Την ικανότητα να σχίζουν τον κυπριακό ουρανό, ακόμη και σε δύσκολες συνθήκες, ώστε να προχωρούν σε μετρήσεις ποιότητας του αέρα, παρατηρήσεις καθώς και στην πάταξη της αρχαιοκαπηλίας, έχουν τα drones του Ινστιτούτου Κύπρου. Την ίδια στιγμή, ο ισχυρότερος εγκέφαλος στην Κύπρο, ένας υπερυπολογιστής με δυνατότητα 600 τρισ. υπολογισμούς το δευτερόλεπτο, προχωρά σε πειράματα και προσομοιώσεις.
Το Εργαστήριο Εικονικού Περιβάλλοντος, εξετάζει τις αρχιτεκτονικές προκλήσεις στα αστικά κέντρα, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, ενώ το εργαστήριο Χαρακτηρισμού Τέχνης βλέπει προσεκτικά πινάκες και μνημεία, όπως του Ελ Γκρέκο, αποκαλύπτοντας τα κρυμμένα μυστικά τους. Τα εν λόγω ερευνητικά εργαστήρια επισκέφτηκε ο «Φ», μαθαίνοντας για τη διεπιστημονική έρευνα σε θέματα παγκόσμιας σημασίας εντός του Ινστιτούτου Κύπρου.
Πρόσφατα, οι ενέργειες drone κατάφεραν να αποτρέψουν κακόβουλη πυρκαγιά στην Περιστερώνα, ενώ φέτος έχουν εντοπίσει ακόμη έξι φωτιές στην περιοχή της Ορούντα όπου και βρίσκεται ο δίαυλος τους, σημείωσε ο επιστήμονας Έρευνας και Ανάπτυξης, Χρίστος Κελέσιης για τον στόλο του Ερευνητικού Εργαστήριου Μη Επανδρωμένων Συστημάτων (drones), το οποίο υπάγεται στο Ερευνητικό Κέντρο για το Κλίμα και την Ατμόσφαιρα του Ινστιτούτου.
«Στην Περιστερώνα γίνονταν μια δοκιμαστική πτήση και κατά τη διάρκεια της εντοπίστηκε ύποπτο όχημα. Το drone πλησίασε χωρίς να το αντιληφτεί ο οδηγός, ο οποίος κατέβηκε, έβαλε φωτιά σε χωράφι με σπαρτά και έτρεξε να φύγει. Όμως, το drone τον ακολούθησε και πήρε τα στοιχεία του οχήματος με αποτέλεσμα ο οδηγός να καταλάβει την παρουσία του. Επέστρεψε στη φωτιά και τελικά την έσβησε, ενώ ενημερώθηκαν και οι Αρχές», είπε διευκρινίζοντας ότι ο εντοπισμός έγινε τυχαία.
Το εργαστήριο δημιουργήθηκε το 2009 από κρατική χρηματοδότηση με σκοπό να δημιουργηθούν τέσσερις μη επανδρωμένες εναέριες πλατφόρμες, οι οποίες θα υλοποιούσαν ατμοσφαιρικές μετρήσεις και παρατηρήσεις της γης. Τα σκάφη συναρμολογήθηκαν με έτοιμα υλικά, ενώ το λογισμικό πλοήγησης ήταν του εμπορίου. Ήδη πριν την ολοκλήρωση του πρώτου προγράμματος και με την τεχνογνωσία που αποκτήθηκε, το εργαστήριο έλαβε νέες χρηματοδοτήσεις για έργο μετρήσεων στην ατμόσφαιρα για την ποιότητα του αέρα σε σχέση με τη ρύπανση και τα αέρια φαινομένου του θερμοκηπίου καθώς και παρατηρήσεων που αφορούν την αρχαιολογία. Ξεκίνησε, μάλιστα, να συμμετάσχει σε αποστολές στο εξωτερικό, όπως στην Φινλανδία, την Ελλάδα, καθώς και σε απόπλου 2,5 μηνών στη Μεσόγειο, τον Ινδικό Ωκεανό και τον Περσικό Κόλπο.
«Το 2019 αποφασίσαμε να αναπτύξουν από μηδέν τον δικό μας αυτόματο πιλότο», ενώ λίγο νωρίτερα, το 2018 έφτιαχναν και τις δικές τους ατράκτους. Αυτό εξηγεί έδωσε άλλη δυναμική στα drones. «Μπορούμε να πετάξουμε εκεί που δεν μπορεί το έτοιμο», είπε και διευκρίνισε ότι ο στόλος τους περιλαμβάνει drones με μορφές μικρού αεροπλάνου ή ελικοπτέρου με έναν ή περισσότερους κινητήρες και έλικες, από 100 γραμμάρια βάρους έως 40 κιλά. «Την ίδια χρονιά, λάβαμε την πρωτοβουλία να έρθουμε κοντά με κάποιους κρατικούς μηχανισμούς που είχαν ανάγκη στοχευμένης τεχνολογίας για χρήση drones», όπως είναι το Τμήμα Δασών, η Αστυνομία, το Τμήμα Αρχαιοτήτων.
«Με το Τμήμα Δασών υπογράψαμε ένα μνημόνιο συνεργασίας πριν τρία χρόνια και χρησιμοποιούσαμε τα υφιστάμενα συστήματα μας για σκοπούς παρατήρησης των δασών, για πρόληψη πυρκαγιάς, εντοπισμό υπόπτων, καταγραφή ζημιών μετά από φωτιά». Είπε ακόμη, ότι συμμετέχουν σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα μαζί με το Τμήμα Αρχαιοτήτων και την Αστυνομία για πάταξη της αρχαιοκαπηλίας. Το εργαστήριο το ερχόμενο διάστημα θα συμμετέχει σε τρεις ακόμη αποστολές στο εξωτερικό, μεταξύ των οποίων, στο Πράσινο Ακρωτήρι της Αφρικής, όπου θα βρίσκεται και η NASA.
Ο γιγάντιος εγκέφαλος της Κύπρου
Έναν γιγάντιο εγκέφαλο, ο οποίος μπορεί να επεξεργάζεται ταυτόχρονα διαφορετικές προσομοιώσεις και πειράματα ερευνητών, διαθέτει στις εγκαταστάσεις του το Ινστιτούτο για την επιστημονική κοινότητα της Κύπρου. Πρόκειται για τον υπερυπολογιστή cyclone του Κέντρου Ικανοτήτων για Υπολογιστική Υψηλών Επιδόσεων, ο οποίος καταλαμβάνει μια ολόκληρη αίθουσα. «Ο συγκεκριμένος υπερυπολογιστής μπορεί να πραγματοποιεί 600 τρισεκατομμύρια υπολογισμούς το δευτερόλεπτο», διευκρίνισε στον «Φ» η μηχανικός ηλεκτρονικών υπολογιστών, Θέκλα Λοΐζου. Ωστόσο, ανέφερε, χρειάζεται πάρα πολλή ενέργεια για να λειτουργήσει, καθώς και για να ψύχεται η αίθουσα στην οποία έχει τοποθετηθεί, με το μηχάνημα παραμένει σε λειτουργία ολόκληρο το 24ωρο και τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού να ανέρχονται σε αρκετές χιλιάδες ευρώ.
«Ο υπερυπολογιστής έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει μια προσομοίωση πολύ απαιτητική σε μνήμη και υπολογιστική δύναμη, με ακρίβεια και ταχύτητα», ανέφερε η κ. Λοΐζου και πρόσθεσε ότι οι χρήστες του υπερυπολογιστή είναι από διάφορους κλάδους. «Έχουμε από τη Φαρμακευτική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, οι οποίοι έτρεχαν ένα εικονικό πείραμα για να βρουν τα κατάλληλα υλικά και να φτιάξουν συγκεκριμένο φάρμακο, ώστε μετά να μπουν στο εργαστήριο και να το φτιάξουν και στην πραγματικότητα. Με τη βοήθεια του υπερυπολογιστή εξοικονομούσαν χρήματα από τα υλικά και τη μελέτη. Είχαν τη δυνατότητα να μάθουν ποια είναι η όψιμη λύση και μετά να το κατασκευάσουν». Επιπλέον, είπε, η Μετεωρολογική Υπηρεσία Κύπρου χρησιμοποιεί σε καθημερινή βάση τον υπερυπολογιστή για την πρόβλεψη του καιρού.
Όπως εξήγησε η κ. Λοΐζου, οι εν λόγω εγκαταστάσεις δημιουργήθηκαν το 2012 και χρηματοδοτήθηκαν από διαρθρωτικά ταμεία. «Ήταν ο πρώτος τέτοιου είδους υπολογιστής τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο». Επτά χρονιά μετά, αντικαταστήθηκε με ένα νέο σύστημα. «Χρησιμοποιείται δωρεάν από Κύπριους επιστήμονες, καθώς και ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια».
Απαντήσεις σε προκλήσεις που αντιμετωπίζει ένα αστικό περιβάλλον λόγω της κλιματικής αλλαγής, της χρήσης παλιών κτηρίων, της αστικοποίησης, επιδιώκει να δώσει το Εργαστήριο Εικονικού Περιβάλλοντος του Ινστιτούτο. «Χρησιμοποιούμε μεθοδολογίες βάσει των χορικών δεδομένων και διαδραστικές προσομοιώσεις για να βοηθήσουμε στην προσπάθεια κατανόησης του ιστορικού αστικού χώρου και της χρήσης του από τους σημερινούς πολίτες», ανέφερε στον «Φ» ο επίκουρος καθηγητής Επιστήμης και Τεχνολογίας στο Κέντρο Αρχαιολογικής Έρευνας, δρ. Γεώργιος Αρτόπουλος.
«Πεποίθηση μας είναι ότι δεν μπορούμε να αφήνουμε τα χτισμένα κτήρια ως έχουν ή και να τα γκρεμίζουμε για να χτίζουμε καινούρια. Δεν είναι βιώσιμο και δεν θα καταφέρουμε να πιάσουμε τους στόχους του 2030 που έχει θέσει η ΕΕ για μείωση του διοξειδίου του άνθρακα. Θέλουμε να αξιοποιήσουμε τα υφιστάμενα κτήρια των πόλεων μας». Ανέφερε, δε, ότι πρόθεση του Εργαστηριού είναι εμπλέξουν τις τοπικές Αρχές και να προωθήσουν την αλλαγή. Σε αυτό συμβάλουν και τα έργα του εργαστηρίου, όπως ήταν έκθεση, η οποία παρουσιάστηκε και στη Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής και Αστικότατης της Σέουλ, που αφορούσε την επίδραση της κλιματικής αλλαγής. «Επιλέξαμε να δείξουμε το πώς βιώνει η Λευκωσία κάποιες κλιματικές ανωμαλίες», είπε διευκρινίζοντας ότι οπτικοποίησαν αυτές τις επιπτώσεις. «Δείξαμε τις πλημμύρες, την άνοδο της θερμοκρασίας και τη σκόνη».
Ένα άλλο έργο του εργαστηρίου αφορά την Πύλη Πάφου, για το οποίο συνεργάστηκαν με το Τμήμα Αρχαιοτήτων. «Ξεκινήσαμε καταγράφοντας την ανασκαφή και δημιουργώντας ένα ημερολόγιο, ώστε οι αρχαιολόγοι να μπορούν να ανατρέξουν στα ευρήματα και στο σημείο που ήταν. Έπειτα προχωρήσαμε με τη δημιουργία μιας διαδραστικής προσομοίωσης». Μέσω του έργου αυτού, αποφασίστηκε όπως η Πύλη ενταχθεί στη ζωή των πολιτών, εξυπηρετώντας στη διέλευση πεζών. Άλλο έργο ήταν η δημιουργία προσομοίωσης για τον αντίκτυπο των πολύ ψηλών κτηρίων όπου γίνονται προσπάθειες για συνεργασία με το Τμήμα Πολεοδομίας. Στην αστική κλίμακα δουλεύουν, επίσης, σε ιστορικούς πυρήνες, για τη δημιουργία ενός εργαλείου που θα λάβει το Τμήμα Οικήσεως της Πολεοδομίας.
