Αφήνοντας για λίγο στην άκρη τα εκπαιδευτικά ζητήματα που κατακλύζουν την καθημερινότητά της, πιάσαμε τη συζήτηση για τη σημερινή μέρα. Για την Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας, όπως έχει οριστεί η 8η Μαρτίου από τα Ηνωμένα Έθνη το 1975. Ο λόγος για την πρόεδρο της ΠΟΕΔ, Μύρια Βασιλείου, με την οποία αποφασίσαμε να συζητήσουμε γύρω από όσα σχετίζονται με τη μέρα αυτή, καθώς εδώ κι ενάμιση χρόνο βρίσκεται στο τιμόνι της οργάνωσης των δασκάλων, συμμετέχει σε συσκέψεις φορέων και μπορεί από πρώτο χέρι να μοιραστεί μαζί μας, σκέψεις που σχετίζονται με το ρόλο της γυναίκας στη σημερινή κοινωνία αλλά και εμπειρίες που ενδεχομένως έχει αποκτήσει κυρίως από την αντιμετώπιση της από άντρες. Μιλάει για τα εμπόδια που ακόμη και σήμερα έχει να αντιμετωπίσει η γυναίκα, για τη «γυάλινη οροφή» καθώς επίσης και το πώς την αντιμετωπίζουν οι άντρες της ΠΟΕΔ με τους οποίους έχει καθημερινή συνεργασία. Τελικά, το επάγγελμα της έχει περισσότερες γυναίκες; Κι αν ναι, έχουν ίσες ευκαιρίες ανέλιξης; 

– Παρά το γεγονός ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα αναφορικά με την κατοχύρωση θεμάτων ισότητας, επικρατούν ακόμη αντιλήψεις και στερεότυπα έναντι των γυναικών. Το εντοπίζετε αυτό;

Με αφορμή τη μέρα της Γυναίκας, και παρότι κάποιοι τη θεωρούν ξεπερασμένη ή υπερβολική, μιας και επικρατεί η αντίληψη ότι οι γυναίκες δεν έχουν κάτι άλλο να διεκδικήσουν πλέον, αφού στις πλείστες δυτικές κοινωνίες έχουν ίσα δικαιώματα με τους άντρες, δυστυχώς οι ενδείξεις και οι αριθμοί επιβεβαιώνουν ακριβώς το αντίθετο. Τόσο σε διεθνές όσο και τοπικό επίπεδο όντως γίνεται μια προσπάθεια ώστε να υπάρχουν ρυθμίσεις ή/και νομοθεσίες που να κατοχυρώνουν θέματα ισότητας. Παρόλα αυτά πολλές γυναίκες, ειδικά όσες επιθυμούν να διεκδικήσουν ανώτερες θέσεις, θέσεις ευθύνης, ιδιαίτερα σε τομείς όπου θεωρούνται ως «ανδροκρατούμενοι», έχουν να αντιμετωπίσουν μια σειρά από εμπόδια. Κάποια από αυτά είναι «αόρατα» μιας και προέρχονται κυρίως από στερεοτυπικές αντιλήψεις. Είναι και αυτά που πολλάκις αποθαρρύνουν τις γυναίκες από τις αποφάσεις τους, που θα τους βοηθήσουν να ανελιχθούν και να καταφέρουν να επιτύχουν τους στόχους και τις φιλοδοξίες τους. Επιπλέον, συνεχίζουν επαγγέλματα, θέσεις ή/και τομείς απασχόλησης να θεωρούνται «ανδροκρατούμενα», παρόλο που υπάρχουν αποδείξεις ότι οι γυναίκες που ασχολήθηκαν με αυτά, είχαν ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις και στις δυσκολίες με επιτυχία. 

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: 

– Αναφερθήκατε σε «αόρατα» εμπόδια. Πώς ακριβώς ερμηνεύετε αυτή τη φράση;  

Τα «αόρατα» εμπόδια είναι γνωστά και ως «γυάλινη οροφή», ένα όρος που υιοθετήθηκε το 1986 από την εφημερίδα Wall Street Journal. Η κλίμακα υπολογισμού της «γυάλινης οροφής» αφορά τα εμπόδια και επομένως τον βαθμό δυσκολίας που αντιμετωπίζει μια γυναίκα, προκειμένου να προωθήσει την ανέλιξή της σε αντιδιαστολή με εκείνα τα εμπόδια που αφορούν τον άντρα συνάδελφό της. Παράδειγμα ενός τέτοιου εμποδίου αποτελεί η μητρότητα. Ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτή αποτελεί εμπόδιο. Σε περίπτωση που η γυναίκα αποφασίσει να αποδεχτεί μια θέση ανέλιξης, θα πρέπει ο χρόνος αυτός να μειωθεί ή να αναπροσαρμοστεί. 

– Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο βρίσκεστε στο τιμόνι της ΠΟΕΔ, περιτριγυρισμένη μάλιστα από αρκετούς άνδρες συναδέλφους σας. Έχετε αισθανθεί να αντιμετωπίζεστε διαφορετικά λόγω φύλου, όχι μόνο εντός της οργάνωσής σας αλλά κι εκτός; Υπάρχει κάποιο περιστατικό που μπορείτε να μας περιγράψετε;

Ένα είδος σεξισμού, βιώνουμε όλες οι γυναίκες μιας και κατάλοιπα πατριαρχικών αντιλήψεων συνεχίζουν να υπάρχουν στην κουλτούρα μας. Αυτό το εντοπίζει κανείς ακόμα και μέσα στη γλώσσα μας όπως είναι για παράδειγμα η χρήση των λέξεων «επανδρώθηκε», «ανδριάντας», «ανδραγάθημα», «ανδρεία» ή μέσα από τη γενικευμένη χρήση του αρσενικού γένους.  Οφείλω να ομολογήσω όμως ότι εντός της Οργάνωσης, δεν έχω νιώσει να αντιμετωπίζομαι διαφορετικά. Και αυτό το δηλώνω με ικανοποίηση μιας και ως εκπαιδευτικοί έχουμε ρόλο κλειδί στο να καλλιεργήσουμε στα παιδιά αξίες όπως είναι η ισότητα των φύλων. Παρόλα αυτά, σε άλλα επίπεδα έχω βιώσει τον σκεπτικισμό στο πρόσωπό μου, μόνο και μόνο επειδή είμαι γυναίκα. Τέλος, μοιράζομαι μαζί σας την απογοήτευση που νιώθω όταν στις πλείστες συναντήσεις, είτε με την επίσημη πλευρά είτε με άλλους φορείς, στην πλειονότητά τους οι παρευρισκόμενοι είναι άνδρες. Και η απογοήτευση έχει να κάνει με την επιβεβαίωση ότι οι ηγετικές θέσεις, τουλάχιστον στο κυπριακό συγκείμενο, συνεχίζουν να κατέχονται από άνδρες. Αξίζει όμως να αναφέρω τη χαρά που νιώθω όταν άξιες και ικανές γυναίκες, σπάζουν τις «γυάλινές τους οροφές» και αναλαμβάνουν ηγετικές θέσεις.   

Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού έχει ταυτιστεί με τις γυναίκες

– Το επάγγελμα του εκπαιδευτικού ειδικά στη Δημοτική Εκπαίδευση διαχρονικά, θα μπορούσαμε να πούμε, πως έχει ταυτιστεί με τις γυναίκες. Ισχύει αυτό; 

Πράγματι διαχρονικά, το επάγγελμα του/της εκπαιδευτικού, ειδικότερα στη Δημοτική Εκπαίδευση, έχει ταυτιστεί με τη γυναίκα. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι την περίοδο της Αγγλοκρατίας στην Κύπρο, όταν μια δασκάλα παντρευόταν, ήταν υποχρεωμένη να παραιτείται από το επάγγελμα, αφού για να το υπηρετήσει καλύτερα δεν έπρεπε να έχει άλλες υποχρεώσεις. Κάτι άλλο, που αξίζει να αναφερθεί, είναι ότι μέχρι το 1983, υπήρχε ποσόστωση στην εισδοχή στην Παιδαγωγική Ακαδημία: 50% ήταν άνδρες και 50% ήταν γυναίκες. Από το 1983, οι γυναίκες διεκδίκησαν την ισότητα στην πρόσβαση και με δικαστική απόφαση, η ποσόστωση αυτή έπαψε να ισχύει για την εισδοχή φοιτητών και φοιτητριών στην Παιδαγωγική Ακαδημία. Πλέον κριτήριο εισδοχής είναι η αξία και όχι το φύλο. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα τελευταία χρόνια το ποσοστό των γυναικών που ακολουθούν το επάγγελμα, έχει αυξηθεί. Συγκεκριμένα, μεταξύ 2000 και 2010, το ποσοστό γυναικών εκπαιδευτικών Δημοτικής Εκπαίδευσης, ήταν περίπου 80%. Τα τελευταία δέκα χρόνια, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε στο 85%. Πιο συγκεκριμένα, τη χρονιά 2020-2021, το 84.56% των εκπαιδευτικών Δημοτικής, Προδημοτικής και Ειδικής Εκπαίδευσης ήταν γυναίκες. Μάλιστα στην Προδημοτική εκπαίδευση από τους/τις 599 νηπιαγωγούς, μόνο οι δύο ήταν άντρες. 

– Σήμερα στα σχολεία Δημοτικής Εκπαίδευσης διευθυντικές θέσεις κατέχουν περισσότερες γυναίκες ή περισσότεροι άνδρες; 

Όταν εστιάσουμε στις διευθυντικές θέσεις, θα δούμε ότι τα πιο πάνω ποσοστά αλλάζουν ελαφρώς. Σε διευθυντικές θέσεις η εκπροσώπηση των γυναικών είναι 70% ενώ σε θέσεις Επιθεωρητή-Επιθεωρήτριας, οι γυναίκες εκπροσωπούνται με ποσοστό 62%. Τα ποσοστά αυτά δείχνουν ότι, στις διευθυντικές θέσεις ακολουθείται περίπου η ποσόστωση που υπάρχει στον γενικό πληθυσμό των εκπαιδευτικών. Αυτό εξηγείται εύκολα αφού τις θέσεις προαγωγής τις διεκδικούν άτομα που διορίστηκαν μετά το 1983, χρονιά όπου σταμάτησε η ποσόστωση του 50-50%. Και είμαστε τυχεροί που το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν λαμβάνει υπόψη το φύλο αλλά την αξία και την αρχαιότητα των εκπαιδευτικών.

Το ιδεατό, η ισότητα να ήταν δεδομένη 

– Ως μία γυναίκα που ασχολείστε με τα κοινά καθώς ο συνδικαλισμός έχει σημαντική θέση σε αυτά, αλλά και ως μία επαγγελματίας ενός πολύ ευαίσθητου κλάδου, με καθημερινή επαφή με ανθρώπους, έχετε παρατηρήσει να δυσχεραίνεται η θέση της γυναίκας λόγω της υγειονομικής κρίσης που βιώνουμε τα τελευταία δύο χρόνια;

Δυστυχώς η πανδημία ήρθε να κάνει πιο δύσκολη την κατάσταση. Πέραν των αυξημένων περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας εις βάρος γυναικών που έχουν καταγραφεί, πολλές γυναίκες επέλεξαν να εγκαταλείψουν την εργασία τους προκειμένου να μείνουν με τα παιδιά τους στο σπίτι κατά τις περιόδους της καραντίνας, όπου τα σχολεία ήταν κλειστά.  

– Πώς μπορούν να αλλάξουν τα κακώς έχοντα που παρατηρούνται σε αυτό το ζήτημα και αφορούν τα φυλετικά στερεότυπα; 

Το ζητούμενο και το ιδεατό είναι η «γυάλινη οροφή» να σπάσει. Και αυτό μπορεί να γίνει. Πρώτη αφετηρία η ίδια η γυναίκα. Πρέπει να κλείσει τα αυτιά της στις όποιες ενοχές προσπαθούν να τις επιβάλουν οι γύρω της, να ανοίξει τα φτερά της ώστε να καταφέρει αυτό που πραγματικά επιθυμεί. Σε αυτό βεβαίως θα βοηθήσει και η εκπαίδευση. Στοχευμένα και μέσα από προγράμματα το σχολείο μπορεί να βοηθήσει στο σπάσιμο της «γυάλινης οροφής». Είναι αυτό που μακροπρόθεσμα θα καταφέρει αλλαγή κουλτούρας, εξάλειψη των στερεοτύπων και δημιουργία πνεύματος ισότητας μεταξύ των φύλων. 

Τέλος, και η ίδια η Πολιτεία μπορεί και πρέπει να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Το ιδεατό θα ήταν βεβαίως να μην επιβαλλόταν η ισότητα από νόμους και ποσοστώσεις αλλά να ήταν δεδομένη και συνώνυμη της αξιοκρατίας. Δυστυχώς η κοινωνία δείχνει ακόμα «ανέτοιμη» να αποδεχτεί την ισότητα. Κάτι που επιβάλλεται να αλλάξει γιατί όπως είπε και ο Άγγλος ποιητής Τζον Μίλτον «σε μια κοινωνία χωρίς ισότητα, τι αρμονία, αλήθεια και τι ομορφιά μπορεί να επικρατήσει;».