Η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ) είναι μεγαλύτερη σε ηλικία από την Κυπριακή Δημοκρατία.
Φέτος η ΑΤΑ συμπληρώνει 80 χρόνια ζωής. Καθιερώθηκε στην Κύπρο από το 1944. Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 80 χρόνων ΑΤΑ, αναδημοσιεύουμε κείμενο με τίτλο «Ωφέλιμη η ΑΤΑ για την Κύπρο – Βοήθησε στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας».
Το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2011 και περιλαμβάνεται στο βιβλίο μου με τίτλο «Κείμενα οικονομίας και πολιτικής», έκδοση ΙΚΕΜ-ΣΕΚ 2016. Το πλήρες κείμενο έχει ως εξής:
«Στην Κύπρο είναι ευρέως διαδεδομένη η χρήση της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ), με βάση την οποία οι μισθοί αναπροσαρμόζονται δύο φορές τον χρόνο, Ιανουάριο και Ιούλιο (ανάλογα με την αλλαγή του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή).
Η χρήση της ΑΤΑ υπάρχει στην Κύπρο από το 1944 (με εξαίρεση μια τετράχρονη διακοπή το 1974 – 1977, λόγω της τουρκικής εισβολής). Η καταβολή της ΑΤΑ δεν είναι υποχρεωτική και δεν κατοχυρώνεται νομικά.
Η ΑΤΑ αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του συστήματος συλλογικών συμβάσεων που ελεύθερα συνομολογούνται ανάμεσα στους κοινωνικούς εταίρους.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι η παρουσία της ΑΤΑ δημιουργεί τις προϋποθέσεις διαρκούς εργατικής ειρήνης, γεγονός που βοηθά την οικονομική πρόοδο και ανάπτυξη της χώρας. Στο παρελθόν υπογράφησαν συλλογικές συμβάσεις τετραετούς διάρκειας (π.χ. ξενοδοχειακή βιομηχανία).
Μετά την αναθεώρηση που έγινε στον θεσμό το 1999 η εργοδοτική πλευρά ουδέποτε έθεσε στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης θέμα ΑΤΑ. Αυτό δείχνει πως οι αλλαγές που έγιναν το 1999 βοήθησαν τον θεσμό να λειτουργήσει χωρίς προβλήματα, προς όφελος της οικονομίας και του κοινωνικού συνόλου.
Η ΑΤΑ ουδέποτε συνέβαλε στην αύξηση του πληθωρισμού. Μάλιστα, το 2005 ο Επίτροπος της ΕΕ για θέματα οικονομίας Χοακίν Αλμούνια, σε συνέντευξη του δήλωσε πως «η Κύπρος για μεγάλο διάστημα χρησιμοποιεί τον μηχανισμό της ΑΤΑ σαν ένα μέσο καθορισμού των απολαβών, χωρίς αυτό να δημιουργεί πληθωριστικές πιέσεις και έναν φαύλο κύκλο αυξήσεων ανάμεσα στους μισθούς και τον τιμάριθμο». Ανάλογες δηλώσεις έκαναν κατά καιρούς και Κύπριοι γνωστοί οικονομολόγοι, όπως είναι π.χ. ο Μιχάλης Καμμάς, ο Μάριος Κληρίδης και άλλοι.
Στις 15 Νοεμβρίου του 2005, ο αμερικανικός οίκος αξιολόγησης Fitch Ratings σημείωσε τα εξής: «Θετική η συμβολή της ΑΤΑ στην επικράτηση μακροοικονομικής σταθερότητας και εργατικής ειρήνης». Ιδιαίτερα χαρακτηριστική υπήρξε η δήλωση του Μιχάλη Σαρρή, ο οποίος στις 27 Νοεμβρίου 2007, υπό την ιδιότητα του υπουργού Οικονομικών στην Κυβέρνηση Τάσσου Παπαδόπουλου, είπε τα εξής:
«Όσον αφορά την Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ), τόσο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, όσο και εγώ προσωπικά, επανειλημμένα έχουμε τοποθετηθεί ξεκάθαρα ότι ο θεσμός της ΑΤΑ είναι ένας αναγκαίος θεσμός που έχει εξυπηρετήσει την οικονομία της Κύπρου. Ως αποτέλεσμα του θεσμού αυτού, έχει προστατευθεί η αγοραστική δύναμη των εργαζομένων και έχει εξασφαλισθεί η ειρήνη στην αγορά εργασίας. Απόδειξη αυτού, είναι το ότι οι μέρες που χάνονται σε απεργίες στην Κύπρο είναι στο μικρότερο ποσοστό σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επαναλαμβάνω ότι δεν θέτουμε υπό αμφισβήτηση τον θεσμό της ΑΤΑ ως έχει».
Ακόμη, πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως η ΑΤΑ δεν είναι εργαλείο άσκησης κοινωνικής πολιτικής, αλλά ένας αμυντικός μηχανισμός που βοηθά στην αποκατάσταση της αγοραστικής αξίας των μισθών, έστω και εκ των υστέρων. Η άσκηση κοινωνικής πολιτικής γίνεται μέσα από τις κοινωνικές παροχές που καθορίζονται από την εκάστοτε Κυβέρνηση.
Πέραν τούτου, θα πρέπει να υπενθυμίσουμε τα εξής:
⦁ Η ΑΤΑ ως θεσμός και ως σύστημα δεν εμπόδισε την Κύπρο να πετύχει αυτό που αποκαλείται ως οικονομικό θαύμα, μετά την καταστροφή του 1974.
⦁ Η Κύπρος κατά τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις ήρθε πρώτη στην κούρσα της διεύρυνσης, χωρίς η ΑΤΑ να δημιουργεί οποιοδήποτε πρόβλημα.
⦁ Το συνδικαλιστικό κίνημα συμπεριφέρεται υπεύθυνα και λαμβάνει πάντοτε υπόψη το συμφέρον της οικονομίας. Λόγω των γεγονότων του 1974 αποδέχτηκε αναστολή στην παροχή της ΑΤΑ, από τον Ιούλιο του 1974 μέχρι και τον Ιούνιο του 1977.
⦁ Διορθωτικές αποφάσεις ως προς τα προϊόντα που περιλαμβάνονται στο καλάθι του τιμαρίθμου και τη βαρύτητα που διαθέτουν λαμβάνονται στα πλαίσια της Τεχνικής Επιτροπής Τιμαρίθμου, που λειτουργεί υπό την εποπτεία της Στατιστικής Υπηρεσίας και στην οποία μετέχουν όλοι οι κοινωνικοί εταίροι.
⦁ Έρευνα κοινωνικών αντιλήψεων των Κυπρίων που διενεργήθηκε το 2005 από το Cyprus College ανάμεσα σ’ άλλα αναφέρει πως η συντριπτική πλειοψηφία των εργοδοτών (80%) τάσσεται κατά της κατάργησης της ΑΤΑ.
⦁ Σε καμιά περίπτωση δεν αποδεχόμαστε πως το εργατικό κόστος και η ΑΤΑ ευθύνονται για όλα τα κακά της κυπριακής οικονομίας. Από μια προσεκτική ανάλυση των «Στατιστικών Βιομηχανίας» (επίσημες στατιστικές του κράτους) θα δούμε πως το εργατικό κόστος στο σύνολο π.χ. της μεταποίησης αποτελεί για το 2007 το 21.3% του συνολικού κόστους, ενώ για το 2008 μειώθηκε στο 20.9%. Μέσα σ’ αυτό το εργατικό κόστος περιλαμβάνονται μισθοί και ημερομίσθια και οι συνεισφορές σε ταμεία εργοδοσίας.
⦁ Το σημείο κλειδί για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας είναι η αύξηση της εθνικής παραγωγικότητας. Η ευθύνη γι’ αυτή την αύξηση ανήκει τόσο στην Κυβέρνηση, όσο και στην εργοδοτική πλευρά, που πρέπει να φθάσουν σε αύξηση της παραγωγικότητας μέσα από την αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας, μέσα από την υιοθέτηση σύγχρονων μεθόδων διεύθυνσης των επιχειρηματικών μονάδων, μέσα από τα ενθαρρυντικά συστήματα αμοιβής κλπ.
⦁ ΑΤΑ υπάρχει στο Βέλγιο, στο Λουξεμβούργο και στη Μάλτα, μόνο σε συγκεκριμένους κλάδους, ενώ η Μεγάλη Βρετανία τη χρησιμοποιεί μόνο για σκοπούς συντάξεων και δημοσίων βοηθημάτων. Επίσης, οι υπάλληλοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης λαμβάνουν ΑΤΑ στη βάση ενός μέσου όρου «Δείκτη Καταναλωτή», που υπολογίζεται από οκτώ χώρες της Ε.Ε.
⦁ Για να υπάρξει οποιαδήποτε νέα συζήτηση για τυχόν αναθεώρηση ή διαφοροποίηση της ΑΤΑ, η πρωτοβουλία θα πρέπει να έρθει από την Κυβέρνηση, η οποία φαίνεται πως δεν έχει τέτοια πρόθεση, αφού, απαντώντας τον Αύγουστο του 2009 στο ΔΝΤ, είπε πως: «η «ΑΤΑ προστατεύει τα εισοδήματα των εργαζομένων και συμβάλλει στην οικονομική συνοχή και δεν τίθεται θέμα αναθεώρησης της».
Η ΣΕΚ, αν κληθεί σε διάλογο για το θέμα της ΑΤΑ, θα είναι παρούσα, μακριά από δογματισμούς και προκαταλήψεις».
Συνομήλικη με τη ΣΕΚ
Σήμερα η ΑΤΑ, στην ηλικία των 80 ετών, με τη σύμφωνη γνώμη των κοινωνικών εταίρων καταβάλλεται μία φορά το χρόνο (κάθε Γενάρη), στο 66.7% του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή.
Η συμφωνία αυτή, που χαρακτηρίζεται ως μεταβατική, υπογράφηκε στις 12 Μαϊου 2023 και αναφέρει επίσης πως με κοινωνικό διάλογο θα επιτευχθεί ολοκληρωμένη και μόνιμη συμφωνία μέχρι τον Ιούνιο του 2025, η οποία θα διατηρεί τη φιλοσοφία της ΑΤΑ, που είναι η πλήρης αποκατάσταση της αγοραστικής αξίας των μισθών από τη διάβρωση που υφίσταται λόγω πληθωρισμού.
Υ.Γ: Η ΑΤΑ είναι συνομήλικη της ΣΕΚ. Ήρθαν στη ζωή μας το 1944 και έκτοτε υπάρχουν και συνυπάρχουν, προσφέροντας μόνο θετικά στην κυπριακή οικονομία.
Οικονομολόγος – Δημοσιογράφος
