Παράλληλα με την έκθεση του Νίκου Κουρούσιη που παρουσιάζεται στην Alpha C.K. Art Gallery, κυκλοφόρησε το λεύκωμα «Νίκος Κουρούσιης για την ζωή και το έργο του» το οποίο θα παρουσιαστεί στη Λεβέντειο Πινακοθήκη την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου από τον ιστορικό τέχνης δρα Μάνο Στεφανίδη στις 7μ.μ.
Το λεύκωμα έχει συγγράψει η ιστορικός τέχνης Ελένη Νικήτα και περιλαμβάνει όλους τους σταθμούς της πορείας του σπουδαίου καλλιτέχνη. Έπειτα από μια μεγάλη έρευνα η κ. Νικήτα σκιαγραφεί τον καλλιτέχνη και τον άνθρωπο του οποίου η ιστορία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος τη ιστορίας της σύγχρονης κυπριακής τέχνης.
Στον πρόλογο του λευκώματος γράφει η Ελ. Νικήτα: «Τον Νίκο Κουρούσιη γνωρίζω από τα μαθητικά μου χρόνια· από τότε που επέστρεψε στην Κύπρο μετά το τέλος των σπουδών του στο Λονδίνο. Έργο του πρωτοείδα επίσης από τότε· ήταν αναρτημένο σε συγγενικό μου σπίτι. Όμως τον γνώρισα καλύτερα το 1977, όταν πρωτοδιορίστηκα στη –όπως ονομαζόταν εκείνη την εποχή– Μορφωτική Υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας αναλαμβάνοντας τον τομέα των εικαστικών τεχνών. Ήταν από τους πρώτους καλλιτέχνες που ήλθαν να με δουν για να με βοηθήσουν στο έργο μου και να μοιραστούν μαζί μου προβλήματα, αλλά ιδίως καινούργιες ιδέες για τη δημιουργία θεσμών και δραστηριοτήτων με σκοπό την αναβάθμιση του πολιτισμού στον τόπο μας. Ήταν αυτός που πρώτος μού έφερε να μελετήσω τον γαλλικό νόμο περί του ελαχίστου υποχρεωτικού ποσοστού εμπλουτισμού των δημοσίων κτηρίων με έργα τέχνης».
Για την ανέγερση Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης
Όπως σημειώνει η Ελ. Νικήτα ο Κουρούσιης ήταν ακόμη ένας από αυτούς που την ενθάρρυναν να πολεμήσει για τη συμμετοχή της Κύπρου σε διεθνείς διοργανώσεις τέχνης και για την ανέγερση μουσείου σύγχρονης τέχνης.
«Μάλιστα, για το συγκεκριμένο ζήτημα συνεργάστηκε με τον καθηγητή αρχιτεκτονικής Θεοχάρη Δαυίδ και τελειόφοιτους φοιτητές του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Pratt Institute της Νέας Υόρκης, οι οποίοι, σε εκπαιδευτικό ταξίδι τους στην Κύπρο, είχαν ως θέμα να προτείνουν μελέτη για τη δημιουργία μουσείου σύγχρονης τέχνης και πάρκου γλυπτικής στη Λευκωσία. Ο Νίκος τούς πρότεινε τον χώρο απέναντι από το κτήριο του Υπουργείου Οικονομικών και τους έθεσε τις προδιαγραφές ενός σύγχρονου μουσείου. Ο κάθε φοιτητής έπρεπε να παρουσιάσει τη δική του πρόταση. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας φοιτητής που υπέβαλε αργότερα την πρότασή του σε κρατικό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό στην Αμερική, κέρδισε το πρώτο βραβείο. Με τον Νίκο συζητούσα, επίσης, τόσο θέματα αναβάθμισης της πολιτιστικής διακυβέρνησης της Κύπρου, όσο και θέματα που αφορούσαν το καθεστώς του καλλιτέχνη και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας του καλλιτεχνικού τους έργου».
Οι συναντήσεις της Νικήτα με τον Κουρούσιη
Όλα αυτά τα χρόνια η Ελένη Νικήτα παρακολούθησε από πολύ κοντά την εικαστική του πορεία και είχε την ευκαιρία να γράψει πολλές φορές για το έργο του. «Όμως, σημειώνει, πάντα ήθελα –και ήταν και δική του επιθυμία– να ασχοληθώ περισσότερο όχι μόνο με το έργο του, αλλά και με τη ζωή και την εν γένει δράση του, σκιαγραφώντας και τον καλλιτέχνη και τον άνθρωπο. Έτσι, στις 8 Αυγούστου 2019 αρχίσαμε να συναντιόμαστε κάποια απογεύματα και να συζητάμε για τη ζωή και το έργο του. Οι περιοδικές μας συζητήσεις κράτησαν μέχρι την 21η Φεβρουαρίου 2020. Οι συνεντεύξεις αυτές –η δική του φωνή, ως πρωτογενής πληροφόρηση– δεν υπήρξε το μόνο υλικό που ήταν στη διάθεσή μου. Είχα, επίσης, πρόσβαση σε ένα πλούσιο αρχείο από αποκόμματα κυπριακού και ξένου ημερήσιου και περιοδικού Τύπου σχετικά με την καλλιτεχνική του δραστηριότητα και τη γενικότερη δράση του από το 1964 έως το 2022, τα οποία η σύντροφός του Ειρήνη είχε υπομονετικά ταξινομήσει κατά χρονολογία. Σε αυτά προστέθηκε το προσωπικό μου αρχείο, καθώς και οι γνώσεις και τα σποραδικά γραπτά σημειώματά μου για τον καλλιτέχνη και το έργο του. Δυστυχώς, ένεκα των πολλών άλλων υποχρεώσεών μου, και γνωρίζοντας τον μεγάλο χρόνο που απαιτεί η έρευνα για τη συγγραφή ενός βιβλίου –εν είδει μονογραφίας– συνεχώς ανέβαλλα το εγχείρημα. Ωστόσο, το θέμα με απασχολούσε συνεχώς και προσπαθούσα να βρω μια λύση για την αξιοποίηση αυτού του πλούσιου υλικού. Αναγνωρίζοντας τη μοναδικότητα αυτής της πρωτογενούς πηγής, ύστερα από πολύμηνη βάσανο αποφάσισα να αφιερώσω τους πρώτους μήνες του 2023 σε τούτο τον σκοπό. Η ίδια η φύση του τεκμηριωτικού υλικού με οδήγησε στην απόφαση να λάβει η εργασία μου τη μορφή εμπλουτισμένου χρονολογίου, στο οποίο να συνυπάρχουν η ζωή και το έργο του καλλιτέχνη. Επιπλέον, μια τέτοια προσέγγιση επιτρέπει τον εμπλουτισμό του βιβλίου με πλούσιο εικονογραφικό υλικό από όλες τις πτυχές της ζωής και της δράσης του, που λειτουργεί ως μνήμη μιας ατομικής πορείας και ταυτόχρονα ως μνήμη της πορείας της σύγχρονης κυπριακής τέχνης».
Η μικροϊστορία του Κουρούσιη ως μέρος της σύγχρονης κυπριακής τέχνης
Όπως τονίζει η κ. Νικήτα ήταν βέβαιη ότι η ιστορία της ζωής και του έργου του Νίκου Κουρούσιη έπρεπε να καταγραφεί, πόσο μάλλον με τη βοήθεια και την παρουσία του ιδίου του πρωταγωνιστή της. «Το αρχείο του ημερήσιου και περιοδικού Τύπου που βρισκόταν στη διάθεσή μου αποδείχθηκε πολύτιμο εργαλείο για τον έλεγχο και την αποκατάσταση λανθασμένων πληροφοριών, ιδιαίτερα ως προς τις χρονολογήσεις έργων και εκθέσεων, οι οποίες υπάρχουν σε διάφορα δημοσιευμένα βιογραφικά του καλλιτέχνη και καταλόγους εκθέσεων. Στο αφήγημα της ζωής του Νίκου συμπεριέλαβα και πολλά γεγονότα της ατομικής του μικροϊστορίας. Σε αυτό συνηγορούσε ένας ουσιαστικός λόγος: το περιεχόμενο και η υφολογία της εικαστικής του έκφρασης έχουν απόλυτη συνάφεια με τα γεγονότα της ζωής του και τα ιδιοσυστασιακά στοιχεία του χαρακτήρα του. Καλλιτέχνης και έργο βρίσκονται σε αλληλεπίδραση. Αυτή ακριβώς η μικροϊστορία του Νίκου αξίζει τον κόπο να ειπωθεί και για έναν επιπρόσθετο λόγο: προσφέρει ανεκτίμητη γνώση για την πληρέστερη συγγραφή της ιστορίας της σύγχρονης κυπριακής τέχνης μετά την ανεξαρτησία του νησιού. Ο Νίκος, ο οποίος ανέπτυξε σημαντική και αδιάλειπτη δράση από το 1964 έως σήμερα, είναι ένας εκ των πρωταγωνιστών της εικαστικής σκηνής του τόπου μας και η δική του ιστορία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος τη ιστορίας της σύγχρονης κυπριακής τέχνης. Ευχαριστώ από καρδιάς τον Νίκο Κουρούσιη, που στάθηκε στο πλευρό μου προσφέροντάς μου σταθερά κάθε δυνατή βοήθεια, και την Ειρήνη Φωτίου, που διευκόλυνε με κάθε τρόπο την έρευνά μου και τη συγγραφή του παρόντος τόμου».
- Alpha C.K. Art Gallery (22751325). Έκθεση του Νίκου Κουρούσιη. Μέχρι 2/11
