Έξι καλλιτέχνες από την Ασία εξερευνούν παραδοσιακές τέχνες και παρουσιάζουν έργα εμπνευσμένα από το ταξίδι τους στην Κύπρο στην έκθεση με θέμα «To the Sea, With Her Names», που άνοιξε την Παρασκευή 13 Οκτωβρίου στο Καλλινίκειο Δημοτικό Μουσείο Αθηένου.
Πρόκειται για μια παράλληλη έκθεση της Μπιενάλε Λάρνακας 2023, που θα διαρκέσει μέχρι τις 20 Νοεμβρίου.
Τι κοινά μπορεί να έχουν οι ασιατικές παραδοσιακές τέχνες και η κυπριακή χειροτεχνία; Πως μπορούν νησία που τα χωρίζουν μακρινοί ωκεανοί να βρουν κοινούς αγώνες και πώς μπορεί η τέχνη να είναι το κλειδί για τη δημιουργία νέων εννοιών;
Ένα artistic residency που λαμβάνει χώρα τώρα στην Αθηένου, φιλοξενεί έξι καλλιτέχνες απο διαφορετικές πρακτικές τέχνης της Ασίας, οι οποίοι συνεργάζονται με τεχνίτες της Κύπρου για να δημιουργήσουν έργα τέχνης που αντικατοπτρίζουν τη ταυτότητα, μνήμη και κληρονομιά.
Το πρότζεκτ, μια συνεργασία μεταξύ Ιαπωνίας και Κύπρου, θα καταλήξει σε μια ομαδική έκθεση μικτών μέσων στην Αθηένου υπό την επιμέλεια της Shaoan Huang στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων της Μπιενάλε Λάρνακας.
Συμμετέχουν οι: Kuo-Wei Lin (Ταϊβάν/ Γερμανία), Christine Cheung (Καναδάς/ Γερμανία), Mizuki Kajihara (Ιαπωνία), Kei Ota (Ιαπωνία / ΗΠΑ), Ryuji Onari (Ιαπωνία) και Jun’ichiro ISHII (Ιαπωνία/ Γαλλία)
Με τα έργα να δημιουργούνται στο νησί, οι έξι καλλιτέχνες συνδυάζουν παραδοσιακές ιαπωνικές τέχνες και τις δικές τους πρακτικές με τα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά δώρα της Κύπρου. Εμπνεύσεις λαμβάνονται από τη γεωγραφία, τη ζωή γύρω στη Πράσινη Γραμμή και το φυσικό τοπίο ενώ η αναζήτηση της ταυτότητας και του ανήκειν υλοποιείται μέσα από τη δουλειά τους – μια πραγματικότητα όχι μόνο για πολλούς Κύπριους αλλά και για ορισμένους από αυτούς τους καλλιτέχνες.
«Η παραδοσιακή τεχνική είναι παραδοσιακή τεχνική», λέει ο διοργανωτής της έκθεσης και καλλιτέχνης Jun’ichiro ISHII, «αλλά αν χρησιμοποιηθεί για κάτι άλλο, για διαφορετικό σκοπό, της δίνεται άλλη ζωή. Όπως και στην Κύπρο, έτσι και στην Ιαπωνία οι παραδοσιακές χειροτεχνίες εξαφανίζονται. Η προστασία και η ελπίδα ότι θα επιβιώσουν είναι ένα δύσκολο έργο, και ίσως χρειάζεται να τις ενεργοποιήσουμε αλλίως, να τους δώσουμε έναν νέο τρόπο χρήσης». Το πρότζεκτ στην Αθηένου είναι μια πειραματική προσπάθεια δοκιμής αυτής της ιδέας και που θα οδηγήσει αυτό το αποτέλσμα είναι ακόμα άγνωστο.
Η ιδέα πίσω από την έκθεση προέκυψε μετά τη συμμετοχή του Jun’ichiro ISHII στη 2η έκδοση της Μπιενάλε Λάρνακας το 2021. Μετά την επιστροφή του στην Ιαπωνία, εμπνεύστηκε να επιστρέψει στην Κύπρο αφού επιρεασμένος απο τα έργα του ποιητή Édouard Glissant, μαζί με έναν από τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες, Kei Ota.
«Όταν ο ISHII με προσκάλεσε σε αυτή την έκθεση», σχολιάζει η επιμελήτρια Shaoan Huang, «όλος ο πλανήτης αντιμετωπίζε μια νέα πραγματικότητα – την πανδημία του κορωνοϊού. Η τοποθεσία μου στην Ταϊβάν με έκανε φυσικά να αναλογιστώ αν υπήρχαν κρυφές συνδέσεις αναμεσά μας πέραν του ότι είμαστε απομονωμένα νησιά. Αναρωτήθηκα τι γνώσεις για τη διασύνδεση μεταξύ όλων μας θα άφηνε πίσω της η συνεχιζόμενη παγκόσμια πανδημία, οι συγκρούσεις και οι καταστροφές ».
Ο τίτλος «To the Sea, with Her Names» αντλεί έμπνευση από το ποίημα ‘The Sea is History’ του Derek Walcott, που αναφέρεται στο κείμενο του Glissant ‘The Poetics of Relation’, με ιδέες του ποιητή για τη φύση του πολιτισμού και της ταυτότητας, που επαναπροσδιορίζουν συνεχώς τον εαυτό τους.
Οι επιτόπιες εμπειρίες παραδοσιακής χειροτεχνίας, η συγκέντρωση πολιτιστικού ερευνητικού υλικού και η συνεργασία με ντόπιους (καλλιτέχνες και απλούς πολίτες) αποτελούν το σκελετό αυτής της έκθεσης. Τα έργα τέχνης που θα εκτεθούν όχι μόνο αντιπροσωπεύουν τις αντανακλάσεις των καλλιτεχνών αλλά επιθυμούν να ξυπνήσουν μνήμες και εμπειρίες και στους ντόπιους θεατές. Με αυτόν τον τρόπο ανοίγονται νέα διασταυρούμενα μονοπάτια, προσφέροντας μια πιο ποικίλη γκάμα φαντασίας για το μέλλον.
«Αυτή η έκθεση εστιάζεται στους αντίλαλους που διαπλέκονται μέσα στην ιστορία και πώς η τέχνη, μέσω της φαντασίας, αναδιαμορφώνει την αντίληψή μας για τον κόσμο», προσθέτει η επιμελήτρια. «Η Κύπρος, που βρίσκεται στο σταυροδρόμι των Τριών Ηπείρων, φέρει την πολυπλοκότητα πολλών πολιτισμών. Με την πάροδο του χρόνου, με κάτοικους από διαφορετικά πολιτιστικά υπόβαθρα να συνκατοικούν, διαφορετικές αντιλήψεις έχουν αναδυθεί στην ίδια γη. Αυτές οι διαφορές είναι διάσπαρτες στη γλώσσα, τη δεξιοτεχνία, τα τεχνουργήματα, τα τραγούδια, τους χάρτες, τους πίνακες και τις αναμνήσεις. Δεν υπονοούν μόνο την ασάφεια και τη συνεχή ρευστότητα της έννοιας της ταυτότητας, αλλά υπογραμμίζουν επίσης πώς οι ιστορικές αφηγήσεις είναι πάντα σαν κύματα – που σαρώνουν, υποχωρούν και επιστρέφουν».
- Αθηένου, Καλλινίκειο Δημοτικό Μουσείο, 13 Οκτωβρίου- 20 Νοεμβρίου 8π.μ.- 3μ.μ.
Οι καλλιτέχνες
Mizuki Kajihara
Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην Κύπρο, η Mizuki Kajihara εξερευνά πώς το κύριο ενδιαφέρον της για τη μουσική μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων, συνδυάζοντας ενδεχόμενες και διφορούμενες αναμνήσεις για να δημιουργήσει νέες ιστορίες. Κατά την αναζήτηση για μουσικές ενδείξεις, τα γλωσσικά εμπόδια οδήγησαν σε πολλές παρεξηγήσεις, ενώ πρόσθεσαν επίσης στα πλαίσια της φαντασίας της. Όταν οι παρεξηγήσεις επανεξετάστηκαν και επιβεβαιώθηκαν λανθασμένες, οι φανταστικές ιστορίες της Kajihara έγιναν ακόμη πιο ενδιαφέρουσες.
Στοιχεία για αυτές τις ιστορίες είναι διάσπαρτα σε ένα τραπέζι εντός της έκθεσης. Στο βίντεό της, η καλλιτέχνις ξεκινά ένα ταξίδι από την κατοικία της στην Αθηένου προς τα εγκαταλελειμμένα ερείπια του χωριού Πετροφάνι, που βρίσκεται κοντά στην νεκρή ζώνη, παίζοντας ένα τραγούδι νανουρίσματος σε μια ηλεκτρονική συσκευή ενσωματωμένη σε ένα λούτρινο ζωάκι. Ωστόσο, καθώς παίζει ή μουσική, η μπαταρία της συσκευής τελειώνει, με αποτέλεσμα η μουσική να παραμορφώνεται και τελικά να μην συνεχίζει να παίζει προς τον προορισμό της.
Christine Cheung
Σε ένα γράμμα της, η Christine Cheung συνδυάζει τις προσωπικές συναισθηματικές εμπειρίες της σύγκρουσης με τοπικές αναμνήσεις της Κύπρου. Καθώς η συγγραφέας φτάνει στην Κύπρο, οι συναντήσεις της με τους ντόπιους μπλέκονται με τις αναμνήσεις και τα συναισθήματα του διαχωρισμού.
Η προσωπική επιστολή εμβαθύνει στα όρια μεταξύ της προσωπικής και της συλλογικής ανάμνησης. Επίσης, διασυνδέει τα όρια σε ένα ευρύτερο πλαίσιο με αναφορά σε συγκεκριμένα τοπία και γεγονότα που αναφέρονται σε αυτό.
Kei Ota
Η Kei Ota στοχάζεται τη θεατρική φύση της μνήμης και της πολιτιστικής ρευστότητας μέσα από την παράσταση και το βίντεο, συναρπασμένος απο τον Glissant. Αυτό την καθοδηγεί να επανακαθορίσει αυτές τις περίπλοκες παγκόσμιες πολυπλοκότητες στους απέραντους μα και κοινούς ωκεανούς μας ή στη φαντασία μας.
Το βίντεο της με τίτλο “Νόστος” αναφέρεται σε μια μνημονική τεχνική του 16ου αιώνα από τον Ιταλό φιλόσοφο Giulio Camillo, στην οποία πρόσθετε μνήμες και ανθρώπινη γνώση σε μια δομή βασισμένη σε αρχαίο ρωμαϊκό θέατρο. Περιλαμβάνοντας νέο βίντεο υλικό από τον αρχαιολογικό χώρο Κουρίου, θέτει μια συναρπαστική ερώτηση στο κοινό: “Πώς βρίσκονται οι τάσεις μεταξύ της ατομικής, εθνικής και συλλογικής μνήμης εντός του προσωπικού θεάτρου της δικής μας μνήμης;”
Ryuji Onari
Το κύριο μέσο του Ryuji Onari είναι η τέχνη με το Urushi (ένα φυσικό υλικό επικάλυψης φτιαγμένο από χυμό δέντρο), χρησιμοποιώντας το για την έκθεση μέσω της τεχνικής του Kintsugi και πραγματοποιώντας ένα εργαστήρι για τη Λάρνακα Μπιενάλε. Στο εργαστήρι διάρκειας τεσσάρων εβδομάδων, κάτοικοι του νησιού έμαθαν να κολλούν πορσελάνια κομμάτια με τη μέθοδο του Kintsugi. Παράλληλα, ο Onari επισκέφθηκε αρκετούς κύπριους κεραμίστες, συλλέγοντας κεραμικά κομμάτια φτιαγμένα στη χώρα. Πειραματίζοντας, επανασυναρμολόγησε αυτά τα κομμάτια χρησιμοποιώντας την αρχαία ιαπωνική τεχνική του Kintsugi. Μέσω των εργαστηρίων και προσωπικής δουλείας, η πρακτική του Onari δημιουργεί ισχυρούς χώρους για συζήτηση και προσπάθειες επισκευής, είτε κυριολεκτικά είτε μεταφορικά.
Kuo–Wei Lin
Ο Kuo-Wei Lin επιδεικνύει διάφορες τεχνικές γυάλισματος στο χέρι (patina) σε πλάκες χαλκού, με στόχο να καλλιεργίσει μια σύνδεση με την ιστορία των χαλκορυχείων της Κύπρου μέσα από τη σωματική εργασία. Οι ματ και γυαλιστεροί του κυκλικοί χαλκοί δίσκοι προκαλούν συνδυασμούς με κάτι που όλοι μας γνωρίζουμε μέσα από το νόμισμα. Είναι τοποθετημένοι γεωμετρικά στο πάτωμα σε σχήμα σκακιέρας, αντικατοπτρίζοντας το περιβάλλον ενώ υπονοούν επίσης τις αντιστοιχίες μεταξύ υλικού, εργασίας και αξίας σαν να παίζουν ένα παιχνίδι μέσα στους κανόνες της πραγματικότητας.
Jun‘ichiro ISHII
Ο Jun’ichiro ISHII ασχολείται κυρίως με τις πολιτικές και οικονομικές συγκρούσεις υπό τον παγκόσμιο καπιταλισμό. Παρατήρησε μια επαναλαμβανόμενη εικόνα σε κυπριακά αγγεία του 14ου αιώνα που απεικονίζει μια παραδοσιακή σκηνή γάμου όπου δύο άνθρωποι μοιράζονται ένα πόντσο, συμβολίζοντας μια ευχή για ενότητα.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Κύπρο, ο ISHII έμαθε τεχνικές παραδοσιακής υφαντουργίας και δημιούργησε ένα πόντσο συνδυάζοντας ύφασμα από παλαιά ρούχα που του παραχώρησαν ντόπιοι κάτοικοι. Στο αποτέλεσμα είναι εμφανές η αντίθεση μεταξύ του υφάσματος που παράγεται σε σύγχρονες βιομηχανικές γραμμές παραγωγής και στο χειροποίητο υφάσμα. Αυτό τονίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι παραδοσιακές τεχνικές στη σύγχρονη εποχή και υπογραμμίζει την αναχρονικότητα της απλής επιθυμίας για ενότητα στην πολύπλοκη παγκόσμια κατάσταση σήμερα.
Υπο την επιμέλεια της Shaoan Huang (TW), σε διοργάνωση του Jun’ichiro ISHII
Υποστηρικτές: KIKA gallery (Κιότο, Ιαπωνία), Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας – Υφυπουργείο Πολιτισμού Κύπρου
