Μπήκε στον πολιτικό στίβο πριν από εφτά χρόνια με διαβατήριο του ΔΗΚΟ, ανκαι στην πορεία του «αφαιρέθηκε» αφού ο ίδιος επέλεξε να σταθεί δίπλα στον Πρόεδρο Αναστασιάδη. Μια επιλογή για την οποία δεν μετανιώνει. Αποχωρεί από το κυβερνητικό σχήμα, έχοντας σηκώσει το βάρος των διαπραγματεύσεων με εταιρείες κολοσσούς για την αξιοποίηση του φυσικού πλούτου στις κυπριακές θάλασσες.
Ο Γιώργος Λακκοτρύπης επιλέγει να απαντά περισσότερο ως τεχνοκράτης παρά ως πολιτικός σε μια ανοιχτή συνομιλία, χωρίς επιτηδεύσεις και χωρίς πολιτικά δήθεν. Μας μιλά για όλα. Την εφταετία πορεία του σε ένα υπερυπουργείο που κύρια τα τελευταία χρόνια επικεντρώθηκε στα ενεργειακά, τις σχέσεις με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, την απώλεια του εμπορικού σήματος για το χαλλούμι στη Βρετανία, τις επιλογές του εκτός Κυβέρνησης, γιατί η έξοδος τώρα. Κι απαντά ευθέως κατά πόσο ενδέχεται να τον δούμε σε κάποιο ψηφοδέλτιο των βουλευτικών εκλογών του 2021.
-Μια πορεία εφτά και πλέον χρόνων ολοκληρώνεται. Με ποιο πρόσημο; Γιατί πέραν από την ενέργεια ενός ζωτικού τομέα στον οποίο επενδύθηκαν πολλά, είσαστε ένα υπερυπουργός αφού είχατε υπό την ευθύνη σας εμπόριο, βιομηχανία και τουρισμό -έως το τέλος του 2018;
-Το πρόσημο, θεωρώ θα πρέπει να το κρίνουν οι πολίτες. Σίγουρα έγιναν πολλά για τα οποία οι συνεργάτες μου κι εγώ νιώθουμε περήφανοι. Σκεφτείτε μόνο τις συνθήκες υπό τις οποίες, μαζί με τους συναδέλφους μου, ξεκινούσαμε τη θητεία μας το 2013, στην κορύφωση της οικονομικής κρίσης. Υπό την ηγεσία του Προέδρου της Δημοκρατίας καταφέραμε, με συλλογική δουλειά και στοχευμένες πολιτικές, να οδηγήσουμε τη χώρα στην ανάκαμψη σε χρόνο ρεκόρ, καταγράφοντας στη διαδρομή σημαντικές επιτυχίες στους πλείστους τομείς της οικονομίας.
Υπενθυμίζω μόνο τις ιστορικές επιδόσεις στον τουρισμό την περίοδο 2016-2018 και, γενικότερα, την εξαιρετική πορεία του τομέα μέχρι και το 2019, ενώ ραγδαία άνοδο είχαμε την επταετία 2013-2019 και στο εξωτερικό εμπόριο, διπλασιάζοντας τις εξαγωγές προϊόντων (+96%) και καταγράφοντας σημαντική αύξηση στις εξαγωγές υπηρεσιών (+48%).
Στον τομέα της βιομηχανίας, αυτά τα επτά και πλέον χρόνια στηρίξαμε, επίσης, τις επιχειρήσεις μας με προγράμματα ενίσχυσης ύψους €121 εκατ. (για την περίοδο 2014-2020) και ήδη έχουμε έτοιμες προτάσεις €254 εκατ. για τη νέα Προγραμματική Περίοδο 2021-2027. Επιπλέον, μπορέσαμε να ξεκινήσουμε και υλοποιείται σήμερα ο στόχος δεκαετιών για μετακίνηση των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών και υγραερίου από το παραλιακό μέτωπο της Λάρνακας.
Μεταξύ άλλων, σημαντικές εξελίξεις καταγράψαμε και στον τομέα του ηλεκτρισμού και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), όπου έχοντας διπλασιάσει τη συνολική συνεισφορά των ΑΠΕ μεταξύ του 2013 και του 2018, από το 7% στο 14%, πετύχαμε δύο χρόνια νωρίτερα τον κύριο εθνικό μας στόχο για το 2020. Παράλληλα, πέραν των 16.000 νοικοκυριών εξοικονομούν σήμερα χρήματα από το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, αξιοποιώντας τα Σχέδια που τρέχουμε από το 2013 για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων με τη μέθοδο του net-metering, ενώ ξεκινούν πολύ σύντομα και οι κατασκευαστικές εργασίες για το μεγάλο έργο της εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κύπρο. Και όλα αυτά, έχοντας και την ευθύνη διαχείρισης 9 διαφορετικών συμβολαίων με κοινοπραξίες εταιρειών υδρογονανθράκων στην Αποκλειστική Οικονομική μας Ζώνη (ΑΟΖ).
– Γιατί επιλέξατε τώρα την έξοδο από το κυβερνητικό σχήμα;
-Καταρχάς, να ξεκαθαρίσω ότι η αποχώρησή μου είναι κάτι που συζητούσαμε με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας εδώ και λίγο καιρό, αφού ένιωσα ότι πλέον είχαμε καταφέρει να υλοποιήσουμε ή να τροχιοδρομήσουμε την υλοποίηση των μεγάλων στόχων που θέσαμε ως Κυβέρνηση, αλλά και εγώ προσωπικά. Με τον Πρόεδρο, λοιπόν, ψάχναμε για ένα καλό χρονικό σημείο, το οποίο θα διασφάλιζε μια ομαλή διαδοχή. Καταλήξαμε, προ μηνών, στην έναρξη του νέου κύκλου γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ, εντός του πρώτου τετραμήνου του έτους. Τελικά ο προγραμματισμός των γεωτρήσεων άλλαξε λόγω της πανδημίας, όμως η αναβολή αυτή επιτρέπει να παραδώσω το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου στη διάδοχό μου, χωρίς να υπάρχουν άμεσα σοβαρές εκκρεμότητες.
– Από την όλη διαχείριση των ενεργειακών τι ήταν το πιο δύσκολο και πώς απαντάτε στην κριτική ότι πολλά έγιναν για επικοινωνιακούς σκοπούς, αφού χωρίς αξιοποίηση το μόνο που μένει είναι οι διεκδικήσεις της Τουρκίας;
-Πιστεύω πως το δυσκολότερο κομμάτι του όλου εγχειρήματος ήταν να πείσουμε τις εταιρείες να εμπιστευτούν την Κύπρο, κάτι που πετύχαμε με προσήλωση στο όραμά μας και υλοποιώντας πιστά, αλλά και με την αναγκαία ευελιξία και διαφάνεια, τη στρατηγική που καταρτίσαμε. Ακόμα και στο επικοινωνιακό κομμάτι, να σας πληροφορήσω ότι στη δημοσιότητα δόθηκε ένα μικρό μόνο ποσοστό της δουλειάς που γινόταν και μόνο όσα έπρεπε να ανακοινωθούν για σκοπούς διαφάνειας και για να προωθηθούν τα συμφέροντα της Κυπριακής Δημοκρατίας διεθνώς.
Παρ’ όλες τις απειλές και προκλήσεις της Τουρκίας, λοιπόν, αλλά και τις δύο πρωτόγνωρες διεθνείς κρίσεις που βιώσαμε τα τελευταία τέσσερα χρόνια στον τομέα του υδρογονανθράκων –συγκεκριμένα, το 2016 και αυτή που βιώνουμε εντός του 2020– προσελκύσαμε εταιρείες κολοσσούς, πραγματοποιήσαμε οκτώ γεωτρήσεις, ενώ είχαμε και δύο σημαντικές ανακαλύψεις φυσικού αερίου.
Επιπρόσθετα, οι ενέργειές μας στον τομέα κατέστησαν δυνατό να παραχωρήσουμε στην κοινοπραξία του κοιτάσματος «Αφροδίτη» Άδεια Εκμετάλλευσης με συγκεκριμένα ορόσημα, ενώ η Κύπρος έχει συνάψει σημαντικές διακρατικές συμφωνίες και συμμετέχει ισότιμα σε πολυμερή σχήματα όπως το East Mediterranean Gas Forum. Μπορεί κάποιος να θυμηθεί πότε στο παρελθόν η χώρα μας είχε θέση, ρόλο και λόγο στα τραπέζια των συζητήσεων, όπως έχει σήμερα;
Θα ήταν παράλειψή μου, θεωρώ, να μην αναφερθώ εδώ και στην αθέατη πλευρά των όσων προωθούμε, όπου δημιουργώντας τις αναγκαίες δομές και, ιδιαίτερα την Υπηρεσία Υδρογονανθράκων και την Εταιρεία Υδρογονανθράκων Κύπρου, θέσαμε τις βάσεις για να αναπτύσσονται στη χώρα μας ανθρώπινοι πόροι και τεχνογνωσία προς εξυπηρέτηση της νεοσύστατης βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου.
– Όντως καλλιεργήθηκε μια υπεραισιοδοξία. Την είδαμε όλοι σεΐχηδες κάποια στιγμή, και έκτοτε από τη μια αναποδιά στην άλλη και ο φυσικός πλούτος παραμένει στα έγκατα της Μεσογείου. Ποιο μπορεί να είναι ρεαλιστικά το μέλλον της χώρας μας στα ενεργειακά, λαμβάνοντας υπόψη τα γεωστρατηγικά, τις απειλές της Τουρκίας και τις τιμές του φυσικού αερίου διεθνώς, λόγω και των οικονομικών επιπτώσεων στις εταιρείες εξαιτίας της πανδημίας;
-Να ξεκινήσω τονίζοντας ότι ουδέποτε επιδιώξαμε να καλλιεργήσουμε μια τέτοια υπεραισιοδοξία. Τουναντίον, σε κάθε ευκαιρία τονίζαμε ότι έσοδα από το φυσικό αέριο θα δούμε σε βάθος χρόνου και πως αυτά θα χρησιμοποιηθούν προς όφελος των μελλοντικών γενεών. Λέγαμε, επίσης, πως για να βγει το αέριο από τα έγκατα της ΑΟΖ μας χρειάζεται σκληρή και μεθοδική δουλειά, για να ευθυγραμμιστούν τα συμφέροντα των χωρών που εμπλέκονται και να εκπληρωθούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, σε τεχνικό και εμπορικό επίπεδο.
Την ίδια στιγμή βέβαια, πρέπει να ειπωθεί πως έχοντας κερδίσει στην πράξη και με τη σοβαρότητα που επιδείξαμε, την εμπιστοσύνη των εταιρειών υδρογονανθράκων, μεγάλος αριθμός ατόμων εργοδοτείται σήμερα στον τομέα, εξυπηρετώντας είτε τις δικές μας δραστηριότητες είτε αυτές των γειτόνων μας. Το φυσικό αέριο αποτελεί, άλλωστε, καύσιμο «γέφυρα» για την πλήρη μετάβαση προς ένα ανανεώσιμο μέλλον και, παρά τις όποιες αναποδιές, όπως πολύ εύστοχα σημειώνετε, η βιομηχανία πετρελαίου και αερίου έχει όλα τα φόντα, θεωρώ, να συνεχίσει να αναπτύσσεται στην Κύπρο, με επίκεντρο πάντα το προσοντούχο ανθρώπινο δυναμικό μας.
-Ο παράγων Τουρκία;
-Όσον αφορά στον παράγοντα Τουρκία, δεν είχαμε άλλη επιλογή από του να συνεχίσουμε το ενεργειακό μας πρόγραμμα. Οι παράνομες διεκδικήσεις της Τουρκίας είναι διαχρονικές και δεν πιστεύω να υπάρχει οποιοσδήποτε που να επιθυμεί να παίρνουμε άδεια από την Άγκυρα κάθε φορά που βγαίνουμε σε γύρο αδειοδότησης ή κάνουμε γεωτρήσεις ή εκδίδουμε άδεια εκμετάλλευσης.
Σε κάθε περίπτωση, εκτιμώ ότι η μεγαλύτερη πρόκληση για το ενεργειακό μας πρόγραμμα είναι οι εξελίξεις στις διεθνείς αγορές πετρελαίου και αερίου. Όπως εξήγησα και προηγουμένως, το 2016 είχαμε κατάρρευση των διεθνών τιμών, κάτι που επαναλαμβάνεται και το 2020 με πολύ πιο δραματικό τρόπο. Η μόνη μας επιλογή στο τέλος της ημέρας, είναι να εργαζόμαστε με τα δεδομένα που έχουμε ενώπιόν μας και ανάλογα να προσαρμόζουμε τη στρατηγική μας.
-Τι κρατάτε από την παρουσία σας στις κυβερνήσεις Αναστασιάδη;
-Πέρα από την περηφάνια για το μεγάλο έργο που επιτελέστηκε, κρατώ ασφαλώς την αγάπη του κόσμου, καθώς και τις φιλίες και την αγαστή συνεργασία με συναδέλφους μου υπουργούς, υπηρεσιακούς και εκπροσώπους των διαφόρων φορέων. Οπωσδήποτε, με τιμά, επίσης, ιδιαίτερα η εμπιστοσύνη που επέδειξε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης στο πρόσωπό μου όλα αυτά τα χρόνια, για την οποία και τον ευχαριστώ θερμά. Εργάστηκα, πρέπει να πω, με όλες μου τις δυνάμεις για να τιμήσω κι εγώ με τη σειρά μου τη θέση που κατείχα, αφού πιστεύω ακράδαντα πως κάποιος που διορίζεται σε ένα αξίωμα οφείλει να προσπαθεί να του προσθέτει αξία και όχι μόνο να παίρνει από αυτό.
– Από το ΔΗΚΟ, στον Πρόεδρο Αναστασιάδη, μια ταραχώδης μετακίνηση… ιδιαίτερα για έναν τεχνοκράτη όπως εσείς, γιατί κομματικό στέλεχος που έκανε θόρυβο δεν είσαστε εσείς αλλά ο αδελφός σας… Άξιζε τον κόπο;
-Νιώθω έντονα ότι το 2014, όσο ποτέ άλλοτε, αυτό που είχε ανάγκη η χώρα μας ήταν η μέγιστη εθνική σύμπνοια και συνεννόηση. Όλοι θυμούνται ότι αναλαμβάνοντας τον Μάρτιο του 2013 είχαμε να αντιμετωπίσουμε μια πρωτόγνωρη οικονομική κρίση. Το 2014, λοιπόν, ακόμα έκλειναν επιχειρήσεις, η ανεργία έφτανε στην κορύφωσή της κι εμείς οφείλαμε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων. Θεωρώ πως πράξαμε το καθήκον μας και για να απαντήσω ευθέως στο ερώτημά σας, ναι άξιζε τον κόπο χίλιες φορές.
– Πώς βιώσατε εκείνη τη μετακίνηση, που θεωρήθηκε από το κόμμα σας «αποστασία»;
-Καταρχάς, να τονίσω πως σε όσους φύγαμε τότε από το ΔΗΚΟ, δεν μας αφέθηκε ουσιαστικά άλλη επιλογή. Προσωπικά διαφώνησα έντονα, πρώτον, με την αδικαιολόγητη απόφαση για αποχώρηση από το κυβερνητικό σχήμα τη δεδομένη στιγμή και, δεύτερον, με τον τρόπο που έγιναν όσα έγιναν. Εξού και παραιτήθηκα από μέλος του ΔΗΚΟ, ενώ την παραίτησή μου έθεσα και ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος επέλεξε να με κρατήσει στο κυβερνητικό σχήμα. Στο τέλος της μέρας, είχα αποδεχτεί την τιμή να διοριστώ υπουργός για να κάνω μια δουλειά και αυτό ακριβώς ήθελα να πράξω, ιδιαίτερα εκείνη τη δύσκολη περίοδο για τη χώρα μας.
Η ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΣΤΗ ΝΑΤΑΣΑ ΠΗΛΕΙΔΟΥ
– Ποια συμβουλή θα δίνατε στη διάδοχό σας;
Επιτρέψτε μου να τονίσω, καταρχάς, ότι η νέα Υπουργός, όπως και ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μπορούν να βασίζονται στη στήριξή μου, σε περίπτωση που τη χρειάζονται.
Από την ερχόμενη εβδομάδα, να σας πληροφορήσω, έχουμε ήδη διευθετήσει αριθμό συναντήσεων στο υπουργείο με την κα Πηλείδου, για να την ενημερώσω για τα διάφορα θέματα, αλλά και για μια πρώτη γνωριμία της με μέλη του προσωπικού. Η επερχόμενη υπουργός γνωρίζει καλά πώς λειτουργεί το Υπουργικό Συμβούλιο και είμαι βέβαιος ότι θα κάνει πάρα πολύ καλή δουλειά και στο νέο της πόστο.
Η πιο σημαντική συμβουλή, πιστεύω, που θα μπορούσα να της δώσω, είναι να προχωρήσει με σθένος και προσήλωση να υλοποιήσει τους στόχους που θα θέσει η Κυβέρνηση, αλλά και η ίδια, απομονώνοντας τους εξωτερικούς θορύβους που πάντα τείνουν να θολώνουν τις προτεραιότητές μας.
Επανένταξη στην αγορά εργασίας
-Λέγεται ότι μια φορά πολιτικός, πάντα πολιτικός. Από το ΔΗΚΟ, στον Αναστασιάδη, από τον Αναστασιάδη στην Δημοκρατική Παράταξη του Μάριου Καρογιάν ή αριστίνδην στο ψηφοδέλτιο του ΔΗΣΥ στις βουλευτικές;
-Μετά από 7.5 χρόνια στην πολιτική ζωή του τόπου, έχω κερδίσει, νομίζω, το δικαίωμα και οφείλω, εκεί και όπου κρίνω αναγκαία μια πολιτική μου παρέμβαση, να την κάνω. Παρόλα αυτά, όπως έχω ξαναπεί δημόσια, προτεραιότητά μου τη δεδομένη στιγμή είναι να επανενταχθώ στην αγορά εργασίας.
– Γνωρίζετε προφανώς ότι κάποιοι σας βλέπουν να αξιοποιείτε την παρουσία σας στο υπουργείο σε μια αναβαθμισμένη θέση στον ιδιωτικό τομέα και δη στον τομέα της ενέργειας. Τι απαντάτε;
-Είναι καλά γνωστό ότι κατείχα ηγετικές θέσεις στον ιδιωτικό τομέα και πριν την υπουργοποίησή μου. Αναμφίβολα, η θητεία μου ως υπουργος έχει εμπλουτίσει τις εμπειρίες και τα βιώματά μου και είναι φυσικό οι ανεκτίμητες αυτές εμπειρίες να με συνοδεύουν παντού, ακόμη και στη μελλοντική μου καριέρα. Εδώ θα πρέπει να τονίσω ότι το Κράτος μας, έχει μεριμνήσει με τους απαραίτητους μηχανισμούς να αποφεύγονται οποιεσδήποτε καταχρήσεις. Για παράδειγμα, ειδική ανεξάρτητη Επιτροπή θα πρέπει να εγκρίνει και να ελέγχει την εργοδότησή μου για τα επόμενα δύο χρόνια.
Στα συν η προσέλκυση κολοσσών στην κυπριακή ΑΟΖ
– Ποιά ήταν η μεγαλύτερη σας ικανοποίηση σε αυτό το υπερυπουργείο;
–Αναμφισβήτητα, νιώθω ιδιαίτερη ικανοποίηση για το γεγονός ότι με ομαδική δουλειά και μεθοδικότητα, υλοποιήσαμε πολιτικές που άγγιξαν άμεσα τις ζωές πολλών συμπολιτών μας, συμβάλλοντας στην οικονομική ανάπτυξη και δημιουργώντας θέσεις εργασίας. Για παράδειγμα, με τα προγράμματα εκατομμυρίων ευρώ που τρέξαμε στο υπουργείο μπορέσαμε να δώσουμε ευκαιρίες σε νέους και γυναίκες επιχειρηματίες, σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, σε νοικοκυριά, στην καινοτομία και στον αγροτικό τομέα. Ταυτόχρονα όμως, θέσαμε και τις βάσεις για τη μελλοντική ευημερία όλων των Κυπρίων, π.χ. προσελκύοντας στην ΑΟΖ μας εταιρείες κολοσσούς, υλοποιώντας ένα ερευνητικό πρόγραμμα που οδηγεί σε ανακαλύψεις, κάνοντας αποφασιστικά βήματα για αξιοποίηση της πράσινης ενέργειας και ξεκινώντας τα έργα για έλευση φυσικού αερίου στην Κύπρο για ηλεκτροπαραγωγή.
– Ποια η πιο δύσκολη στιγμή;
-Δύσκολες στιγμές υπήρξαν αρκετές. Εάν μπορούσα να ξεχωρίσω μερικές από αυτές θα διάλεγα τις διαπραγματεύσεις με την Τρόικα για το πρόγραμμα στήριξης της χώρας μας το 2013, μερικές μέρες αφού αναλάβαμε τα υπουργεία μας, την παράνομη τουρκική παρέμβαση στο Τεμάχιο 3 το 2018 και την απώλεια του εμπορικού σήματος για το χαλλούμι στο Ηνωμένο Βασίλειο λόγω αλληλογραφίας που χάθηκε στο υπουργείο. Σε ό,τι αφορά στο τελευταίο, δεν μπορώ παρά να ευχαριστήσω τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αλλά και τους συμπολίτες μας, που με τη στήριξη και την εμπιστοσύνη τους μας έδωσαν την ευκαιρία να διορθώσουμε αυτό το λάθος και, μερικούς μήνες αργότερα, να επανεγγράψουμε το εμπορικό σήμα στο Ηνωμένο Βασίλειο.
-Έχετε να πείτε mea culpa;
-Ασφαλώς. Μετά από 7,5 χρόνια ποιος δεν θα είχε; Είναι κάποια θέματα που αν γινόταν να γυρίσω τον χρόνο πίσω, θα μπορούσαμε να κάναμε καλύτερα. Για παράδειγμα, θα πίεζα πιο έντονα τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες για ταχύτερο ψηφιακό μετασχηματισμό του Υπουργείου, αφού με αυτόν τον τρόπο θα αποφεύγονταν λάθη ή παραλείψεις και θα εξυπηρετούσαμε καλύτερα τους πολίτες. Σημειώνω ιδιαίτερα τη μεταρρύθμιση στο Τμήμα Εφόρου Εταιρειών, όπου ο μετασχηματισμός είναι μεν υπό εξέλιξη, αλλά η τεχνολογική αναβάθμιση θα μπορούσε ομολογουμένως να προχωρά με ταχύτερους ρυθμούς.
Παράλληλα, θα εργαζόμουν με μεγαλύτερη στόχευση για ουσιαστική ενίσχυση του υπουργείου. Μπορεί να μην το αντιλαμβάνονται πολλοί αλλά, παρά το εύρος των αρμοδιοτήτων του, το υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας αποτελεί το μικρότερο υπουργείο του Κράτους μας. Ενδεικτικά, ο προϋπολογισμός μας για το 2019 ήταν ο μικρότερος, μόλις στο 0,8% του συνόλου των δαπανών των υπουργείων.
Θα προωθούσα, επίσης, περισσότερο προγράμματα και μέτρα για την επιχειρηματική καινοτομία, όταν ακόμα ο τομέας βρισκόταν υπό την ευθύνη μας, ενώ θα προσπαθούσα και για μεγαλύτερη προβολή των υπόλοιπων δράσεων του υπουργείου, αφού το δημοσιογραφικό ενδιαφέρον μονοπωλούσαν οι υδρογονάνθρακες.
