Θα ταξιδέψουμε σχεδόν 40 χρόνια πίσω, σε μια εποχή που το ΡΙΚ είχε το μονοπώλια και η τεχνολογία ήταν ανύπαρκτη. Οι αναμνήσεις που θα μοιραστώ μαζί σας, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Χρύσανθου Χρυσάνθου «Ματαιοπονήματα (τουτέστιν, ο καθένας με τον πόνο του…)» (εκδόσεις «Αρμίδα», 2021), καλύπτουν τη χρονική περίοδο 1985-1989, όσα και τα χρόνια που εργάστηκα με την αείμνηστη Αλέκα Γράβαρη – Πρέκα στην εκπομπή «Εμείς κι ο κόσμος μας» ως βοηθός λειτουργός προγραμμάτων. Η εκπομπή πρωτοξεκίνησε το 1969 με την ονομασία «Η γυναίκα και ο κόσμος της». Την επιμέλεια και παρουσίαση είχε η Μαίρη Κοντογιάννη. Αργότερα ονομάστηκε «Εμείς κι ο κόσμος μας», αφού πλέον απευθυνόταν σε ευρύτερο ακροατήριο.
Η Αλέκα ανέλαβε την εκπομπή το 1980 και παρέμεινε σ’ αυτήν μέχρι το 1999. Τότε μεταδιδόταν έξι φορές τη βδομάδα, από Δευτέρα έως Σάββατο. Εργαζόμασταν και τα Σάββατα, αφού δεν είχε καθιερωθεί ακόμη η πενθήμερη βδομάδα εργασίας. Η μορφή της εκπομπής ήταν εντελώς διαφορετική από τη σημερινή. Περιελάμβανε πλούσια θεματολογία και η κάθε μέρα είχε τη δική της ταυτότητα.
Ανάμεσα στα θέματα ήταν συνεντεύξεις, οι οποίες κάλυπταν ευρύ φάσμα θεμάτων, ταξιδιωτικά κείμενα, παρουσιάσεις βιβλίων, επετειολόγιο, συνταγή της ημέρας, χρονογράφημα/ευθυμογράφημα. Κι ακόμα είχαμε και το δελτίο τιμών. Επρόκειτο για μια συνεργασία της εκπομπής με την Αγορανομική Υπηρεσία του Υπουργείου Εμπορίου, η οποία κάθε μέρα μας έδινε τις τιμές βασικών καταναλωτικών προϊόντων, όπως κρεάτων, ψαριών, φθαρτών, οσπρίων, γαλακτοκομικών κ.ά.
Το δελτίο τιμών ήταν ένα ένθετο, που έβρισκε μεγάλη απήχηση στους ακροατές, οι οποίοι, όπως μας έλεγαν, περίμεναν ν’ ακούσουν πρώτα τις τιμές και μετά να βγουν στην αγορά για τα ψώνια τους. Το τελευταίο μέρος της εκπομπής έφερε τον τίτλο «Στις ρίζες μας». Γινόταν αναφορά στην κατεχόμενη γη μας, για να θυμόμαστε και να μην ξεχνούμε.
Μέρος της εκπομπής στηριζόταν σε κείμενα συνεργατών (εκπαιδευτικών ως επί το πλείστον), τα οποία έφταναν κοντά μας σε χειρόγραφη μορφή και στη συνέχεια έπρεπε να δακτυλογραφηθούν, να ηχογραφηθούν και να προγραμματιστούν για μετάδοση. Οι συνεργασίες αυτές αποτελούσαν μια δεξαμενή υλικού, από την οποία αντλούσαμε καθημερινά για το κτίσιμο της εκπομπής. Γι’ αυτό, με σωστό προγραμματισμό φροντίζαμε να την έχουμε πάντα γεμάτη.
Θα μνημονεύσω μερικούς συνεργάτες: Δρ Κύπρος Χρυσάνθης, Κώστας Μιχαηλίδης, Κώστας Παπασταύρου, Δήμητρα Παπαμιλτιάδου, Κίκα Ολυμπίου, Ζήνα Λυσάνδρου, Ελένη Χατζημιχαήλ.
Είχαμε επίσης συνεργάτιδα και από την Αθήνα. Επρόκειτο για την εκπαιδευτικό και συγγραφέα Μαρία Αμαριώτου, η οποία μας έστελλε το χρονογράφημά της.
Στην παρουσίαση της εκπομπής ήταν η Πόλυ Παύλου και στην επιλογή των τραγουδιών η Τασούλα Λεκάκη, από το Μουσικό τμήμα του ΡΙΚ.
Στο τέλος κάθε μέρους, όταν η εκπομπή έπαιρνε την τελική της μορφή, έπρεπε να τη στείλουμε στον εκάστοτε τμηματάρχη, ο οποίος, αφού έκαμνε τις παρατηρήσεις του, αν υπήρχαν, μας την έστελλε πίσω με την υπογραφή του, ένδειξη της έγκρισής του για μετάδοση.
Εκείνα τα χρόνια (και θυμίζω πως είμαστε αρκετά χρόνια πίσω), πολλά νέα παιδιά, τα οποία ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους και μέχρι να εργοδοτηθούν, κτυπούσαν την πόρτα της εκπομπής, αναζητώντας εργασία. Ένα από τα νέα παιδιά, εν έτει 1987, ήταν και ο αγαπητός Χρύσανθος Χρυσάνθου, μετά την αποφοίτησή του από το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Λένινγκραντ. Ήρθε σε μας με συγκεκριμένες εισηγήσεις. Η Αλέκα ήταν πάντα ανοικτή σε νέες ιδέες και προτάσεις, που θα εμπλούτιζαν την εκπομπή. Τον άκουσε και του έδωσε το πράσινο φως για τη συγγραφή ευθυμογραφήματος, αφού ήταν κάτι που έλειπε από την εκπομπή.
Αποτέλεσμα της συνεργασίας ήταν τα ευθυμογραφήματα, που συμπεριλήφθηκαν στο βιβλίο του Χρύσανθου Χρυσάνθου «Ματαιοπονήματα (τουτέστιν, ο καθένας με τον πόνο του…)», που εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο «Αρμίδα» το 2021, και το οποίο ο Χρύσανθος αφιέρωσε στη μνήμη της Αλέκας. Τα ευθυμογραφήματα του Χρύσανθου τα διάβαζε τότε, το 1987-1991, με την εκφραστική του φωνή ο Κώστας Χούρης. Ηχογραφούνταν και μεταδίδονταν από την εκπομπή τη στιγμή που η Αλέκα έκρινε ότι ήταν κατάλληλη, κατά τη ροή του προγράμματος.
Και κάτι ακόμη: Μοιραζόμασταν τότε το ίδιο γραφείο με τη Μαίρη Κοντογιάννη, η οποία είχε την κατάρτιση της δίωρης επικαιρικής εκπομπής «Ραδιοφωνική εφημερίδα». Δυο δηλαδή καθημερινές εκπομπές, με φιλοξενούμενους συνεργάτες και επισκέπτες, στεγάζονταν ή καλύτερα στριμώχνονταν στον ίδιο χώρο… Και το κυριότερο: είχαμε μόνο μία τηλεφωνική γραμμή! Παρ’ όλα αυτά, δεν παραπονιόμασταν, τα καταφέρναμε.
Με την πάροδο του χρόνου και την είσοδο της «ελεύθερης ραδιοφωνίας», το ραδιοφωνικό σκηνικό άρχισε να αλλάζει. Η εκπομπή «Εμείς κι ο κόσμος μας» προσαρμόστηκε σταδιακά στα νέα δεδομένα. Η Αλέκα κάθισε στο μικρόφωνο και άνοιξε τις τηλεφωνικές γραμμές. Οι ακροατές απέκτησαν ένα βήμα για να εκφραστούν, να ρωτήσουν, να ακουστούν. Η πρώτη ζωντανή εκπομπή, με ιατρικό θέμα μεταδόθηκε στο τέλος του 1989. Τα τηλεφωνήματα έπεφταν βροχή. Μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο.
Με την αφυπηρέτηση της Αλέκας, ανέλαβε την εκπομπή η Έρσα Χαραλάμπους. Σήμερα βρίσκεται στα χέρια του Λουκά Χάματσου και μεταδίδεται εδώ και μερικά χρόνια και από την τηλεόραση.
Ταξιδέψαμε μερικές δεκαετίες πίσω για να γνωρίσουμε μιαν άλλη εποχή του ραδιοφώνου, η οποία απέχει κατά πολύ από τη σημερινή πραγματικότητα. Σε όλα αυτά τα χρόνια η εκπομπή «Εμείς κι ο κόσμος μας», που συμπληρώνει φέτος 54 χρόνια ζωής, άντεξε στο πέρασμα του χρόνου και διανύει μια επιτυχημένη ραδιοφωνική πορεία. Αναμφίβολα είναι ταυτισμένη με το όνομα της αείμνηστης Αλέκας Γράβαρη – Πρέκα, η οποία με αγάπη, ζήλο και μεράκι την ανέδειξε, τη μεγάλωσε και την παρέδωσε στους νεότερους. Μέχρι σήμερα η εκπομπή γράφει τη δική της ιστορία, ως μια από τις μακροβιότερες εκπομπές του ραδιοφώνου, μαζί με το «Κυπριώτικο σκετς» και το «Θέατρο από το ραδιόφωνο».
* Η Μαρία Ξενοφώντος διετέλεσε αναπληρώτρια διευθύντρια Ραδιοφωνικών και Μουσικών Προγραμμάτων του ΡΙΚ και μίλησε στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου του Χρύσανθου Χρυσάνθου «Ματαιοπονήματα (τουτέστιν ο καθένας με τον πόνο του…)» στο Θεατράκι ΡΙΚ στις 14 Μαρτίου 2023, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 70 χρόνων από την πρώτη εκπομπή του ραδιοφώνου του ΡΙΚ.
