Συμπληρώνεται αυτόν τον μήνα ένας χρόνος από τη νέα νομοθεσία που ψήφισε η Βουλή για την εγκαθίδρυση συστήματος δικαιοσύνης φιλικού προς τα παιδιά παραβάτες. Ήδη άρχισε να εφαρμόζεται ο νόμος σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο μένει να ετοιμαστεί ο ειδικός χώρος κράτησης παιδιών εκτός φυλακών.
Οι Επιτροπές που προβλέπονται με βάση τη νομοθεσία έχουν συσταθεί, με τον Γενικό Εισαγγελέα σε συνεννόηση με την Αστυνομία να προχωρεί στον ειδικό χειρισμό των ανηλίκων με βάσει τις πρόνοιες της νέας νομοθεσίας. Σύμφωνα με οδηγίες που υπάρχουν στις αστυνομικές Διευθύνσεις, όταν ένας ανήλικος παραβεί τον νόμο, τότε ορίζεται επιμελητής, ο ανήλικος δίνει κατάθεση μόνο στην παρουσία δικηγόρου, συλλαμβάνεται μόνο κάτω από πολύ εξαιρετικές συνθήκες και δεν οδηγείται στο Δικαστήριο εκτός και αν αυτό κριθεί πως είναι άκρως απαραίτητο. Υπάρχει επιτροπή που εξετάζει την κάθε περίπτωση ξεχωριστά και προβαίνει σε εισηγήσεις ανάλογα και με το αδίκημα.
Σύμφωνα με τον Άριστο Τσιάρτα, προϊστάμενο του Τομέα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Σωφρονιστικής Πολιτικής στο υπουργείο Δικαιοσύνης, στο σύνολο τους οι πρόνοιες της νέας νομοθεσίας εγκαθιδρύουν ένα νέο σύγχρονο σύστημα δικαιοσύνης φιλικής προς τα παιδιά. Περιλαμβάνουν, ειδικότερα, παιδοκεντρικές προσεγγίσεις, μεθόδους και θεσμούς διαχείρισης της παραβατικότητας των ανηλίκων. Προτεραιότητά μας είναι η σωστή διαχείριση των ανήλικων παραβατών ώστε να τους δίνεται η ευκαιρία αναμόρφωσης και ομαλής επανένταξής τους στην κοινωνία, αναφέρει.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αναγνώριση του έργου των Φυλακών στις εκθέσεις ΟΗΕ – ΗΠΑ
Οι πυλώνες της μεταχείρισης της παραβατικότητας αφορούν, σε πρώτο στάδιο, στην εξωδικαστική/εναλλακτική μεταχείρισή τους και σε δεύτερο στάδιο στη δικαστική μεταχείριση μιας σοβαρής παραβατικής συμπεριφοράς από ειδικό δικαστήριο παιδιών, το οποίο έχει ήδη εγκαθιδρυθεί, ανά επαρχία. Κομβικός θεσμός, υπογραμμίζει ο κ. Τσιάρτας, στη νέα νομοθεσία είναι το Πρόγραμμα Αποδικαστικοποίησης που λειτουργεί στη βάση της αρχής ότι η ποινική δίωξη παιδιού συνιστά το έσχατο μέτρο. Ο Νόμος παρέχει στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας τη δυνατότητα, αντί να ασκήσει ποινική δίωξη εναντίον του παιδιού, να το παραπέμψει σε πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης, το οποίο περιλαμβάνει επιβολή ανεπίσημης ή επίσημης προειδοποίησης από τον Αστυνομικό Διευθυντή, εποπτεία από κηδεμονευτικό λειτουργό, σύγκληση Συμβουλίου Παιδιού κ.α. Σύμφωνα με τον κ. Τσιάρτα, στα πλαίσια εφαρμογής του Νόμου, πρόσφατα, το Υπουργικό Συμβούλιο διόρισε τα μέλη της Επιτροπής Παρακολούθησης Προγραμμάτων Αποδικαστικοποίησης, η οποία θα ενεργεί και ως Συμβούλιο Χώρων Κράτησης Παιδιών.
Οι πυλώνες της μεταχείρισης της παραβατικότητας αφορούν, σε πρώτο στάδιο, στην εξωδικαστική/εναλλακτική μεταχείρισή τους, ενώ σε δεύτερο στάδιο αφορά στη δικαστική μεταχείριση μιας σοβαρής παραβατικής συμπεριφοράς από ειδικό δικαστήριο παιδιών, το οποίο έχει ήδη εγκαθιδρυθεί, η οποία μπορεί να καταλήξει σε καταδίκη και δικαστική απόφαση για εγκλεισμό του ανηλίκου. Η κράτηση (φυλάκιση τους) σε ειδικό χώρο κράτησης, αντίστοιχο των φυλακών για τους ενήλικες, αποτελεί την ύστατη καταφυγή σε περίπτωση που κάθε άλλο εναλλακτικό μέτρο κριθεί απρόσφορο ή αναποτελεσματικό.
«Όπως έχω ήδη επισημάνει», σημειώνει ο κ. Τσιάρτας, «με βάση και τα στοιχεία της Αστυνομίας, η παραβατικότητα των ανηλίκων στον τόπο μας προσλαμβάνει πολλές μορφές, κυμαίνεται τα τελευταία χρόνια σε βαρύτητα και διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία. Προφανώς δεν ταυτίζεται η παραβατικότητα με τις εξαρτήσεις, συνδέεται όμως σε κάποιο βαθμό. Είναι γι’ αυτό που στο Νόμο 55(Ι)/2021 αλλά και σε όλες τις διεθνείς και ευρωπαϊκές συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αφορούν στα παιδιά, προβλέπεται αλλά και επιβάλλεται η εγκαθίδρυση ειδικών χώρων κράτησης για την κατηγορία των ανήλικων παραβατών και η ειδική μεταχείριση τους ανάλογα με την ηλικία τους και το είδος και τη βαρύτητα της παραβατικής τους συμπεριφοράς.
Προσφορές για χώρο κράτησης παιδιών
Μια από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που εγκαθιδρύει ο εν λόγω Νόμος είναι η λειτουργία ειδικού χώρου κράτησης παιδιών, εκτός φυλακών. Ο χώρος θα έχει αναμορφωτικό, παιδαγωγικό, θεραπευτικό και προνοιακό χαρακτήρα και θα πληροί τα αντίστοιχα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα. Στον χώρο αυτό θα κρατούνται πρόσωπα ηλικίας 16 έως 21 ετών, τα οποία καταδικάζονται από το Δικαστήριο σε ποινή κράτησης για αδίκημα που διέπραξαν πριν το 18ο έτος της ηλικίας τους.
Αυτή τη στιγμή, αναφέρει ο κ. Τσιάρτας, τα έγγραφα του διαγωνισμού για τη δημιουργία και λειτουργία του χώρου κράτησης παιδιών έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί από την Επιτροπή Καταρτισμού Τεχνικών Προδιαγραφών. Με την ολοκλήρωση του ποιοτικού ελέγχου, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως θα προχωρήσει τάχιστα στην προκήρυξη του διαγωνισμού (με το έργο, σύμφωνα με εκτιμήσεις, να κοστίζει πάνω από 900.000, χωρητικότητας αρχικά δέκα κλινών).
Στον χώρο κράτησης παιδιών επιδιώκονται πρωτίστως αναμορφωτικοί/σωφρονιστικοί/εκπαιδευτικοί σκοποί. Το ειδικό Δικαστήριο Παιδιών καταδικάζοντας ένα ανήλικο σε αυτή την σοβαρή και επαχθή ποινή του εγκλεισμού και της φύλαξης του σ’ έναν χώρο κράτησης αναμορφωτικού χαρακτήρα την προσαρμόζει στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη. Πρόδηλα ο ανήλικος παραβάτης έχει περισσότερες πιθανότητες αναμόρφωσης και βελτίωσης αν παραμείνει σ’ ένα ξεχωριστό και ειδικά διαμορφωμένο χώρο κράτησης αντί σε ένα κέντρο απεξάρτησης ή θεραπείας, δεδομένου ότι έτσι υπόκειται σ’ ένα ολοκληρωμένο και ειδικά σχεδιασμένο πρόγραμμα αναμόρφωσης που θα διαπνέεται από τις αρχές της υποστήριξης και της παροχής ευκαιριών για προετοιμασία της δημιουργικής κοινωνικής επανένταξης του ανήλικου.
Σε περίπτωση ουσιοεξαρτώμενου, αναφέρει ο κ. Τσιάρτας, υπό συνθήκες κράτησης, θα τους παρέχονται συνδυαστικά και ταυτόχρονα οι αντίστοιχες και αρμόζουσες σε κάθε περίπτωση θεραπευτικές υπηρεσίες με βάση αδειοδοτημένα προγράμματα. Στον χώρο κράτησης, γι’ αυτήν ειδικά την κατηγορία των παραβατών, η θεραπεία αποτελεί δικαίωμα τους και υποχρέωση της Πολιτείας.
231 ανήλικοι παραβάτες για το 2021
Από τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τη νεανική παραβατικότητα για τα έτη 2019-2021, που μας διαβίβασε η Αστυνομία, προκύπτουν τα ακόλουθα:
> Κατά την πιο πάνω περίοδο, υπήρξε μείωση στον αριθμό των ανήλικων που είναι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι για σοβαρά αδικήματα, καθώς και για μικροπαραβάσεις. Στη μείωση αυτή ίσως να συνέβαλε και η υποχρέωση εγκλεισμού λόγω της πανδημίας.
> Συγκεκριμένα, σε σοβαρές υποθέσεις, το 2019 εμπλέκονταν 282 ανήλικοι, άλλοι 206 το 2020 και το 2021, 231.
> Αντίστοιχα, σε μικροπαραβάσεις, το 2019 εμπλέκονταν 324 ανήλικοι, το 2020, 264 και το 2021, 176.
Τα αδικήματα που φαίνεται να διαπράττονται με μεγαλύτερη συχνότητα είναι η παράνομη κατοχή ελεγχόμενων φαρμάκων και αδικήματα που σχετίζονται με αυτή, π.χ. διαρρήξεις, κλοπές και σε μικρότερο βαθμό, οι επιθέσεις που προκαλούν πραγματική σωματική βλάβη και κακόβουλη βλάβη περιουσίας.
