Κατά την ανάληψη της διακυβέρνησης από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη η Κύπρος βρέθηκε αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη φουρτούνα που είχε να αντιμετωπίσει ο τόπος από το 1974. Για τον γεωργικό τομέα δεν υπήρχε εξαίρεση, μπήκε στον αναπνευστήρα, και άρχισαν δειλά – δειλά κινήσεις για τη μεταρρύθμιση. Σε συνέντευξή του στον «Φ» ο υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος Νίκος Κουγιάλης αναφέρεται στις δύσκολες δημοσιονομικά συνθήκες με την ανάληψη του υπουργικού θώκου, οπότε και υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει το προεκλογικό πρόγραμμα της διακυβέρνησης και να λάβει μέτρα στήριξης για να μην βυθιστεί ακόμη περισσότερο η οικονομία σε ύφεση. Αποτέλεσμα, μειώθηκαν οι μη παραγωγικές δαπάνες και αυξήθηκαν τα κονδύλια για την ανάπτυξη μέσω της εξασφάλισης επιπρόσθετων πόρων από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

-Κύριε Υπουργέ πριν από 5 χρόνια περίπου αναλάβατε ένα από τα «παραγωγικά» όπως αποκαλούνται Υπουργεία του Κράτους και ίσως το πιο πολυθεματικό. Ποιοι ήταν οι στόχοι που θέσατε με την ανάληψη των καθηκόντων σας;
-Με την ανάληψη του υπουργικού θώκου πριν από πέντε περίπου χρόνια είχαμε θέσει ως βασικό στόχο αλλά και όραμα την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα ώστε να αποτελέσει ξανά παράγοντα επανασύστασης του κοινωνικού και οικονομικού ιστού της υπαίθρου, διασφαλίζοντας παράλληλα την ποιότητα ζωής στη βάση της διατήρησης του περιβάλλοντος. Σημείο αναφοράς του οράματος μας ήταν και είναι ο αγρότης του τόπου μας.

-Ποια ήταν η κατάσταση ειδικά στον τομέα της γεωργίας το 2013, λαμβανομένου υπόψη και του γεγονότος ότι κατά την ανάληψη της διακυβέρνησης βρεθήκατε αντιμέτωποι με τη χειρότερη ίσως κατάσταση που είχε να αντιμετωπίσει ο τόπος από το 1974 και ποια ήταν τα μέτρα που λάβατε για την αντιμετώπισή της;
-Τα προβλήματα στην αγροτική οικονομία της Κύπρου είχαν ξεκινήσει  από ενωρίτερα. Το 2012 καταγράφεται μια μεγάλη κάμψη τόσο στην αξία της  γεωργικής παραγωγής κατά €45,9 εκατ. και ποσοστό 10,6% σε σχέση με το 2011 όσο και στη συνεισφορά του γεωργικού τομέα στο ΑΕΠ κατά -0,2%. Παράλληλα στο τέλος του 2011 καταγράφεται και μια μεγάλη απώλεια 1.409 θέσεων εργασίας. Αυτές ήταν οι πρώτες αλλά εμφανείς ενδείξεις ότι η αγροτική οικονομία είχε πάρει για καλά τον κατήφορο. Στη συνέχεια ξέσπασε και η πρωτοφανής οικονομική κρίση και τα γεγονότα του Μαρτίου του 2013 τα οποία φάνταζαν σαν η χαριστική βολή σε μια ήδη ασθενούσα γεωργία. Αφήνοντας στην άκρη το όραμα και τους στόχους μας επικεντρωθήκαμε σε μία άκρως φιλοαγροτική πολιτική μέσω της οποίας επιχειρήσαμε να διατηρήσουμε εν ζωή την αγροτική μας οικονομία εστιάζοντας σε δύο πυλώνες: Προς την κατεύθυνση της ΕΕ, δίνοντας βάρος στην αξιοποίηση των ευρωπαϊκών ταμείων εξαντλώντας κάθε δυνατότητα εξασφάλισης ευρωπαϊκών πόρων, και στο εσωτερικό, λαμβάνοντας ανακουφιστικά μέτρα για τους αγρότες μας, για να περιορίσουμε τις απώλειες σε αξία παραγωγής και ανθρώπινο δυναμικό.

-Είναι γεγονός ότι η γεωργία έχει τη δυνατότητα να απορροφά ιδιαίτερα μεγάλες πιστώσεις από ευρωπαϊκά κονδύλια τα οποία μπορούν να αποδειχτούν πολύ σημαντικά σε περιόδους κρίσης. Τι ενέργειες κάνατε προς την κατεύθυνση αυτή;
 -Η πρώτη δυσκολία που είχαμε να αντιμετωπίσουμε για την πλήρη αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πιστώσεων ήταν η παγοποίηση από τον Αύγουστο του 2012 του κατ’ εξοχήν αναπτυξιακού εργαλείου για τη γεωργία μας, του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2007-2013. Σε μια οικονομία που χρειαζόταν περισσότερο από ποτέ νέα κεφάλαια, νέες επενδύσεις και νέες θέσεις εργασίας εμείς κινδυνεύαμε να απολέσουμε €80 εκατ. από καθαρά ευρωπαϊκούς πόρους και επενδύσεις €70 και εκατομμυρίων σε γεωργία, μεταποίηση και υποδομές που δημιουργούσαν 300 με 400 νέες θέσεις εργασίας.  Μέσα από επιδέξιους χειρισμούς τόσο στο εσωτερικό όσο και στις Βρυξέλες καταφέραμε να αλλάξουμε τα δεδομένα αυξάνοντας το ποσοστό της ευρωπαϊκής συμμετοχής στο ΠΑΑ από το 50% στο 85% υπερκεράζοντας με αυτό τον τρόπο την αδυναμία του κρατικού προϋπολογισμού να συνεισφέρει. Αυτές μας οι ενέργειες είχαν σαν αποτέλεσμα 6 μόλις μήνες μετά την ανάληψη του Υπουργείου όχι μόνο να γίνει άρση της παγοποίησης αλλά και να προκηρύξουμε εκ νέου το επενδυτικό μέτρο για την κτηνοτροφία και να μπορούμε σήμερα να μιλάμε πλήρη απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων, €125 εκατ. πληρωμές και  €70 εκατ. συνολικές επενδύσεις την περίοδο 2013 – 2015 με τη δημιουργία 350 νέων θέσεων εργασίας. 
Ακολούθως προχωρήσαμε άμεσα στον καταρτισμό και στην έγκριση του νέου Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2014-2020 με συνολικό προϋπολογισμό τα €243 εκατ. Ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει καινοτόμες δράσεις που εφαρμόζονται για 1η φορά με την ένταξη νέων κλάδων παραγωγής στα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα (φυλλοβόλα, ελαιοκαλλιέργεια, μελισσοκομία) και την επιδότηση της εισαγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη γεωργία. Εντός 18 μηνών έγινε κατορθωτό να το αξιοποιήσουμε πλήρως και να έχουν καταβληθεί από το 2015 μέχρι σήμερα €40 εκατ. 
Το δεύτερο εγχείρημα αφορούσε την πλήρη αξιοποίηση των εκταρικών επιδοτήσεων προς όφελος των γεωργών μας. Και σε αυτή την περίπτωση μέσα από συντονισμένες ενέργειες καταφέραμε να αυξήσουμε την εκταρική επιδότηση κατά €50 το εκτάριο και να επιτύχουμε την πλήρη απορρόφηση των διαθέσιμων για την Κύπρο πιστώσεων που ξεπέρασαν για την περίοδο 2013 – 2018 τα €277 εκατ.
Συνολικά, μέσα σε αυτή την πενταετία καταφέραμε να διαθέσουμε για τη γεωργία μας από ευρωπαϊκά προγράμματα 442 εκ. από τα οποία τα €42 εκατ. περίπου αφορούσαν εθνική συνεισφορά και τα υπόλοιπα €400 εκατ. ευρωπαϊκές πιστώσεις.

-Κύριε Υπουργέ βρισκόμαστε λίγο πριν το τέλος της θητείας σας. Πώς θα αξιολογούσατε σήμερα την επίδραση των μέτρων που μας περιγράψατε πιο πάνω στη γεωργία και στην κτηνοτροφία του τόπου μας;
-Είναι πραγματικά με μεγάλη ικανοποίηση που βλέπουμε σήμερα τα αποτελέσματα αυτών των προσπαθειών που καταβάλαμε
τα τελευταία χρόνια να αποδίδουν καρπούς. Η κατακόρυφα καθοδική πορεία της αξίας παραγωγής της γεωργίας, της αλιείας και της
δασοκομίας από το 2012 μέχρι το 2014 έχει πλέον αναστραφεί και οι αριθμοί στέλνουν ένα αισιόδοξο μήνυμα για το αύριο του πρωτογενούς τομέα παραγωγής. Από το ελάχιστον των €320,9 εκατ. που ήταν η αξία παραγωγής μας το 2014 με συνεισφορά στο ΑΕΠ μόλις 1,8%, τα τελευταία στατιστικά στοιχεία καταδεικνύουν την ανοδική πορεία με την αξίας της γεωργικής παραγωγής το 2016 να φτάνει τα €360 εκατ., σημειώνοντας αύξηση πέραν του 12% μέσα σε μόλις 2 χρόνια .Επίσης, κατά τη διετία 2015-2016
το ποσοστό της συνεισφοράς του τομέα της γεωργίας στο ΑΕΠ της χώρας κατάφερε να ανακάμψει, εξερχόμενο από την αρνητική
πορεία που ακολούθησε την περίοδο 2012-2014 και ανήλθε στα επίπεδα προ-κρίσης, δηλαδή από το χαμηλό του 1,8% να προσεγγίζει το 2,1% του ΑΕΠ. Είναι γεγονός λοιπόν ότι ο τομέας της γεωργίας ανέκαμψε με μεγαλύτερο ρυθμό από οποιονδήποτε άλλο τομέα (2015) της οικονομίας και από τότε συνεχίζει τη θετική μεταβολή από έτος σε έτος. Αυτό άλλωστε διαφαίνεται και από το τεράστιο ενδιαφέρον νέων κυρίως ανθρώπων να επενδύσουν και να εργαστούν στον πρωτογενή τομέα παραγωγής όπως αποδεικνύεται και από τα αποτελέσματα της 1ης προκήρυξης των μέτρων του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014 – 2020, για το οποίο μάλιστα μόλις πρόσφατα λήφθηκε απόφαση αύξησης του προϋπολογισμού από τα 20 στα 45 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα €28 εκ προέρχονται από αμιγώς Εθνικούς Πόρους για επενδύσεις στον τομέα. Μέσα από την υλοποίηση όλων αυτών των επενδύσεων το σύνολο των οποίων ξεπερνά τα €100 εκατ., εκτιμάται ότι σε μια περίπου διετία η αξία της γεωργικής παραγωγής θα αυξηθεί κατά 110 εκατ. ευρώ σημειώνοντας αύξηση πέραν του 25% σε σύγκριση με τα δεδομένα του σήμερα και θα δημιουργηθούν 500 νέες θέσεις εργασίας κυρίως για τους νέους του τόπου μας. Σήμερα ο αγροτικός τομέας της Κύπρου έχει τεθεί σε γερές, υγιής και επαγγελματικές βάσεις, γίνεται πιο παραγωγικός και πιο ανταγωνιστικός και είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις ατενίζοντας το μέλλον με αισιοδοξία. Έχουμε την πεποίθηση ότι πλέον η αγροτική μας οικονομία είναι σε τροχιά ανάπτυξης και έχουμε την υποχρέωση όχι μόνο να διαφυλάξουμε αυτή την πορεία αλλά και να την ενδυναμώσουμε.

Στο τελικό στάδιο βρίσκεται η κατοχύρωση του xαλλουμιού

-Σε αυτή σας την προσπάθεια εκτός από τις οικονομικές συνθήκες δυστυχώς ούτε οι καιρικές συνθήκες δεν ήταν σύμμαχος. Η γεωργία πέρασε από ακραία καιρικά φαινόμενα όπως η ανομβρία του 2016. 
-Όπως σας ανέφερα ο δεύτερος πυλώνας της πολιτικής μας ήταν η λήψη ανακουφιστικών μέτρων για τους αγρότες μας, για να περιορίσουμε τις απώλειες σε αξία παραγωγής και ανθρώπινο δυναμικό. Είναι γεγονός ότι ενώ εμείς προσπαθούσαμε μέσα από ένα δημοσιονομικά αυστηρό προϋπολογισμό να περιορίσουμε τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την ξηρασία του 2016 η οποία επέφερε ζημιές στη γεωργική παραγωγή οι οποίες ξεπερνούσαν τα €25 εκ. Ακόμη όμως και υπό αυτές τις συνθήκες συνολικά μέσα σε 5 χρόνια από το 2013 μέχρι σήμερα τους στηρίξαμε τους αγρότες μας με ένα ποσό που φτάνει και ξεπερνά τα €87 εκατ. ευρώ. Τα μέτρα μας αφορούσαν τη στήριξη της αιγοπροβατοτροφίας με κεφαλικές και συνδεδεμένες επιδοτήσεις ύψους €23 εκατ., την καταβολή ενισχύσεων για ζημιές από το εθνικό πλαίσιο ύψους €29 εκατ., την καταβολή αποζημιώσεων για ζημιές στους αγρότες, καλύπτοντας την οικονομική ανεπάρκεια του ΟΓΑ ύψους €21,7 εκατ. και άλλα. Συνοπτικά αυτή την πενταετία η αγροτική μας οικονομία επωφελήθηκε από τα συγχρηματοδοτούμενα Ευρωπαϊκά Προγράμματα €442 εκατ. και από αποζημιώσεις και άλλα ανακουφιστικά μέτρα στήριξης €87 εκατ. Στο σύνολο έχουν δηλαδή δαπανηθεί €529 εκατ.

-Πέραν της προσπάθειας σας για αξιοποίηση των ευρωπαϊκών ταμείων και λήψης ανακουφιστικών μέτρων για τους αγρότες μας, τι άλλες πολιτικές αξιοποιήσατε; 
-Με την ανάληψη του υπουργικού θώκου του Υπουργείου Γεωργίας είχα καθορίσει μια απλή, σαφή και κατανοητή πολιτική: στροφή στην ποιότητα. Σε αυτόν τον τόπο με τα ιδιαίτερα εδαφοκλιματικά χαρακτηριστικά της Μεσόγειας Θάλασσας αλλά και τους περιορισμούς ενός μικρού νησιού απομακρυσμένου από τις διεθνείς αγορές ο πρωτογενής τομέας παραγωγής μπορεί να ευημερήσει εάν στηριχθεί αποκλειστικά και μόνο στην ποιοτική παραγωγή προϊόντων. Και είναι για αυτό που καθημερινά εργαζόμαστε για την κατοχύρωση όλων των παραδοσιακών αγροδιατροφικών μας προϊόντων ως γεωγραφικές ενδείξεις καθώς επίσης και την ενίσχυση της βιολογικής παραγωγής προϊόντων γιατί πραγματικά πιστεύουμε πως με αυτό τον τρόπο θα δημιουργήσουμε συνθήκες πραγματικής ανάπτυξης, με τη στήριξη νέων μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τη δημιουργία προοπτικών απασχόλησης, τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στις αγροτικές περιοχές αλλά και τον εμπλουτισμό του  γαστρονομικού τουριστικού μας προϊόντος. Στο μητρώο προστατευομένων ονομασιών προέλευσης και προστατευομένων γεωγραφικών ενδείξεων έχουν ήδη κατοχυρωθεί τα τελευταία τέσσερα χρόνια το Παφίτικο λουκάνικο και το Γλυκό τριαντάφυλλου Αγρού και το Κολοκάσι Σωτήρας / Πούλλες Σωτήρας ενώ προ ολίγων ημερών αποστάληκαν στην ΕΕ οι φάκελοι για την κατοχύρωση τριών ακόμη προϊόντων που είναι η λούντζα, το χοιρομέρι και το λουκάνικο Πιτσιλιάς ενώ μεγάλος μας στόχος παραμένει η κατοχύρωση του χαλλουμιού. Μια προσπάθεια που βρίσκεται στο τελικό στάδιο.

Μεταρρύθμιση της γεωργικής παραγωγής

-Σε αυτά τα πέντε χρόνια έγιναν προσπάθειες για μεταρρύθμιση πολλών δομών της γεωργικής παραγωγής. Πού βρίσκονται αυτές οι προσπάθειες και πώς τις αξιολογείτε; 

-Σκοπός κάθε προσπάθεια μας για μεταρρύθμιση δεν ήταν άλλος από τη χρήση των δημόσιων πόρων αποδοτικά, αποτελεσματικά και με διαφάνεια. Προς αυτή τη κατεύθυνση δώσαμε μεγάλη έμφαση στις μεταρρυθμίσεις υφιστάμενων δομών αλλά και πολιτικών. Αρχικά καταργήθηκαν οι ημικρατικοί οργανισμοί που είχαν κλείσει τον κύκλο ζωής τους, ήτοι του Συμβουλίου Αμπελοοινικών Προϊόντων και του Οργανισμού Κυπριακής Γαλακτοκομικής Βιομηχανίας επιτυγχάνοντας εξοικονόμηση από λειτουργικά έξοδα των οργανισμών και την ανάληψη από το κράτος των περιουσιακών του στοιχείων αξίας €20 εκατ. Σε εξέλιξη βρίσκεται η αναδιοργάνωση του Συμβουλίου Εμπορίας Κυπριακών Πατατών το οποίο, εντός του επόμενου έτους, θα περιέλθει στη διαχείριση των οργανωμένων συνόλων παραγωγών καθώς επίσης και της ζημιογόνου Επιτροπής Σιτηρών με τη δημιουργία μια νέας υπηρεσίας υπό το Υπουργείο Γεωργίας, η οποία θα διαχειρίζεται τα στρατηγικά αποθέματα του κράτους και μέσω της οποίας το κράτος θα διατηρήσει το ρυθμιστικό του ρόλο σε ότι αφορά την εμπορία ενισχύοντας παράλληλα τη διαφάνεια στην αγορά σιτηρών και τον εξορθολογισμό των τιμών. Στις συμπληρωματικές μας δράσεις περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων ο καταρτισμός του Μητρώου Αγροτών και Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων ως βασικό εργαλείο στόχευσης των πολιτικών μας, η δημιουργία δύο Κέντρων Εξυπηρέτησης του Αγρότη με στόχο την αποκέντρωση και την έγκαιρη και έγκυρη εξυπηρέτηση των αγροτών αλλά και η διεύρυνση των χρήσεων του «αφορολόγητου» πετρελαίου για γεωργικούς σκοπούς αφού πέραν της παροχής, μέσω του νέου σχεδίου παραχωρείται για πρώτη φορά επίσης ενίσχυση για πετρέλαιο κίνησης που χρησιμοποιείται στα οχήματα για γεωργικούς σκοπούς.

Σημαντικότερη ίσως των προσπαθειών μας η μεταρρύθμιση του θεσμού της Γεωργικής Ασφάλισης με τη δημιουργία ενός σύγχρονου μεικτού συστήματος που θα διασφαλίζει την αποδοτικότερη χρήση των δημόσιων πόρων και θα προσφέρει μεγαλύτερη κάλυψη στους γεωργούς μας. Οι βασικοί άξονες αυτής μας της μεταρρύθμισης είναι:

1. Η γεωργική ασφάλιση ανοίγει και στον ιδιωτικό τομέα ενώ καταργείται πλέον θεσμικά η σύμμετρη μείωση στις αποζημιώσεις των γεωργών μας.

2. Η γεωργική ασφάλιση θα είναι προαιρετική. 

3. Το κράτος δια νόμου αναλαμβάνει να αποζημιώνει το 50% της παραγωγής σε όσους γεωργούς επιλέγουν να ασφαλίζουν την παραγωγή τους με ελάχιστο ποσοστό έντασης ασφάλισης στο 50%.

4. Ο ΟΓΑ διατηρείται ως κρατικός οργανισμός γεωργικής ασφάλισης για σύναψη ασφαλιστικών συμβολαίων απαλλαγμένος από δαπανηρά λειτουργικά έξοδα τα οποία λειτουργούσαν εις βάρος των αγροτών μας. 

5. Σταδιακή ασφάλιση όλων των μέχρι σήμερα κινδύνων και καλλιεργειών που δεν ασφαλίζονται σήμερα από τον ΟΓΑ.