Από την ίδρυσή του το Ισραήλ βρισκόταν αντιμέτωπο με όλους τους Άραβες γείτονές του. Γι’ αυτό και η σκηνή που διαδραματίστηκε στους κήπους του Λευκού Οίκου στα μέσα Σεπτεμβρίου θα ήταν μέχρι πρότινος αδιανόητη. Οι ηγέτες του Ισραήλ, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Μπαχρέιν υπό το άγρυπνο βλέμμα των ΗΠΑ έδωσαν τα χέρια και υπέγραψαν τις λεγόμενες Συμφωνίες του Αβραάμ, με τις οποίες ομαλοποιούνται οι σχέσεις τους. Έτσι, δεκαετίες μετά την Αίγυπτο και την Ιορδανία, άλλες δύο αραβικές χώρες έκαναν το μεγάλο βήμα και ήρθαν πιο κοντά στον «αιώνιο εχθρό».
H σημασία της υπογραφής της συμφωνίας είναι τεράστια. Δεν είναι μόνο ότι πλέον ανοίγει ο δρόμος για περαιτέρω συνεργασία μεταξύ των τριών χωρών σε θέματα οικονομίας, τουρισμού και τεχνολογίας. Η Μέση Ανατολή, βρίσκεται, εν μέσω μιας ευρύτερης γεωπολιτικής μεταβίβασης. Βλέπουμε να διαμορφώνονται νέες σχέσεις μεταξύ των κρατών της περιοχής και να αναδύονται καινούριες συμμαχίες. Η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων του Ισραήλ με τους γείτονές του ανοίγει ένα μεγάλο παράθυρο ευκαιριών, αλλά την ίδια στιγμή φέρνει σε εγρήγορση τις χώρες που θεωρούν πως θίγονται άμεσα τα συμφέροντά τους.
Πρόκειται για μια σημαντική εξέλιξη που αφορά ολόκληρη τη Μέση Ανατολή επεσήμανε στον «Φιλελεύθερο» ο Χαρέλ Χορέβ, ειδικός σε θέματα Παλαιστινίων στο Moshe Dayan Center του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ. Όπως είπε, βλέπουμε, να καταγράφεται μια πολύ μεγάλη αλλαγή στον τρόπο που τα αραβικά κράτη αντιμετωπίζουν το Ισραήλ και τα οποία δείχνουν πρόθυμα να ακολουθήσουν μια διαφορετική πολιτική. «Πιστεύω πως σε πολλές αραβικές χώρες έχει γίνει ξεκάθαρο πως αντί να ασκούν εξωτερική πίεση στο Ισραήλ ειδικά σε ό,τι αφορά το παλαιστινιακό ζήτημα, πλέον αντιλήφθηκαν πως μπορεί να πετύχουν εκ των έσω πολύ περισσότερα. Η προσέγγιση στο Ισραήλ τους δίνει την ευκαιρία να πετύχουν πράγματα, που δεν μπορούσαν στο παρελθόν απλώς με το να εξασκούν πίεση».
Ο διάλογος είναι πολύ πιθανόν πως θα ανοίξει νέους διαύλους επικοινωνίας εκτιμά ο Ισραηλινός ειδικός και φέρνει ως παράδειγμα το ζήτημα της προσάρτησης τμημάτων της Δυτικής Όχθης. Οι απειλές δεν θα ήταν ικανές να πείσουν την ισραηλινή κυβέρνηση να αλλάξει γνώμη. Όμως η συμφωνία με τις δύο αραβικές χώρες ήταν αρκετή για να πείσει τον Μπενιαμίν Νετανιάχου να βάλει προς το παρόν τουλάχιστον, πάγο στα σχέδιά του. «Το Ισραήλ, πλέον, θα είναι πολύ πιο προσεκτικό, πιστεύω, στο να προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες στην ισραηλινο-παλαιστινιακή διένεξη γιατί τώρα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τις αραβικές χώρες, οι οποίες παραμέρισαν τις διαφορές τους για να το προσεγγίσουν», εξήγησε.
Η συμφωνία ανακατεύει εκ νέου την τράπουλα στη Μέση Ανατολή και αποδεικνύει πόσο ισχυρό είναι το δόγμα «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου». Στην προκειμένη περίπτωση κοινός εχθρός είναι το Ιράν. Η παρέμβαση της Ουάσιγκτον στην υπογραφή της συμφωνίας υπήρξε αναμφίβολα καθοριστική. Την ίδια στιγμή, όμως καθοριστικό ρόλο έπαιξε και το ισχύς εν τη ενώσει. Όλοι έχουν κάποιο λόγο να τα βάζουν με την Τεχεράνη. Το Ιράν είναι ο νούμερο ένα εχθρός για το Ισραήλ. Το Μπαχρέιν ποτέ δεν ξεχνά πως στη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης η Τεχεράνη επεδίωξε ανατροπή της σουνιτικής βασιλικής οικογένειας. Εχθρικό είναι το Ιράν και για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Έτσι και οι τρεις χώρες καθίστανται πιο ισχυρές. Η Συμφωνία του Αβραάμ έρχεται σε αντίθεση με όσα πρεσβεύει η Τεχεράνη. Η ομαλοποίηση των σχέσεων με τα αραβικά κράτη, βγάζει το Ισραήλ από την απομόνωση και την ίδια στιγμή στρώνει το δρόμο για συμμαχίες εναντίον του ίδιου του Ιράν. «Κτίζεται μια συμφωνία και μάλιστα επίσημη, εναντίον της Τεχεράνης και των συνεργατών της και μάλιστα με τις ευλογίες των ΗΠΑ. Αυτό αποτελεί απειλή για το Ιράν και τα συμφέροντά του, για αυτό και βλέπουμε να υπάρχει μια μεγάλη πολεμική εναντίον των Συμφωνιών», επεσήμανε ο Χαρέλ Χορέβ. Είναι σαφές, πως οι σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου επενδύουν στο Ισραήλ, προκειμένου να διαφυλάξουν τη σταθερότητα των καθεστώτων τους από την αποσταθεροποιητική δράση του Ιράν.
Και αυτό πρέπει να ενταχθεί στον αγώνα για περιφερειακή ηγεμόνευση στη Μέση Ανατολή που μαίνεται τις τελευταίες δεκαετίες ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και το Ιράν. «Δεν μπορούμε να έχουμε ολοκληρωμένη εικόνα για τη Συμφωνία, παρά μόνο αν την εντάξουμε στην αντιπαράθεση του Ριάντ με την Τεχεράνη. Στόχος της Σαουδικής Αραβίας είναι να αποδυναμώσει το Ιράν με οποιοδήποτε τρόπο και αυτό γίνεται τώρα μέσω επίσημων συμφωνιών με το Ισραήλ. Τόσο το Μπαχρέιν όσο και τα ΗΑΕ αλλά και οι άλλες χώρες που θα ακολουθήσουν, ομαλοποιούν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ αφού ενθαρρύνθηκαν από τη Σαουδική Αραβία», τόνισε ο Ισραηλινός ειδικός. Έτσι, βλέπουμε να δημιουργείται ένα τρίγωνο στην περιοχή αποτελούμενο από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία που ξεκάθαρα δημιουργούν μια νέα πραγματικότητα για την περιοχή.
Oι ΗΠΑ ισχυροποιούν την παρουσία τους
Μέσα από την προσέγγιση του Ισραήλ με τα σουνιτικά αραβικά καθεστώτα, η Ουάσιγκτον επιδιώκει τη δημιουργία μιας νέας δομής, ικανής να προασπίζεται τα συμφέροντά της στην ευρύτερη περιοχή, από την Ανατολική Μεσόγειο έως τα σύνορα Αφγανιστάν-Πακιστάν. Εξετάζοντας την κινητικότητα που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα στην περιοχή, πολλοί διεθνείς αναλυτές ερμηνεύουν τις εξελίξεις στο πλαίσιο της επίσπευσης και της εντατικοποίησης των προσπαθειών αναδιοργάνωσης της αμερικανικής παρουσίας στην περιοχή, ενώπιον των ενεργειών, που μπορεί να πλήξουν τα συμφέροντα των ΗΠΑ.
Όπως ακριβώς, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου το ΝΑΤΟ συνέβαλε στην αντιμετώπιση της σοβιετικής απειλής στην Ευρώπη, σήμερα η αποκατάσταση των σχέσεων του Ισραήλ με δύο σουνιτικά κράτη αποσκοπεί στο να περιοριστεί το σιιτικό Ιράν, το οποίο εξακολουθεί να έχει το πυρηνικό πρόγραμμά του, να υποκινεί και να υποστηρίζει σιιτικές εξεγέρσεις σε πολλά αραβικά κράτη και να εναντιώνεται, φυσικά, στην ύπαρξη του ισραηλινού κράτους. Για αυτόν τον λόγο ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο ενεπλάκη προσωπικά στις σχετικές διαπραγματεύσεις και για τον ίδιο λόγο ο υποψήφιος των Δημοκρατικών, Τζο Μπάιντεν δηλώνει ότι στην περίπτωση που κερδίσει την προεδρία, θα ολοκληρώσει όλα όσα ξεκίνησε ο Ντόναλντ Τραμπ, παρουσιάζοντας στην Τεχεράνη μια νέα, πιο αυστηρή από εκείνη του Μπαράκ Ομπάμα συμφωνία για τα πυρηνικά της και διατηρώντας την αμερικανική πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ.
Σε αυτό το πλαίσιο ερμηνεύονται, επίσης, η στήριξη των ειρηνευτικών συμφωνιών από την Αίγυπτο, η άρνηση του Αραβικού Συνδέσμου να τις καταδικάσει παρά το σχετικό αίτημα της Εθνικής Παλαιστινιακής Αρχής, οι αμερικανικές πιέσεις προς τη Σαουδική Αραβία να ακολουθήσει την ίδια πορεία. Οι ΗΠΑ κάθε άλλο, λοιπόν παρά εγκαταλείπουν την περιοχή. Αντίθετα, με τις κινήσεις τις οποίες προβαίνουν αποδεικνύουν πόσο σημαντική είναι για αυτούς και ότι δεν πρόκειται να παραχωρήσουν την πρωτοκαθεδρία που διατηρούν στη Μέση Ανατολή τόσο εύκολα.
Θα ακολουθήσουν και άλλες χώρες
Πριν από τις τελευταίες εξελίξεις, τα μόνα αραβικά κράτη που είχαν ειρηνευτικές συμφωνίες με το Ισραήλ ήταν η Αίγυπτος και η Ιορδανία, χώρες με κατειλημμένα από το Ισραήλ εδάφη έπειτα από τον πόλεμο του 1967. Μετά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν είναι βέβαιο πως θα ακολουθήσουν και άλλα κράτη. Είναι πολύ πιθανόν πως παρόμοιες συμφωνίες με το Ισραήλ θα συνάψουν το Ομάν, το Σουδάν ή το Μαρόκο να ακολουθούν τον ίδιο δρόμο. Πλέον, όμως δεν θα είναι έκπληξη αν σε κάποια στιγμή στο μέλλον επισημοποιηθούν και οι δεσμοί του Τελ Αβίβ με το Ριάντ.
Ο αραβικός κόσμος εγκαταλείπει τους Παλαιστινίους
Αναμφίβολα μεγάλος χαμένος των Συμφωνιών του Αβραάμ είναι οι Παλαιστίνιοι. Αν και το Ισραήλ δέχτηκε να αναστείλει την επέκταση της κυριαρχίας του σε περιοχές της Δυτικής Όχθης τις οποίες είχε ανακοινώσει ότι θα προσαρτήσει, γεγονός που αίρει ένα σημαντικότατο εμπόδιο για τη διευθέτηση του παλαιστινιακού ζητήματος, θεωρείται σημαντικό βήμα, εντούτοις η συμφωνία στην ουσία καταργεί δεκαετίες αραβικής ενότητας γύρω από το ζήτημα του κράτους της Παλαιστίνης. Είναι σαν να αντικαθίσταται ο εφιάλτης της προσάρτησης παλαιστινιακών εδαφών με έναν άλλο, καθώς το Ισραήλ αρχίζει να αποκαθιστά τις σχέσεις του με τον αραβικό κόσμο, χωρίς να μπαίνει ως όρος η δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους.
Η πίεση προς τη μεριά των Παλαιστινίων θα αυξηθεί, εκτιμά ο δρ Χαρέλ Χορέβ, τονίζοντας πως θα πολλαπλασιαστούν οι φωνές αυτών που ζητούν να προβούν σε μεγαλύτερες παραχωρήσεις. «Σε κάθε περίπτωση η κατάσταση των Παλαιστινίων τα τελευταία χρόνια οπισθοχωρεί. Και αυτό φαίνεται σε κάθε τομέα από το γεγονός πως η ζωή στα παλαιστινιακά εδάφη γίνεται όλο και πιο δύσκολη και το βιοτικό επίπεδο συνεχώς μειώνεται μέχρι το ότι η παγκόσμια κοινότητα και κυρίως οι αραβικές χώρες υποστηρίζουν όλο και λιγότερο το παλαιστινιακό ζήτημα. Ο χρόνος δεν δουλεύει για αυτούς» επεσήμανε.
Αυτό που γίνεται ξεκάθαρο είναι πως τα αραβικά κράτη έχουν κουραστεί να υποστηρίζουν το παλαιστινιακό ζήτημα, που διαρκεί δεκαετίες τώρα, βάζοντας πολλές φορές τα συμφέροντά τους σε δεύτερη μοίρα. Είναι θέμα που όπως φαίνεται έχει κουράσει, ειδικά τις νεότερες γενιές που έχουν απομακρυνθεί από τα οράματα του παναραβισμού και του κοινού αγώνα. «Πιστεύω πως καταγράφεται μια εντυπωσιακή αλλαγή. Στα κοινωνικά δίκτυα αλλά και σε δημοσιεύματα στον Τύπο, βλέπουμε πολλούς Άραβες να δηλώνουν ανοικτά πως δεν θέλουν οι κυβερνήσεις τους να διοχετεύουν χωρίς αντίκρυσα εκατομμύρια δολάρια για τους Παλαιστινίους ή να τους υποστηρίζουν σε ζητήματα που βάζουν σε δεύτερη μοίρα τα δικά τους συμφέροντα. Είναι μια θεαματική στροφή αυτή που συντελείται».
Πρόκειται για μια τεκτονική αλλαγή για τη Μέση Ανατολή, αφού για χρόνια το Παλαιστινιακό ήταν ένα σημείο αναφοράς για ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Ακόμη και καθεστώτα διεφθαρμένα και αυταρχικά, πάντα υπογράμμιζαν ότι στηρίζουν το αίτημα των Παλαιστινίων να αποκτήσουν το δικό τους κράτους. Πριν από μια δεκαετία το Ισραήλ αποτελούσε την πηγή κάθε κακού, ενώ ο αγώνας των Παλαιστινίων ήταν ιερός για όλη τη Μέση Ανατολή. Η Αραβική Άνοιξη, όμως διέλυσε την εικόνα αυτή, καθώς τα τεκταινόμενα στο Ισραήλ και τα παλαιστινιακά εδάφη έπαψαν να είναι πρώτη είδηση στις αραβικές χώρες. Επιπλέον, φάνηκε πόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες στο εσωτερικό αυτών των χωρών και πόσο εύκολα από τη μια μέρα στην άλλη μπορούν να κατακρακυλήσουν στο χάος. Πλέον, η κάθε χώρα κινείται για να προστατεύσει τα συμφέροντά της, αφήνοντας στην μπάντα τους συναισθηματισμούς.
Ο αραβικός κόσμος δεν θέτει το Παλαιστινιακό ως ένα ζήτημα που μπορεί να έχει προτεραιότητα απέναντι σε άλλες γεωπολιτικές και οικονομικές προτεραιότητες. «Οι Παλαιστίνιοι το αντιλαμβάνονται αυτό και είναι βέβαια απογοητευμένοι. Συχνά αναφέρονται σε πισώπλατο μαχαίρωμα και κατηγορούν τους Άραβες πως συμμαχούν με τον εχθρό», εξήγησε ο Ισραηλινός ειδικός. Οι Παλαιστίνιοι δεν έδειξαν πρόθυμοι να συμβιβαστούν, έχουν μπει στο περιθώριο και αυτό ενδεχομένως να πυροδοτήσει άλλη μια πολιτική κρίση, στα ήδη διαιρεμένα παλαιστινιακά εδάφη.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως ο αραβικός κόσμος είναι έτοιμος να εγκαταλείψει οριστικά τους Παλαιστινίους. Άλλωστε, αυτό θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο, αν λάβει κανείς υπόψη και τη συναισθηματική αξία που έχει το ζήτημα. Όπως και να έχει το τοπίο που διαμορφώνεται είναι όλο και πιο δυσμενές για το παλαιστινιακό ζήτημα.
Με το βλέμμα στραμμένο στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου
Ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν περιχαρής για την υπογραφή των Συμφωνιών. Η κυβέρνησή του έδρασε παρασκηνιακά όλο το διάστημα προκειμένου το Ισραήλ να έρθει πιο κοντά στα αραβικά κράτη της Μέσης Ανατολής όχι μόνο γιατί ο Αμερικανός πρόεδρος πασχίζει να δώσει την εικόνα του ειρηνοποιού ηγέτη ενόψει των κρίσιμων εκλογών της 3ης Νοεμβρίου, αλλά και γιατί θέλει να συσπειρώσει την εκλογική του βάση. Δύο μέρες μετά την ανακοίνωση η προεκλογική του ομάδα παρουσίασε ένα διαφημιστικό σποτ διάρκειας 30 δευτερολέπτων με βίντεο από την τελετή και απεικονίζοντας τον Ντόναλντ Τραμπ ως έναν ηρωικό ειρηνευτή που φέρνει πιο κοντά το Ισραήλ με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν. «Είπαν ότι δεν μπορούσε να γίνει. Αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ το έκανε. Η πρώτη ειρηνευτική συμφωνία στη Μέση Ανατολή εδώ και δεκαετίες», ακούγεται στο διαφημιστικό σποτ.
Το μήνυμα αντηχεί εύηχα στα αυτιά των Αμερικανοεβραίων, οι οποίοι μάλιστα αποτελούν μια κρίσιμη ομάδα ψηφοφόρων στη Φλόριντα, μια Πολιτεία άκρως σημαντική για την έκβαση του εκλογικού αποτελέσματος, αλλά και των ευαγγελικών χριστιανών, που είναι ένθερμοι υποστηρικτές του Ισραήλ και των ευρύτερων εδαφικών του απαιτήσεων. Οι τελευταίοι ήταν αυτοί που έδωσαν τη νίκη στον Αμερικανό πρόεδρο το 2016 και αν τελικά προσέλθουν με τον ίδιο μαζικό τρόπο να τον ψηφίσουν τον ερχόμενο Νοέμβριο είναι πολύ πιθανόν πως θα καταφέρουν να του δώσουν και αυτό που ποθεί περισσότερο, μια δεύτερη θητεία.
