«Τώρα το μεγάλο στοίχημα για την Κυπριακή Δημοκρατία είναι η αποτελεσματική και πλήρης εφαρμογή της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας» (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) τονίζει σε συνέντευξη του στον «Φ» ο Άριστος Τσιάρτας πρόεδρος του Εθνικού Συντονιστικού Φορέα για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών, με αφορμή την έγκριση από το υπουργικό Συμβούλιο πριν δέκα ημέρες – στις 15 Φεβρουαρίου 2023 – της πρώτης Εθνικής Στρατηγικής και του πρώτου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών.

«Το μεγάλο στοίχημα για εμάς είναι η διασφάλιση της δέσμευσης των εμπλεκόμενων υπουργείων ώστε ν’ αγκαλιάσουν και να υλοποιήσουν την Εθνική Στρατηγική» αναφέρει σε δική της δήλωση στο «Φ» για το ίδιο θέμα η Σουσάνα Παύλου πρόεδρος της  Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΕΠΚΒΟ) που έχει αποστολή της την καλύτερη εφαρμογή του σχετικού Νόμου σε συνεργασία με τους αρμόδιους κρατικούς και εθελοντικούς φορείς, με σκοπό την αποτελεσματική πρόληψη και ολική εξάλειψη της βίας στην οικογένεια. Η κυρία Παύλου ως πρόεδρος της ΣΕΠΚΒΟ είναι ένα από τα 12 μέλη του  Εθνικού Συντονιστικού Φορέα για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών που συστάθηκε από την κυβέρνηση τον Μάρτιο του 2022. Ο Φορέας περιλαμβάνει εκπροσώπους κρατικών υπηρεσιών, αλλά και μη κυβερνητικών οργανώσεων και έχει την ευθύνη για τον συντονισμό, σχεδιασμό, εφαρμογή, παρακολούθηση και αξιολόγηση των πολιτικών και μέτρων για την πρόληψη και καταπολέμηση όλων των μορφών βίας που περιλαμβάνονται στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.

Δύο χρόνια με «βαθιές και ουσιαστικές τομές» 

«Από την πρώτη στιγμή σύστασης του ο Εθνικός Συντονιστικός Φορέας έθεσε ως προτεραιότητα του την ετοιμασία της πρώτης Εθνικής Στρατηγικής και του πρώτου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για Πρόληψη και Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών», μας είπε ο Άριστος Τσιάρτας και πρόσθεσε: «Με την πολύτιμη βοήθεια εξωτερικών συνεργατών μας και μετά από δυο κύκλους ανοιχτών διαβουλεύσεων, το υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε στις 15 Φεβρουαρίου 2023, τα δυο σημαντικά αυτά θεσμικά κείμενα που λαμβάνουν υπόψη τις Συστάσεις της πρόσφατης έκθεσης αξιολόγησης της  Επιτροπής Grevio του Συμβουλίου της Ευρώπης. Κινούνται μάλιστα σε τέσσερις θεματικούς άξονες: 

»στην πρόληψη της έμφυλης βίας, 

»στη δίωξη και τιμωρία των δραστών, 

»στην προστασία των θυμάτων και,

»στο σχεδιασμό συντονισμένων πολιτικών για αντιμετώπιση της έμφυλης βίας. Στο Πρώτο Εθνικό Σχέδιο Δράσης, με πενταετή ορίζοντα υλοποίησης (2023-2028), καταγράφονται με συστηματικό τρόπο οι βασικοί στόχοι και προτεραιότητες οι οποίες εξειδικεύονται  σε υλοποίηση λεπτομερών  επιμέρους δράσεων, ενώ ορίζονται οι φορείς και τα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης, καθώς και οι ποιοτικοί και ποσοτικοί δείχτες παρακολούθησης των αποτελεσμάτων. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Στην  Κύπρο έχει πλέον διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο για πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Καταλύτης των αλλαγών που έχουν επέλθει τα τελευταία χρόνια  υπήρξε η υιοθέτηση και εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, η οποία αποτέλεσε το έναυσμα, ώστε να προωθηθεί μια σειρά σημαντικών αλλαγών στη νομοθεσία, να ενδυναμωθεί και να επεκταθεί το δίκτυο υπηρεσιών για τα θύματα και να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες ευαισθητοποίησης απέναντι σε ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα. Ειδικότερα, την τελευταία διετία σημειώθηκαν βαθιές και ουσιαστικές τομές στον τομέα αυτό, όπως είναι η ψήφιση των νομοθεσιών για καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, του σεξισμού και της παρενόχλησης και παρενοχλητικής παρακολούθησης. Αξιοσημείωτη είναι και η ετοιμασία ειδικού νομοσχεδίου για την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής σε γυναίκες θύματα έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Κομβικής σημασίας υπήρξε και η δημιουργία του πολυθεματικού Σπιτιού της Γυναίκας, η σύσταση στην Αστυνομία ειδικών Κλιμακίων για διαχείριση των υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας και η αναθεώρηση των Πρωτοκόλλων που εφαρμόζει η Αστυνομία κατά το χειρισμό υποθέσεων σεξουαλικής βίας και βιασμού. Εξίσου σημαντική εξέλιξη αποτελεί και η δημιουργία του Εθνικού Συντονιστικού Φορέα, ο οποίος έχει τη συνολική ευθύνη για το σχεδιασμό και την υλοποίηση στρατηγικών και μέτρων προς συμμόρφωση με τη σημαντική διεθνή Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης». 

Οι  άνισες σχέσεις εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών

«Τα αντανακλαστικά της κοινωνίας και των κρατικών υπηρεσιών έναντι της έμφυλης βίας  έχουν οξυνθεί, εκκρεμούν όμως πολλά ζωτικά ζητήματα» επεσήμανε ο πρόεδρος του Εθνικού Συντονιστικού Φορέα για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών. «Η βία που βασίζεται στο φύλο – πρόσθεσε ο κ. Τσιάρτας – είναι πλέον αναγνωρίσιμη, ενώ αποτελεί και αιτία πολλών αλλαγών σε διοικητικές πρακτικές και στις κοινωνικές αντιλήψεις και νοοτροπίες. Διαρκές ζητούμενο ωστόσο παραμένει η ανατροπή των στερεοτύπων, των αντιλήψεων και των συμπεριφορών που επιτρέπουν, ενθαρρύνουν και ανέχονται την αναπαραγωγή και διαιώνιση της έμφυλης βίας. Το μεγάλο στοίχημα είναι η αποτελεσματική και πλήρης εφαρμογή της  Σύμβασης, καθώς και η αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της έμφυλης βίας που πηγάζουν από τις ιστορικά άνισες σχέσεις ισχύος/εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Δυστυχώς η έμφυλη βία, με όποια μορφή και αν εκδηλώνεται, έχει μοναδική ιστορική αντοχή, αλλά και πολύ οδυνηρές και τραυματικές επιπτώσεις στις ζωές χιλιάδων γυναικών. Πολλές γυναίκες που κακοποιούνται  από την ανδρική βαναυσότητα, μπορεί να κουβαλούν δια βίου και σιωπηλά τα τραύματα τους, είτε επειδή δεν μπορούν ή δεν τολμούν να καταγγείλουν, είτε επειδή βρίσκονται εγκλωβισμένες σε ένα ταπεινωτικό περιβάλλον που τις κάνει να  αισθάνονται και υπαίτιες για την κακοποίησή τους. Γι’ αυτό οφείλουμε να διαρρήξουμε τη σιωπή και την ανοχή γύρω από την έμφυλη βία, αλλά και να γίνουμε πιο αποτελεσματικοί στην προστασία των θυμάτων, ενθαρρύνοντας και ενδυναμώνοντας τα να καταγγείλουν την κακοποίηση, παρέχοντας τους ταυτόχρονα, ένα επαρκές δίχτυ προστασίας και ένα αποτελεσματικό πλαίσιο τιμωρίας των δραστών». 

Η φωνή των θυμάτων πρέπ ει να μπορεί να ακουστεί

Όπως τόνισε στον «Φ» ο Άριστος Τσιάρτας, «σε κάθε περίπτωση, σημασία έχει να πειστεί η κάθε γυναίκα που ζει σ’ ένα κακοποιητικό περιβάλλον ότι δεν είναι μόνη και ότι η φωνή της οφείλει και πρέπει να μπορεί να ακουστεί. Επιπλέον – συνέχισε – ας μη διαφεύγει ότι η έμφυλη βία έχει πολλαπλές συνέπειες και δεν επηρεάζει μόνο τις γυναίκες, αλλά και παιδιά που είναι συνήθως μάρτυρες και θύματα βίας, καθώς και οικογένειες και ολόκληρες κοινωνίες».

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης δεν αποκλείει να υπάρχουν και άνδρες θύματα βίας, έτσι δεν είναι, ρωτήσαμε τον κ. Τσιάρτα, και μας επεσήμανε: «Η βία μπορεί να προσβάλει τον καθένα. Ωστόσο συγκεκριμένες μορφές βίας, όπως η ενδοοικογενειακή στρέφονται με συντριπτικά μεγαλύτερη συχνότητα σε βάρος των γυναικών και όχι των αντρών, ώστε τελικά η βία αυτή να παρουσιάζει ένα ξεχωριστό ποιοτικό και ποσοτικό μέγεθος που επιτρέπει το χαρακτηρισμό της ως μια μορφή έμφυλης βίας  που διαπράττεται κατά των γυναικών επειδή ακριβώς είναι γυναίκες. Και ναι, η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης παρότι επικεντρώνεται στην έμφυλη διάσταση του ζητήματος της βίας, την ίδια στιγμή δεν παραγνωρίζει το γεγονός ότι και οι άνδρες μπορεί επίσης να είναι θύματα βίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, περιλαμβανομένου του Ποινικού Κώδικα, παρέχει προστασία και στήριξη σε όλα τα θύματα βίας, ανεξαρτήτως φύλου». 

-Υπήρξε αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας και του περιορισμού στο σπίτι;

-Τα στατιστικά μιλούν για αύξηση των περιστατικών κατά τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης. Η καραντίνα μπορεί να απέτρεψε την εξάπλωση της πανδημίας, ευνόησε όμως  δυστυχώς την αύξηση, αλλά και την κλιμάκωση των περιστατικών  έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Παράλληλα δημιούργησε δυσκολίες στην πρόσβαση των θυμάτων σε υπηρεσίες προστασίας και στήριξης.

-Πώς αντιμετωπίζει η Επιτροπή Grevio του Συμβουλίου της Ευρώπης τις μετανάστριες;

-Οι μετανάστριες και οι προσφύγισσες, γυναίκες και κορίτσια, βρίσκονται στο επίκεντρο της Έκθεσης Αξιολόγησης της Επιτροπής Grevio, αλλά και της ίδιας της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης. Είναι γεγονός ότι αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο έκθεσης σε βία, λόγω κοινωνικού αποκλεισμού ή των ευρύτερων κινδύνων διακρίσεων που αντιμετωπίζουν στην καθημερινή τους ζωή, σε συσχετισμό με πλήθος αναχρονιστικών παραδόσεων και των έμφυλων στερεοτύπων που τις συνοδεύουν. Δυσκολίες φαίνεται να αντιμετωπίζουν επίσης στην αναζήτηση και λήψη βοήθειας και υποστήριξης. Πολύ πρόσφατα,  με απόφαση του υπουργικού Συμβουλίου και μετά από πρωτοβουλία της υπουργού Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, η οποία σημειωτέον επέδειξε ιδιαίτερο ζήλο και αποφασιστικότητα στην προώθηση των ζητημάτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και καταπολέμησης της έμφυλης βίας, έχουν αρθεί δύο εκ των τριών επιφυλάξεων που είχαν κατατεθεί το 2015 κατά την υπογραφή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης. Η πρώτη επιφύλαξη που έχει αρθεί, αφορά στη Δικαστική Δικαιοδοσία και η δεύτερη και πλέον σημαντική στο Καθεστώς Διαμονής των γυναικών θυμάτων βίας, που εξαρτάται από αυτό του συζύγου ή συντρόφου τους. Η άρση της επιφύλαξης αυτής συνιστά δείγμα σταθερής προσήλωσης και σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα και την έμφυλη ισότητα, τα οποία διασφαλίζονται μέσω της κορυφαίας Συνθήκης της Κωνσταντινούπολης». Υπενθυμίζουμε ότι ιδιαίτερη συζήτηση για την επιφύλαξη αυτή που έθεσε η  Κυπριακή Δημοκρατία στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης με ισχύ μέχρι το 2023, έγινε στη διάρκεια συνεδρίας της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 21 Μαρτίου 2022 που ο υπογράφων κάλυψα δημοσιογραφικά, με θέμα  την πορεία εφαρμογής της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά στη διάρκεια της συζήτησης σε σχέση με τη συγκεκριμένη επιφύλαξη η πρόεδρος της Επιτροπής βουλεύτρια του ΑΚΕΛ Ειρήνη Χαραλαμπίδου, «υπάρχουν αλλοδαπές γυναίκες παντρεμένες με Κύπριους, που όταν ζητήσουν διαζύγιο λόγω έμφυλης βίας, θα βρεθούν μπροστά στο τραγικό δίλημμα να απελαθούν για λήξη της άδειας παραμονής τους, αν καταγγείλουν τον σύζυγό τους.

Το νομικό εργαλείο κατά της έμφυλης βίας

«Ένα μεγάλο μέρος της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης αφορά την ενδοοικογενειακή βία, γι’ αυτό και η Συμβουλευτική Επιτροπή για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια, από την αρχή διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στην όλη προώθηση ψήφισης και εφαρμογής της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης και κατ’ επέκταση της παρούσας Στρατηγικής, (που αποτέλεσε σημαντική δράση στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια 2017-2019), υπογραμμίζει η πρόεδρος της ΣΕΠΚΒΟ Σουσάνα Παύλου στη δήλωση της στον «Φ» που υπογράφεται επίσης από τη διοικητική λειτουργό της Επιτροπής Νικολέττα Ρένκο.

 Όπως επισημαίνεται στη δήλωση, η ΣΕΠΚΒΟ συνέβαλε τα δύο τελευταία χρόνια «στην προώθηση ψήφισης και εφαρμογής της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, στη δημιουργία του «Σπιτιού της Γυναίκας», μια καινοτόμα υβριδική δομή συστέγασης κρατικών υπηρεσιών εντατικής διαχείρισης υποθέσεων βίας, στη ψήφιση του περί της Προστασίας από Παρενόχληση και Παρενοχλητική Παρακολούθηση Νόμου του 2021, στη ψήφιση του περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας και περί Συναφών Θεμάτων Νόμου του 2021, στην προώθηση τροποποιήσεων που αφορούν θέματα νομικής αρωγής των θυμάτων βίας τα οποία απορρέουν από τη Σύμβαση και επηρεάζουν εθνικές σχετικές νομοθεσίες, στην προώθηση εφαρμογής του άρθρου 31 της Σύμβασης που αφορά την επιμέλεια παιδιών σε υποθέσεις βίας και επηρεάζουν εθνικές σχετικές νομοθεσίες, στην προώθηση της άρσης των τριών επιφυλάξεων που έθεσε η Κυπριακή Δημοκρατία προς πλήρη εφαρμογή της Σύμβασης και στην προώθηση πλήρους εναρμόνισης του περί Βίας στην Οικογένεια (Πρόληψη και Προστασία Θυμάτων) Νόμου του 2000 με το Νόμο του 2021».

 Η  Σουσάνα Παύλου υπογράμμισε ότι «η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης την οποία η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψε στις 16 Ιουνίου 2015 και κύρωσε στις 10 Νοεμβρίου 2017, αποτελεί το μοναδικό δεσμευτικό, διεθνές νομικό εργαλείο που αναμένεται να συμβάλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση αποτελεσματικών πολιτικών για την πρόληψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών συμπεριλαμβανομένων και ανήλικων, στην προστασία, στήριξη και ενδυνάμωση των θυμάτων βίας, στη δημιουργία δομών εξιδεικευμένων υπηρεσιών προς τις γυναίκες θύματα βίας, καθώς και στην παραδειγματική τιμωρία των δραστών. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης ως μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή δεσμευτική πολιτική προς τα κράτη μέλη, αποτέλεσε τη νομική ομπρέλα προώθησης και ενίσχυσης όλων των σχετικών εθνικών νομοθεσιών και εθνικών δράσεων, υφιστάμενων και νέων με απώτερο στόχο την υλοποίηση της».