Η μάχη που δίνει η ανθρωπότητα με τον καρκίνο είναι αδιάκοπη. Οι μελέτες, οι διεθνείς έρευνες, οι συνεχείς ανακαλύψεις αλλά και οι διαρκείς συστάσεις των επιστημόνων για σωστή πρόληψη και ενημέρωση των πολιτών βρίσκονται πάντα στον απολογισμό της κάθε χρονιάς που περνά.
Το 2024, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στον «Φ» η ογκολόγος Ασημίνα Κουλουρίδη «αποτελεί μια ακόμα σημαντική σελίδα στα απομνημονεύματα της μάχης έναντι του καρκίνου» και εξηγεί ότι οι εξελίξεις που καταγράφηκαν την περασμένη χρονιά μπορούν να συνοψιστούν σε τέσσερις βασικούς άξονες: Τα νεότερου τύπου αποτελεσματικά φάρμακα, τον νεότερο σχεδιασμό κλινικών μελετών, την εφαρμογή τεχνολογίας τεχνικής νοημοσύνης (ΤΝ) και την επέκταση της ερευνητικής δραστηριότητας με κέντρα αναφοράς, τον συνδυασμό γνώσης της βιολογία του ανθρώπινου σώματος και της βιολογίας του καρκίνου και τέλος την πρόληψη.
Επικαλούμενη άρθρο της Dr. W. Kimryn Rathmell, M.D., Ph.D., διευθύντριας του National Cancer Center Institute με τίτλο «The year in cancer: 24 advances in 2024» και τονίζοντας ότι το συγκεκριμένο σύγγραμμα θα μπορούσε «να αποτελέσει την αφορμή για μια ανασκόπηση των νεότερων δεδομένων στη διαχείριση του καρκίνου», η κ. Κουλουρίδη αναλύει τους λόγους για τους οποίους το 2024 ήταν μια σημαντική χρονιά για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
Η θεραπεία «θαύμα» και η συνεχής επιβεβαίωση της
> Το 2024, όπως λέει, «συνέχισε να επιβεβαιώνεται η δράση της νεοεφαρμοσμένης ανοσοθεραπείας (Dostarlimab) στον τοπικά εκτεταμένο καρκίνο ορθού, με 100% ποσοστό επιτυχίας και αποφυγής χειρουργείου κι οποιασδήποτε άλλης θεραπείας για συγκεκριμένο υπότυπο ασθενών (ασθενείς με μικροδορυφορική αστάθεια d-MMR/ MSI-h)». Η θεραπεία αυτή, έχει χαρακτηριστεί από τους επιστήμονες «θεραπεία θαύμα».
> H καχεξία (σοβαρή διαταραχή και εξασθένηση των λειτουργιών της θρέψης, η οποία οφείλεται σε χρόνιο υποσιτισμό ή αποτελεί καταληκτική φάση διάφορων ασθενειών) «που αποτελεί μία από τις σημαντικότερες επιπλοκές της νόσησης από καρκίνο, φαίνεται να μπορεί να αντιμετωπιστεί φαρμακευτικά πλέον, σύμφωνα με νέα δεδομένα», αναφέρει η κ. Κουλουρίδη και προσθέτει ότι «το φάρμακο Ponsegromab φαίνεται να είχε εξαιρετικά σημαντικά αποτελέσματα στην ανάκτηση βάρους και μυϊκής ισχύος».
> Η στόχευση συγκεκριμένων βιολογικών αλλαγών στο γενετικό υλικό όπως των KRAS μεταλλαξέων (το KRAS γονίδιο αποτελεί ένα πρωτο-ογκογονίδιο, μεταλλάξεις του οποίου οδηγούν στη μη φυσιολογική ενεργοποίηση του και συμβάλλουν στη διαδικασία της ογκογένεσης), «γίνεται πλέον καθημερινή πρακτική σε νοσήματα όπως ο καρκίνος παχέος εντέρου με τη χρήση ανάλογων στοχευτικών παραγόντων, προσδίδοντάς μας ένα όπλο ακόμα στη φαρέτρα μας».
> Νεότερου τύπου ανοσοθεραπείες, όπως οι CAR-T cells βασισμένες θεραπείες ή η χορήγηση λεμφοκυττάρων συγκεκριμένου τύπου, φαίνεται να βρίσκουν θέση τόσο σε «ορφανά» (σπάνια ή/και μοναδικά) νοσήματα όπως τα γλοιώματα, όσο και κλασικά ευαίσθητα νοσήματα αλλά και το μελάνωμα.
«Για να συνεχίσουμε όμως να αποκτούμε νέα αποτελεσματικά όπλα, οφείλουμε να εκσυγχρονίσουμε τον σχεδιασμό των κλινικών μελετών πάνω στις οποίες βασίζεται η εύρεσή τους», λέει η κ. Κουλουρίδη και εξηγεί:
«Το προηγούμενο έτος, νεότεροι σχεδιασμοί μελετών, με απλοποίηση των διαδικασιών, προσέφεραν γρηγορότερη ένταξη ασθενών αλλά και ταχύτερη εξαγωγή αποτελεσμάτων».
Οι νέες εφαρμογές και σχεδιασμοί στις μελέτες, δοκιμάζονται ώστε να προσεγγίσουν «τους κατάλληλους ασθενείς, με την κατάλληλη μελέτη στην οποία δύναται να ενταχθούν και τα ανάλογα κέντρα ανά τον κόσμο».
Επίσης, «η εκπαίδευση στην κουλτούρα της κλινικής έρευνας για τους επιστήμονες υγείας ήδη από τα προπτυχιακά έτη, μπορεί να ανοίξει περαιτέρω το φάσμα εμπλεκόμενων και ενδιαφερόμενων».
Αποδείχθηκε ότι 4,75 εκατ. θάνατοι αποφεύχθηκαν
Τέλος, «το προλαμβάνειν εστί θεραπεύειν», έλεγαν οι πρόγονοί μας κι αυτό θα μπορούσε να είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της Ιατρικής.
Το 2024 κι ενώ η Αμερική έχει ήδη προ καιρού εφαρμόσει ένα σύστημα κόστους- οφέλους στις παροχές υγείας, αναγνωρίστηκε ότι εξαιρετικά σημαντικό ρόλο παίζει η πρόληψη αλλά και η καταγραφή δεδομένων που αφορούν στη νόσο, προς βελτιστοποίηση των παροχών.
«Το «SEER programme» που είναι πρόγραμμα επιδημιολογικής καταγραφής και διάχυσης της πληροφορίας της Αμερικανικού Ινστιτούτου του Καρκίνου, αποτελεί ένα από τα πρότυπα καταγραφής και πλέον αναβαθμίστηκε ώστε να γίνεται ταχύτερη καταγραφή με εγκυρότερα προγνωστικά αποτελέσματα, κοντύτερα στα δεδομένα του πραγματικού κόσμου».
«Σημασία δίνεται και στη μετά τη διάγνωση πρόληψη υποτροπής και οδηγίες επιβίωσης προς επιστροφή των ασθενών στην πλήρη λειτουργικότητά τους, με σαφείς οδηγίες και προγράμματα να αναπτύσσονται εντός του προηγούμενου έτους. Η προαγωγή της πρόληψης εναρμονιζόμενη με τις επιδημιολογικές καταγραφές, οδήγησε στην ανάπτυξη στρατηγικών επαγρύπνησης όσον αφορά στην διάγνωση καρκίνου παχέος εντέρου σε νεότερους ενήλικες, αλλά και στην αναγκαιότητα εμβολιασμού και πρόληψης της λοίμωξης από HPV. Η καταγραφή που ολοκληρώθηκε εντός του 2024 απέδειξε ότι 4,75 εκατομμύρια θάνατοι από τους συχνότερους τύπους καρκίνου, αποφεύχθηκαν ανάμεσα στο 1975-2020 λόγω της εφαρμογής προσυμπτωματικών/προληπτικών ελέγχων».
Η άμεση πρόσβαση στα νέα φάρμακα και οι στόχοι για την Κύπρο
«Οι φαρμακευτικές εξελίξεις προχωρούν γρήγορα και οι ρυθμιστικές αρχές της κάθε χώρας οφείλουν να αναπροσαρμόσουν τα δεδομένα τους για να τις εντάξουν το συντομότερο δυνατό».
Παράλληλα, «χώρες όπως η Κύπρος πρέπει να αναζητήσουν λύσεις προκειμένου οι ογκολογικοί ασθενείς να έχουν άμεση πρόσβαση σε νεότερες θεραπείες μέσω κλινικών μελετών, ιδανικά στον τόπο τους, σε ευρεία κλίμακα, αλλά και να προάγουν συνεργασίες κέντρων τόσο σε ερευνητικό, καταγραφικό και, γιατί όχι, θεραπευτικό επίπεδο, προς όφελος των ογκολογικών ασθενών».
«Πολιτικές σχεδιασμού προαγωγής της πρόληψης είτε ατομικής είτε με βάση τον πληθυσμιακό έλεγχο, αλλά και της ομαλότερης ένταξης των νοσούντων εκ νέου στην κοινωνική ζωή θα ήταν ιδανικό να αναπτυχθούν περαιτέρω».
Η καλύτερη πρόληψη…
«Ας προσπαθήσουμε να μειώσουμε την κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, την παιδική κι ενήλικη παχυσαρκία, ας εντάξουμε τη φυσική άσκηση στην καθημερινότητά μας και ας ακολουθήσουμε το πρόγραμμα εμβολιασμού έναντι καρκινογόνων παθογόνων. Με όλα τα ανωτέρω, θα έχει συμβάλλει ο κάθε ένας μας στη μείωση του ρίσκου εμφάνισης καρκίνου τόσο στον ίδιο, αλλά και στη βελτίωση της υγείας και στην εξοικονόμηση πόρων για όλο τον πληθυσμό».
Δείκτης 24ωρο εσωτερικό ρολόι του οργανισμού μας
Σε ό,τι αφορά τον τέταρτο άξονα στον οποίο κινήθηκαν οι εξελίξεις για τον καρκίνο το 2024, η κ. Κουλουρίδη εξηγεί ότι αναπόσπαστο κομμάτι της προσπάθειας για εξεύρεση νέων φαρμάκων είναι η αναγνώριση της βιολογικής συμπεριφοράς του ανθρώπινού σώματος αλλά και του καρκινικού κυττάρου.
«Νέοι βιοδείκτες όπως η γαμετική ανοσοδιαμόρφωση που επιτελείται στα καρκινικά κύτταρα του καρκίνου του μαστού, οι αλλαγές σε μονοπάτια σχετιζόμενα με την ανοσοαπόκριση (αντίδραση του οργανισμού), ή ο τρόπος που ο καρκίνος του μαστού μεθίσταται μέσω των νεύρων, μπορούν να αποτελέσουν τόσο θεραπευτική στόχευση αλλά και εργαλεία παρακολούθησης της νόσου και της θεραπείας της».
Βασικές λειτουργίες του ανθρωπίνου σώματος, όπως ο κιρκάδιος ρυθμός, (ένα «24ωρο εσωτερικό ρολόι», το οποίο ελέγχει τις αλλαγές στις λειτουργίες του σώματός), «φαίνεται πως μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως δείκτης προκειμένου να χορηγηθούν θεραπείες όπως η ανοσοθεραπεία σε χρονική στιγμή εντός του εικοσιτετράωρου στην οποία μπορεί να επιτευχθεί η μέγιστη δράση της».
