για τη λειτουργία φυλακών ανηλίκων, οι οποίες προβλέπονται από τη νομοθεσία περί παιδιών σε σύγκρουση με το νόμο, που ψηφίστηκε το 2021.
Σε αυτή τη φάση έχουν ετοιμαστεί οι προδιαγραφές για το πως θα λειτουργεί η φυλακή για παιδιά καθώς και οι κανονισμοί για την πρόσληψη επιμελητών οι οποίοι θα επιβλέπουν κατά πόσον τηρούνται όλα τα δικαιώματα των παιδιών που έρχονται σε σύγκρουση με το νόμο. Όπως μας ανέφερε η υπεύθυνη της υποδιεύθυνσης χειρισμού υποθέσεων ευάλωτων προσώπων Κυριακή Λαμπριανίδου, πέρσι απασχόλησαν την Αστυνομία 508 περιπτώσεις ανηλίκων οι οποίες έτυχαν χειρισμού στη βάση του νόμου φιλικού προς τα παιδιά.
Οι 508 αυτές υποθέσεις, αφορούσαν παιδιά ηλικίας 14-18 ετών. Ως γνωστόν άτομα κάτω των 13 ετών δεν φέρουν ποινική ευθύνη, ενώ άτομα άνω των 18 ετών μπορούν να σταλούν στο δικαστήριο. Στις φυλακές ανηλίκων θα εισέρχονται άτομα 16 ετών μέχρι 21, νοουμένου ότι όταν διέπραξαν το αδίκημα ήταν κάτω των 18 ετών.
Η δημιουργία φυλακών ανηλίκων απασχολεί το κράτος εδώ και 10ετίες, με πρώτο Πρόεδρο της Δημοκρατίας που είχε αναφερθεί στην ανάγκη οι ανήλικοι να κρατούνται εκτός φυλακών, τον Γιώργο Βασιλείου. Έκτοτε έγιναν αρκετές συζητήσεις για το θέμα, ωστόσο ουδέποτε προωθήθηκε, μέχρι που ψηφίστηκε ο νόμος για τη δικαιοσύνη φιλική προς τα παιδιά, με τον οποίο προβλεπόταν για πρώτη φορά η δημιουργία δομής κράτησης παιδιών. Όπως ξεκαθαρίζει στον «Φ ο προϊστάμενος του Τομέα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως Άριστος Τσιάρτας, η κράτηση και κατ’ επέκταση η φυλάκιση παιδιών κάτω των 18 ετών, είναι το έσχατο μέτρο που προβλέπεται στον νόμο περί παιδιών σε σύγκρουση με το νόμο, αφού προηγουμένως υπάρχουν άλλες διαδικασίες οι οποίες ακολουθούνται. Όταν αυτές οι διαδικασίες αποτύχουν και ο ανήλικος συνεχίζει την παραβατική του συμπεριφορά, ή αν το αδίκημα στο οποίο υπέπεσε είναι αρκούντως σοβαρό, τότε η υπόθεσή του θα καταλήξει ενώπιον του Δικαστηρίου Ανηλίκων.
Όπως εξήγησε ο κ. Τσιάρτας, η νομοθεσία αυτή στοχεύει στην εγκαθίδρυση ενός συστήματος ποινικής δικαιοσύνης φιλικής προς τα παιδιά και βοηθά στην πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας. Πρόκειται, είπε, για ένα πρωτοποριακό νόμο, ο οποίος εγκαθιδρύει νέες παιδοκεντρικές προσεγγίσεις και μεθόδους μεταχείρισης ανήλικων παραβατών, προβλέπει νέους θεσμούς και εξωδικαστικές κυρίως διαδικασίες. Βασική αρχή του Νόμου είναι ότι η ποινική δίωξη και η κράτηση παιδιού συνιστούν το έσχατο μέτρο, ενώ προβλέπει εναλλακτικές της κράτησης ποινές, οι οποίες επιβάλλονται από ειδικό Δικαστήριο Παιδιών. Την ευθύνη παρακολούθησης της εφαρμογής του έχει το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως.
Μια από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που εγκαθιδρύει ο Νόμος, συνεχίζει ο ανώτερος λειτουργός του ΥΔΔΤ, είναι η λειτουργία ειδικού χώρου κράτησης παιδιών, εκτός φυλακών, ο οποίος πρέπει να έχει αναμορφωτικό, παιδαγωγικό, θεραπευτικό και χαρακτήρα πρόνοιας. Η καθυστέρηση που παρατηρήθηκε για τη λειτουργία του χώρου αυτού οφείλεται στην ετοιμασία των προδιαγραφών για την προκήρυξη προσφορών. Αυτή τη στιγμή, πρόσθεσε, έχουν ετοιμαστεί οι προδιαγραφές του χώρου από Τεχνοκρατική Επιτροπή, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι από όλες τις εμπλεκόμενες Υπηρεσίες. Παράλληλα, σε συνεργασία με το Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου ετοιμάστηκε ένα πλήρες σύγχρονο Κανονιστικό Πλαίσιο για τη λειτουργία του Χώρου Κράτησης Παιδιών, το οποίο είναι συμβατό με τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Συμβάσεις και Κατευθυντήριες Γραμμές για τον χειρισμό ανήλικων με παραβατική συμπεριφορά.
Επίσης, όπως μας είπε , ολοκληρώθηκε η δημόσια διαβούλευση «και έχουμε λάβει τις παρατηρήσεις και εισηγήσεις αρκετών υπηρεσιών και αρχών. Έχω συζητήσει το ζήτημα ενδελεχώς και με την καθ’ ύλη αρμόδια Επίτροπο για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Παιδιού και είμαστε έτοιμοι να αποστείλουμε το Σχέδιο Κανονισμών στη Νομική Υπηρεσία για νομοτεχνικό έλεγχο. Στόχος είναι να κατατεθεί στη Βουλή των Αντιπροσώπων για συζήτηση και ψήφιση εντός του τρέχοντος έτους. Για το σκοπό αυτό, έχει γίνει σχετική πρόβλεψη τόσο στον Προϋπολογισμό του 2023, όσο και στον Προϋπολογισμό του 2024 με ένα ποσό της τάξης των €700.000».
Η δομή κράτησης ανηλίκων θα είναι ένας χώρος εκτός φυλακών σε περιοχή είτε Λευκωσίας είτε Λάρνακας και αρχικά θα είναι χωρητικότητας 10 ατόμων με προοπτική να φιλοξενούνται μέχρι 25 πρόσωπα. Η διαχείρισή του θα δοθεί στον ιδιωτικό τομέα, όμως την ευθύνη της φύλαξης θα ανήκει στις φυλακές. Για το θέμα έγιναν αρκετές συζητήσεις. Αρχικά αποφασίστηκε όπως ο ιδιώτης που θα διαχειριζόταν τη δομή να έχει και την ευθύνη της φύλαξής της. Ωστόσο στη συνέχεια υπήρξαν αντιδράσεις και από τη Βουλή και από άλλους φορείς γιατί πρόκειται για ευαίσθητο θέμα και γι’ αυτό αποφασίστηκε όπως η ευθύνη μετακυληστεί στην Αστυνομία. Τελικά κρίθηκε πως θα ήταν ορθότερο την ευθύνη να αναλάβει το Τμήμα Φυλακών, αφού πρόκειται για φυλακή. Στις φυλακές ανηλίκων θα αναλάβουν αναβαθμισμένο ρόλο οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Ψυχικής Υγείας, θα εφαρμόζονται προγράμματα απεξάρτησης, γιατί πολλοί νέοι που καταπιάνονται με παραβατική συμπεριφορά είναι χρήστες ναρκωτικών. Όπως ανέφερε καταληκτικά ο κ. Τσιάρτας, ο χώρος θα είναι φιλικός προς τα παιδιά, δεν θα θυμίζει φυλακή όπως την ξέρουμε και στόχος είναι η ομαλή επανένταξή τους στην κοινωνία.
Αγορά υπηρεσιών επιμελητών
Σύμφωνα με τον κ. Τσιάρτα, ένα άλλο «κομμάτι» του νόμου που θα πρέπει να εφαρμοστεί, αφορά στους επιμελητές οι οποίοι θα συμπαρίστανται στους ανήλικους κατά τη σύλληψή τους. Θα είναι ο σύνδεσμος επικοινωνίας των γονιών τους με τις αρχές.
Ο ρόλος του επιμελητή, ανέφερε, είναι να διασφαλίζει ότι τα παιδιά σε σύγκρουση με το νόμο απολαμβάνουν τα δικαιώματα που προβλέπει ο Νόμος σε όλες τις εξωδικαστικές διαδικασίες, από το στάδιο της σύλληψης μέχρι την εφαρμογή του Προγράμματος Αποδικαστικοποίησης, στο οποίο έχει ενεργό ρόλο.
Το Πρόγραμμα Αποδικαστικοποίησης περιλαμβάνει επίσημη ή ανεπίσημη προειδοποίηση στο παιδί από τον Αστυνομικό Διευθυντή, ο οποίος έχει την ευθύνη για την εφαρμογή του Προγράμματος, την εποπτεία του από κηδεμονευτικό λειτουργό, σύγκληση Συμβουλίου Παιδιού το οποίο συντάσσει Σχέδιο Δράσης για το παιδί και παρακολουθεί την εφαρμογή του. Στόχος του Προγράμματος Αποδικαστικοποίησης είναι να βοηθήσει το παιδί με παραβατική συμπεριφορά να αντιληφθεί το αδίκημα που διέπραξε και τις συνέπειες του και να το αποτρέψει να το επαναλάβει, μέσω πολυθεματικών συναντήσεων, εξωδικαστικών διαδικασιών, θεραπευτικών ή/και εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Στο παρόν στάδιο, εργαζόμαστε για την ετοιμασία των όρων και προδιαγραφών για την αγορά υπηρεσιών επιμελητών, με προκαθορισμένες εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρία στο χειρισμό ανήλικων με παραβατική συμπεριφορά, ανάλογα και με τα περιστατικά της κάθε επαρχίας.
