Διαρκούσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, το 2017, οι κάτοικοι της Πάφου έβλεπαν έκπληκτοι οι περισσότεροι να μεταμορφώνεται μέρα με τη μέρα μπροστά τους ένας τεράστιος χώρος στην καρδιά του εμπορικού κέντρου της πόλης, από εστία εγκατάλειψης και παρακμής, σε μια εντυπωσιακή κυψέλη πολιτιστικών και εμπορικών δράσεων. Ήταν το Χάνι του Ιμπραήμ, ένας χώρος που τον 19ον και μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα αποτελούσε συστατικό στοιχείο της καθημερινότητας, των εμπορικών δραστηριοτήτων και της διακίνησης των κατοίκων του νησιού και ο οποίος πάντως στους παφίτες των νεώτερων γενεών δεν θύμιζε τίποτα πλέον.
Μια πενταετία από τότε, το Χάνι του Ιμπραήμ αποτελεί συστατικό στοιχείο της πολιτιστικής, κοινωνικής και εμπορικής ζωής της πόλης, σε βαθμό που ουδείς πλέον το θεωρεί ως «αξιοπερίεργο» στοιχείο της καθημερινότητας. Σήμερα, αυτό που αλλάζει εκ νέου, είναι η είσοδος στην καθημερινότητα των Παφίων τριών ακόμη, ξεχασμένων, χανιών της πόλης που παίρνουν σειρά για να επανέλθουν στην καθημερινότητά της.
Ο Δήμος Πάφου έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο σχέδιο για την αναβίωση και των άλλων τριών χανιών της πόλης, τριών χώρων που ήταν συστατικά στοιχεία της κοινωνικής και εμπορικής ζωής του παλιού Κτήματος τον περασμένο αιώνα, αλλά κυρίως της διαπολιτισμικής λειτουργίας της και της ανέφελης συμβίωσης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.
Το δεύτερο εξ αυτών, το Χάνι της Φελλάχογλου, από τον ομώνυμο δρόμο στον οποίο βρίσκεται, στα όρια του εμπορικού κέντρου και της παλιάς τουρκοκυπριακής συνοικίας του Μουττάλου, άρχισε ήδη να μετατρέπεται από κτιριακό «απολίθωμα» σε ζωντανό κύτταρο δράσεων με την εν εξελίξει ανάπλασή του. Και η προσπάθεια θα έχει και συνέχεια, αφού μπορεί οι πλείστοι να συνέδεσαν τη λέξη «χάνι» με τα δύο προαναφερθέντα, η Πάφος όμως αριθμούσε πριν 150 χρόνια τέσσερα χάνια, που είχαν όλα βαρύνουσα σημασία στην τότε καθημερινότητα της πόλης.
Το Χάνι της Φελλάχογλου αναβιώνει με μια δαπάνη 125 χιλιάδων ευρώ περίπου και θα είναι έτοιμο για να συνδεθεί εκ νέου, μετά από δεκαετίες «σιωπής» με τη σύγχρονη καθημερινότητα της Πάφου, σε λίγους μήνες. Η δημοτική αρχή εκτιμά ότι το νέο αυτό έργο θα συμβάλει ακόμη περισσότερο στην ανάδειξη και τον εξωραϊσμό του ιστορικού εμπορικού κέντρου της Πάφου, προσδίδοντας ταυτόχρονα περαιτέρω δυναμική στην εμπορική κίνηση της περιοχής.
«Την εποχή της συνύπαρξης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, σε μια εποχή με αμιγώς αγροτική δομή για την πόλη και τους ανθρώπους της», επισημαίνουν στελέχη του Δήμου, «τα χάνια της Πάφου αποτελούσαν χώρους καθημερινών δραστηριοτήτων και κοινωνικών συναναστροφών. Δεκαετίες ολόκληρες στη συνέχεια, μετά την ταραγμένη περίοδο της τουρκανταρσίας και στη συνέχεια την τουρκική εισβολή, οι χώροι έφθιναν μέχρι που πέρασαν στη λήθη, φυτοζωώντας μόνο χάρη στην ύπαρξη τριών-τεσσάρων βιοτεχνών στους ερημωμένους πια χώρους τους».
Το χάνι, τουρκική λέξη που προήλθε από την περσική khan, που σημαίνει ομάδα ταξιδιωτών που διήνυαν μεγάλες αποστάσεις, φιλοξενούσε τους ταξιδιώτες των περασμένων αιώνων με τα ζώα και τις άμαξές τους, που διανυκτέρευαν στα κτίσματα και την εσωτερική του αυλή. Διέθεταν στο ισόγειο σταύλους για τα ζώα και υπνοδωμάτια στο ανώγειο, ενώ συνήθως υπήρχαν σε αυτά καφενείο, μαγειρείο, παντοπωλείο και εργαστήριο για το πετάλωμα των ζώων. Μετά τις αιματηρές διακοινοτικές συγκρούσεις της περιόδου 1963 – 64, άρχισε η εγκατάλειψη και η ερήμωσή τους, γεγονός που συνέβαλε και αυτό σε ένα βαθμό στον μαρασμό του ιστορικού κέντρου της πόλης.
Τα χάνια της Πάφου, γνωστά μέχρι πρότινος στους πιο ηλικιωμένους από τους ανθρώπους της πόλης, ήρθαν στο προσκήνιο και έγιναν «κτήμα» όλων, χάρη στην Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Το Χάνι του Ιμπραήμ, επιλέγηκε εξ αρχής από τους επιτελείς του Οργανισμού να αποτελέσει το εμβληματικό έργο της νέας Πάφου, το έργο που θα συμβόλιζε την αναγέννηση της πόλης μέσω των έργων ανάπλασης που βρίσκονταν τότε σε εξέλιξη, αλλά και τον διαπολιτισμικό χαρακτήρα που ανέκαθεν χαρακτήριζε την Πάφο.
Ο υπεύθυνος των υποδομών του «Πάφος 2017» κατά τη λειτουργία της πόλης ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, αρχιτέκτονας Γιάννης Κουτσόλαμπρος, δηλώνει σήμερα στον «Φ» ότι όταν η Πάφος διεκδίκησε τον ρόλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, το Χάνι του Ιμπραήμ μπήκε στις προτεραιότητες του δήμου για αναπαλαίωση και αξιοποίηση με συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης.
«Σκοπός του έργου», επισήμανε, «ήταν η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας στο χώρο όπου θα ζωντανεύουν οι μνήμες του παρελθόντος και θα επαναπροσδιορίζει τον χαρακτήρα του Χανιού και του ιστορικού κέντρου της πόλης και παράλληλα η επίτευξη της επιχειρηματικής αειφορίας και γενικότερα η βελτίωση ποιότητας ζωής του κόσμου της Πάφου».
Πρότυπο αναζωογόνησης
Ο δήμαρχος Πάφου, Φαίδωνας Φαίδωνος, επισημαίνει την καταθλιπτική και χαοτική, όπως είπε, εικόνα που επικρατούσε στην περιοχή που βρίσκεται το υπό ανάπλαση Χάνι της Φελλάχογλου, αλλά και το Χάνι του Ιμπράημ, μόλις πριν λίγα χρόνια. «Με πολύ κόπο και πολλή θέληση», πρόσθεσε, «αρχίσαμε και συνεχίζουμε το έργο της ολικής ανάπλασης της περιοχής. Με πυρήνα το Χάνι του Ιμπραήμ και πλέον με την ανάπλαση και των άλλων χανιών της πόλης, επιχειρούμε ως τοπική αρχή να αναδιοργανώσουμε και αναζωογονήσουμε ολόκληρο το παραδοσιακό κέντρο. Με την ολοκλήρωση της προσπάθειας η πόλη θα έχει να επιδείξει ένα απτό πρότυπο για το πώς μια παραμελημένη και σε κατάσταση παρακμής νευραλγική περιοχή μπορεί να μεταμορφωθεί σε πνεύμονα οικονομικής και κοινωνικής ζωογόνησης και ανάκαμψης». Στόχευση του Δήμου Πάφου, πέραν της αισθητικής διάστασης από την αναστήλωση των κτισμάτων και των μηνυμάτων που δίνονται και σήμερα για την πολυπολιτισμικότητα της πόλης, είναι να δώσει κίνητρα ώστε να υπάρξει ενδιαφέρον από νέους κυρίως δημιουργούς που θα ήθελαν να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά και πολιτιστικά σε χώρους όπως είναι τα χάνια, που πλέον συνδέουν τη σύγχρονη Πάφο με την ιστορία της. Τη σημασία των χανιών στην πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσα στο χρόνο, τόνισε και ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εγκαινιάζοντας τότε το εμβληματικό Χάνι του Ιμπραήμ. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανέφερε ότι τα έργα αυτά αποτελούν όχι μόνο πρότυπο ορθής διαχείρισης, αλλά και απτό δείγμα των αποτελεσμάτων που δύναται να επιφέρει η εποικοδομητική συνεργασία των τοπικών αρχών με την Κυβέρνηση και τις κρατικές υπηρεσίες, προς όφελος των πολιτών.
