Οι προτεινόμενες αλλαγές στο υπό αναθεώρηση Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την ορθολογική χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων που εναρμονίζεται με ευρωπαϊκό κανονισμό, προκαλούν την έντονη αντίδραση των αγροτών και των αγροτικών οργανώσεων που τους εκπροσωπούν. Μάλιστα, ετοιμάζονται για μεγάλη κινητοποίηση με τρακτέρ στις 19 Ιουνίου, με βασικό αίτημα την άρση των προτεινόμενων περιορισμών που επιβαρύνουν τη γεωργία σε ό,τι αφορά τα φυτοφάρμακα. Σύμφωνα με τους μέχρι σήμερα σχεδιασμούς τα τρακτέρ θα κατευθυνθούν στο Προεδρικό Μέγαρο και θα καταλήξουν στο Σπίτι της Ευρώπης, όπου προγραμματίζεται και διανυκτέρευση. Το αγροτικό κίνημα ζητά εξαιρέσεις ως κράτος μέλος και συγκεκριμένα για τις απαγορεύσεις χρήσης φυτοφαρμάκων σε ευαίσθητες περιοχές.
Σύμφωνα με τους εκπροσώπους των αγροτών, τα μέτρα αυτά εφόσον υιοθετηθούν θα οδηγήσουν στην εγκατάλειψη της υπαίθρου και κατ’ επέκταση στη συσσώρευση καύσιμης ύλης. Υπογραμμίζουν ότι με την καλλιέργεια δημιουργούνται αντιπυρικές λωρίδες και προστατεύονται και οι οικισμοί σε περίπτωση επέκταση πυρκαγιάς.
Ουσιαστικά η απαγόρευση χρήσης φυτοφαρμάκων αφορά τις πιο κάτω ευαίσθητες περιοχές:
>> Χώροι που χρησιμοποιεί το κοινό (πάρκα, κήποι, μονοπάτια, χώροι αναψυχής και άθλησης).
>> Χώροι που χρησιμοποιούν ευάλωτες ομάδες πληθυσμού (νοσοκομεία, γηροκομεία, σχολεία).
>> Ανθρώπινοι οικισμοί.
>> Αστική περιοχή που καλύπτεται από υδατόρεμα.
>> Μη παραγωγικές περιοχές υπό την Κοινή Γεωργική Πολιτική.
>> Οικολογικά ευαίσθητες περιοχές (περιοχές προστασίας νερών, δίκτυο Natura 2000 και εθνικά προστατευόμενες, περιοχές παρακολούθησης ειδών επικονιαστών).
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Μείωση στις πωλήσεις φυτοφαρμάκων στην Κύπρο το 2021
Η αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την ορθολογική χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων που απορρέει από την ευρωπαϊκή οδηγία 2009/128/ΕΚ και τους εναρμονιστικούς περί Ορθολογικής Χρήσης Γεωργικών Φαρμάκων Κανονισμούς του 2012.
Κανονισμοί που έχουν συμβατότητα με στόχους της Στρατηγικής «Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο» και την πολιτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία). Δύο είναι οι κύριοι στόχοι της Στρατηγικής μείωσης των φυτοφαρμάκων μέχρι το 2030. Ο πρώτος, αφορά τη μείωση κατά 50% της συνολικής χρήσης και κινδύνων από τα χημικά φυτοφάρμακα μέχρι το 2030. Ο δεύτερος τη μείωση κατά 50% των επικίνδυνων φυτοφαρμάκων μέχρι το 2030.
Η πρόταση κανονισμού που έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση από το Τμήμα Περιβάλλοντος για την ορθολογική χρήση φυτοφαρμάκων και περιλαμβάνεται στο υπό αναθεώρηση Σχέδιο 2023- 2027 αφορά:
1. Νομικά δεσμευτικοί στόχοι: 50% μείωση στη χρήση και κινδύνους χημικών φυτοφαρμάκων και της χρήσης των πιο επικίνδυνων μέχρι το 2030 (με εθνικούς δεσμευτικούς στόχους 35-70% στη βάση συγκεκριμένης μεθοδολογίας).
2. Εφαρμογή αρχών ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας από όλους τους γεωργούς και επιβολή υποχρεωτικών κανόνων ανά καλλιέργεια-χρήση χημικών φυτοφαρμάκων ως ύστατη λύση, – τήρηση ηλεκτρονικών αρχείων για μέτρα ολοκληρωμένης διαχείρισης παρασίτων και για ψεκαστήρες.
3. Τροποποίηση Κανονισμού της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής ώστε να επιτρέπει κατ’ εξαίρεση χρηματοδότηση των απαιτήσεων στα Στρατηγικά Σχέδια για στήριξη της συμμόρφωσης γεωργών, για 5 χρόνια.
4. Απαγόρευση χρήσης όλων των φυτοφαρμάκων στις ευαίσθητες περιοχές και εντός ζώνης 3 μέτρων από αυτές.
5. Δημιουργία ανεξάρτητου δικτύου Συμβούλων (χωρίς σύγκρουση συμφερόντων) και υποχρεωτική λήψη στρατηγικών συμβουλών ετήσια από επαγγελματίες χρήστες)
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Φυτοφάρμακα στα ούρα των παιδιών – Ανησυχητικά ευρήματα
Αναθεωρημένο διάταγμα για το 2023
Μέσα από το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την πενταετία 2023-2027, καθορίζονται οι ποσοτικοί και άλλοι στόχοι, μέτρα και χρονοδιαγράμματα για τη μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων από τη χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον και για την ανάπτυξη και την εισαγωγή ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας καθώς και εναλλακτικών προσεγγίσεων και τεχνικών προκειμένου να μειωθεί η εξάρτηση από τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Ένα από τα ζητήματα αφορά την κατάρτιση επαγγελματιών χρηστών, διανομέων και συμβούλων και έχει στόχο την κατάρτιση σε θέματα παραρτήματος Οδηγίας σχετικά με την ορθολογική χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων και τη χορήγηση πιστοποιητικού κατάρτισης επαγγελματία χρήστη, διανομέα και σύμβουλου, ως απόδειξη επάρκειας γνώσεων.
Σε σχέση με την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού έχει τεθεί στόχος η λήψη μέτρων για την ελαχιστοποίηση κινδύνων και επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον από τη χρήση φυτοφαρμάκων.
Μείωση χρήσης φυτοφαρμάκων σε συγκεκριμένες περιοχές
Με στόχο την προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος με την ελαχιστοποίηση ή απαγόρευση της χρήσης φυτοφαρμακευτικών προϊόντων σε συγκεκριμένες περιοχές καθορίζονται ειδικές περιοχές. Στην πρώτη περιλαμβάνονται οι περιοχές όπου έχει πρόσβαση το ευρύ κοινό / ευπαθείς ομάδες. Στη δεύτερη περιλαμβάνονται οι προστατευόμενες περιοχές υδατικών συστημάτων/ υδάτων αναψυχής και περιοχές δικτύου Natura 2000. Στην Τρίτη περιλαμβάνονται ειδικές περιοχές όπου έχει πρόσφατα εφαρμοστεί φυτοπροστασία/ προσβάσιμες από εργαζόμενους. Υποχρέωση σήμανσης με χρόνο επανεισόδου ή πρόσβασης στον χώρο.
Δείκτες κινδύνου και παρακολούθησης
Για τη μέτρηση της προόδου που σημειώνεται στη μείωση των κινδύνων και των δυσμενών επιπτώσεων για την υγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον από τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων, ως αποτέλεσμα της εφαρμογής του παρόντος Εθνικού Σχεδίου Δράσης, η Αρμόδια Αρχή θα αξιοποιήσει τους εναρμονισμένους δείκτες κινδύνου που έχουν θεσπιστεί σε κοινοτικό επίπεδο. Στο πλαίσιο εφαρμογής του ΕΣΔ 2023-2027, πρόσθετα από την αξιοποίηση των εναρμονισμένων δεικτών κινδύνου, θα παρακολουθούνται και οι πιο κάτω δείκτες, ώστε να μετρήσιμη η επίτευξη των συνολικών στόχων του παρόντος Εθνικού Σχεδίου Δράσης.
>> Δείκτης για Κατάρτιση και Πιστοποίηση όλων των επαγγελματιών διανομέων και συμβούλων: Στόχος η ανανέωση των πιστοποιητικών κατά 20% ανά έτος και δείκτης αριθμού εκμεταλλεύσεων που έλαβαν συμβουλευτικές υπηρεσίες.
>> Πωλήσεις φυτοπροστατευτικών προϊόντων: Δείκτες για παρακολούθηση πωλήσεων φυτοπροστατευτικών προϊόντων που δεν περιέχουν χημικές δραστικές ουσίες, φυτοπροστατευτικών προϊόντων με χημικές δραστικές ουσίες, πιο επικίνδυνων φυτοπροστατευτικών προϊόντων, μη αδειοδοτημένων φυτοπροστατευτικών προϊόντων.
>> Επίπεδα υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών προϊόντων σε φυτικά προϊόντα: Στόχος η μείωση του ποσοστού των υπερβάσεων των ανώτατων επιτρεπτών ορίων υπολειμμάτων, η οποία να ακολουθεί φθίνουσα τάση με στόχο, το ποσοστό των υπερβάσεων να μην ξεπερνά το 5% μέχρι το 2027.
>> Ανιχνεύσεις υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών προϊόντων στα επιφανειακά ύδατα: Στόχος μείωσης ανιχνεύσεων. Αφού εκτιμηθεί η υφιστάμενη κατάσταση, θα εξετασθεί η ανάγκη να τεθούν μελλοντικοί στόχοι για μείωση της παρουσίας φυτοπροστατευτικών προϊόντων στα επιφανειακά ύδατα, στοχεύοντας κυρίως στην ανίχνευση δραστικών ουσιών προτεραιότητας.
>> Χειρισμός άδειων συσκευασιών φυτοπροστατευτικών προϊόντων: Οι άδειες συσκευασίες φυτοπροστατευτικών προϊόντων αποτελούν πηγή κινδύνου για το περιβάλλον. Στόχος αύξησης ποσοστού άδειων συσκευασιών προς ανακύκλωση κατά 5% ετησίως.
>> Περιστατικά οξείας δηλητηρίασης από φυτοπροστατευτικά προϊόντα: Μείωση σε σχέση με προηγούμενη πενταετία.
>> Επιθεώρηση εξοπλισμού φυτοπροστατευτικών προϊόντων: Δείκτης επιθεώρησης να καλύψει το 50% ενεργού εξοπλισμού (σήμερα 11,7%) και δείκτης εγγραφής στο Μητρώο Εξοπλισμού να καλύψει το 80% του ενεργού εξοπλισμού μέχρι 2027 (σήμερα 26%).
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Εφικτή η απαγόρευση των φυτοφαρμάκων
Από τη μια υπάρχει η παραδοχή ότι η Κύπρος κατέχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά υπέρβασης των ανώτατων επιπέδων υπολειμμάτων για τα φυτοφάρμακα σε τρόφιμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα, το 10% των δειγμάτων φρούτων και λαχανικών που λαμβάνονται, έχουν αυξημένα ποσοστά σε υπολείμματα. Από την άλλη, ο κίνδυνος που θέτουν οι αγροτικές οργανώσεις έχει να κάνει με την υποβάθμιση της γεωργικής γης, σε περίπτωση που αγρότες σταματήσουν να καλλιεργούν λόγω των περιορισμών που τίθενται από τους νέους ποσοτικούς και άλλους στόχους. Σε γεωργική γη που δεν αξιοποιείται πλέον παραγωγικά, υπάρχει ο κίνδυνος ότι η εγκατάλειψη της θα οδηγήσει στην εξάπλωση της ανεπιθύμητης βλάστησης. Συνέπεια αυτού ο κίνδυνος επέκτασης πυρκαγιών είναι αυξημένος. Επομένως, οι όποιες αποφάσεις πρέπει να λάβουν υπόψη τη μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων από τη χρήση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον και παράλληλα να προσμετρηθούν οι επιπτώσεις από τυχόν εγκατάλειψη της υπαίθρου από την απαγόρευση χρήσης των φυτοφαρμάκων.
