Η φύση ξεγέλασε τις μελέτες και τις εκτιμήσεις σχετικά με τις περιοχές πιθανών πλημμυρών, αν ληφθεί υπόψη πως οι τελευταίες που εκδηλώθηκαν στο Παραλίμνι και στη Λάρνακα δεν περιλαμβάνονταν στα 38 επικίνδυνα σημεία που είχαν καταγραφεί ως ευάλωτα σε περίπτωση έντονης βροχόπτωσης και γενικά πλημμυρικών φαινομένων.
Ειδικά στην περίπτωση του Παραλιμνίου, πέραν της έντονης (και σε μεγάλες ποσότητες) βροχόπτωσης, ρόλο εκτιμάται ότι διαδραμάτισε και η διαχρονική ανάπτυξη, μέσω της οποίας καλύφθηκαν με μπετόν μεγάλες εκτάσεις γης οι οποίες στο παρελθόν απορροφούσαν σημαντικές ποσότητες βρόχινου νερού.
Σημειώνεται πάντως, πως με βάση τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν τις ιστορικές πλημμύρες, και περιλαμβάνονται στην «Έκθεση Προκαταρκτικής Αξιολόγησης Κινδύνων Πλημμύρας» (ΠΑΚΠ), ο Ιανουάριος είναι ο μήνας με το ψηλότερο ποσοστό πλημμυρών στα παράλια αγγίζοντας το 25,6% των ετήσιων πλημμυρών, με δεύτερο τον Δεκέμβριο ο οποίος απορροφά το 22,8%. Επίσης τον Δεκέμβριο καταγράφεται και το ψηλότερο ποσοστό πλημμυρών στην ενδοχώρα που φτάνει το 19,9% σε σχέση με 11,6% που καταγράφηκαν τον μήνα Ιανουάριο στην ενδοχώρα. Γενικά, 45,9% των πλημμυρών έχει καταγραφεί τους μήνες Οκτώβριο-Δεκέμβριο για την ενδοχώρα και 56,6% στα παράλια.
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Καταστροφές αλλά ευεργετική η ροή νερού στα φράγματα
Αξίζει επίσης να σημειωθεί, πως την περίοδο 1859-2011 καταγράφηκαν 468 πλημμυρικά φαινόμενα στην Κύπρο. Με βάση τα στατιστικά στοιχεία της ίδιας περιόδου, κατά μέσον όρο σημειώνονται τρεις πλημμύρες ετησίως.
Το 42% των 468 πλημμυρικών φαινομένων, δηλαδή 195 από αυτά, έχουν αξιολογηθεί ως «πολύ χαμηλής» σοβαρότητας με επιπτώσεις κυρίως οικονομικής φύσεως. Ποσοστό 31% ή 146 γεγονότα έχουν αξιολογηθεί ως «χαμηλής» σοβαρότητας με επιπτώσεις κυρίως οικονομικής φύσεως και ελαφράς επίπτωσης στην ανθρώπινη υγεία – ρύπανση. Ποσοστό 22% ή 103 γεγονότα έχουν αξιολογηθεί ως «μέτριας» σοβαρότητας με αυξημένη επίπτωση στην ανθρώπινη υγεία και οικονομία και ενδείξεις επίπτωσης σε πολιτιστικά μνημεία και στο περιβάλλον. Μόλις το 4,5% ή 22 γεγονότα έχουν χαρακτηρισθεί ως «ψηλής» σοβαρότητας κυρίως λόγω της ύπαρξης θυμάτων αλλά και επιπτώσεων στην οικονομία, καθώς επίσης και επιπτώσεις σε μνημεία και περιβάλλον. Μόλις το 0,5% ή 2 γεγονότα έχουν χαρακτηρισθεί ως «πολύ ψηλής» σοβαρότητας λόγω κυρίως θανάτων και πολύ σοβαρών οικονομικών, περιβαλλοντικών επιπτώσεων και επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία.
Το τσιμέντωμα των ποταμών η αιτία
Γιατί, όμως, σημειώνονται πλημμύρες; Η εύκολη απάντηση είναι ότι ευθύνεται η φύση και οι κλιματικές αλλαγές στις οποίες φορτώνουμε ό,τι μας βολεύει. Ωστόσο, από την έκθεση που ετοιμάστηκε για λογαριασμό του Τμήματος Υδάτων αλλά και από μεταγενέστερες εκτιμήσεις, προκύπτει ότι σε μεγάλο βαθμό, οι πλημμύρες (ακόμη και αυτές που θα ακολουθήσουν) οφείλονται και στα εξής:
Οι παλαιότερες και πρόσφατες διαφοροποιήσεις στις κοίτες των ποταμών (φράγματα, εκτροπές διευθετήσεις αποχέτευσης κ.λπ.). Τα έργα αυτά ανάλογα με τη χωρητικότητα αλλά και τη θέση τους επηρεάζουν το μέγεθος πλημμυρών που προκύπτουν, ιδιαίτερα στις κατάντη περιοχές. Η παρουσία των έργων αυτών μάλλον θα πρέπει να θεωρείται ότι γενικά μειώνει τα μεγέθη των πλημμυρών.
Κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετές επεμβάσεις σε ποταμούς και σε ρέματα που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην εκτίμηση μελλοντικών πλημμυρών. Οι περιπτώσεις Γαρύλλη και Πεδιαίου που έχουν εκτραπεί σε νέα κοίτη παλαιότερα, είναι χαρακτηριστική. Υπάρχουν όμως και πρόσφατες περιπτώσεις όπως για παράδειγμα η εκτροπή Διαρίζου προς τον Κρυό ποταμό, οι διευθετήσεις του δυτικού τμήματος του ποταμού Βαθειά στη Λεμεσό (όπου δεν φαίνεται να υπάρχει κοίτη εφόσον το μεγαλύτερο της μέρος έχει καλυφθεί με κτήρια και κατοικίες), το κτίσιμο της κοίτης του ποταμού που διέρχεται διαμέσου της Ορμήδειας με σκυρόδεμα στο μεγαλύτερο της μήκος, η κάλυψη του μεγαλύτερου μέρους (1,9 χλμ) του ρέματος Κλήμου στην κατοικημένη περιοχή Μακεδονίτισσας κ.λ.π.
Άλλες επεμβάσεις αφορούν τη χρήση μέρους της κοίτης ποταμών (συνήθως μέρους της πλημμυρικής κοίτης) για σκοπούς έργων κοινής ωφελείας, όπως αθλοπαιδιές, γραμμικά πάρκα, κατασκευή δημόσιων κτηρίων κ.λ.π. με ή χωρίς τις αναγκαίες υδρολογικές μελέτες. Επεμβάσεις που καταλήγουν στην μείωση της διατομής της κοίτης εμπεριέχουν αυξημένους κινδύνους για μελλοντικές σημαντικές πλημμύρες. Παρόμοιο πρόβλημα δημιουργείται και από την κατάργηση ρεμάτων ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές όπου η πίεση εκμετάλλευσης γης είναι αυξημένη.
Τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά το 2002, παρατηρείται γενική ανάπτυξη του τομέα των κατασκευών, ιδιαίτερα στις παράλιες τουριστικές και στις περιαστικές περιοχές. Στην έκθεση του Τμήματος Υδάτων αναφέρεται, πως ο συντελεστής απορροής σε πυκονκατοικημένες περιοχές (όπου η γη είναι καλυμμένη) είναι 5-7 φορές αυξημένος σε σχέση με τις μη αναπτυγμένες (τσιμεντωμένες) περιοχές.
Σε πολλές περιοχές η αλλαγή χρήσης γης από γεωργική σε οικιστική είναι θεαματική και επομένως στις εκτιμήσεις μελλοντικών σημαντικών πλημμυρών θα πρέπει κάθε λεκάνη απορροής να μελετάται προσεκτικά και να συνυπολογίζεται.
Σαν αποτέλεσμα της ραγδαίας οικιστικής ανάπτυξης που παρατηρήθηκε στις παράλιες τουριστικές περιοχές, αλλά και σε περιαστικές περιοχές, είναι φυσικό να αναμένεται στις περιοχές αυτές αύξηση του μεγέθους των πλημμυρών για παρόμοια συμβάντα βροχής του παρελθόντος.
