Δεν φορά χειρουργική ρόμπα και δεν χρησιμοποιεί στηθοσκόπιο… Ούτε καν χειρουργικά εργαλεία είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει. Δεν οδηγεί αυτοκίνητο, αλλά μπορεί να προσφέρει ασφάλεια στη διακίνηση του κηδεμόνα του που τον έχει ανάγκη σε κάθε βήμα της ζωής του! Από τις απλές και καθημερινές δουλειές, μέχρι και τη συναισθηματική στήριξη, προσφέροντας, έτσι κι αλλιώς, αφειδώς την αγάπη του.
Δεν μπορεί να εκφραστεί με λέξεις μα γνωρίζει πολύ καλά πώς να προσφέρει πρόθυμα σπουδαίες υπηρεσίες στον άνθρωπο που τον έχει ανάγκη, έχοντας συχνά ιαματικές ιδιότητες που επιδρούν καταλυτικά στη βελτίωση των συνθηκών ζωής. Έχει τέσσερα πόδια, κουνάει την ουρά του και αποτελεί τον καλύτερο… τριχωτό σκύλο – βοηθό ή θεραπευτή.
Ένας σκύλος – βοηθός δεν έχει μόνο την ικανότητα να συνοδεύσει έναν τυφλό ή να οσμιστεί και να προειδοποιήσει μια επερχόμενη ασθένεια ή μία επιληπτική κρίση ή διαταραχή στο σάκχαρο ενός διαβητικού ασθενή. Μπορεί να γίνει ο πιο πιστός βοηθός σε άτομα με κινητικά προβλήματα ή αναπηρίες, για άτομα με μερική ή ολική απώλεια ακοής αλλά και σε άτομα που χρήζουν συναισθηματικής στήριξης. Ο σκύλος – βοηθός δεν είναι κατοικίδιο ζώο, αλλά ένα «εργαλείο ζωής», αναγκαίο για τον άνθρωπο που τον έχει ανάγκη. Αρκεί να εκπαιδευτεί σωστά και να έχει την κατάλληλη σύνδεση με τον άνθρωπο που καλείται να εξυπηρετήσει.
Τι είναι ένας σκύλος – βοηθός
Για να μάθουμε περισσότερα για τους σκύλους – βοηθούς ή και θεραπευτές επισκεφθήκαμε την Σχολή Εκπαίδευσης «Assistance Dogs Cyprus» στη Λευκωσία και συνομιλήσαμε με την ιδρύτρια Μαρία – Χριστίνα Πατάλα, η οποία πρόθυμα μας εξήγησε όλα όσα αφορούν την εκπαίδευση αλλά και τις δυνατότητές τους.
Αρχικά ένας σκύλος – βοηθός είναι εκπαιδευμένος ή και εκπαιδευόμενος σκύλος για πρόσωπα με ορατές ή μη ορατές αναπηρίες. Ένας σκύλος βοηθός, βάσει της Διεθνούς Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την ελεύθερη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρίες, διατηρεί το δικαίωμα απρόσκοπτης πρόσβασης σε όλους τους χώρους. Φέρει πάντα τα διακριτικά (ειδική ζώνη γύρω από τον λαιμό και το στήθος του) όπου αναγράφεται «ASSISTANCE DOG» και έχει στη διάθεσή του όλα τα απαραίτητα πιστοποιητικά που χρειάζεται, αφού πρώτα έχει περάσει την ανάλογη εκπαίδευση.
Όπως μας εξηγεί η Μαρία – Χριστίνα, η εκπαίδευση ενός σκύλου – βοηθού εξατομικεύεται ανάλογα με τις ανάγκες του υποψήφιου κηδεμόνα του, ανάλογα με τα ιατρικά θέματα που αντιμετωπίζει. Αν για παράδειγμα έχει στο ιατρικό ιστορικό του συχνά επεισόδια επιληπτικής κρίσης, ο σκύλος εκπαιδεύεται να αναγνωρίζει τα σημάδια, να προειδοποιεί και να έχει τις δεξιότητες να ανταποκριθεί κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου για να προστατεύσει τον κηδεμόνα του.
Περαιτέρω, ένας σκύλος – βοηθός με την παρουσία του ενισχύει την ψυχολογία ενός προσώπου με ιατρικά προβλήματα, βοηθά στην ανάκτηση της αυτοπεποίθησής του, στη μείωση του άγχους και του φόβου, προσφέροντάς του μεγαλύτερη ασφάλεια και περισσότερη ελευθερία κινήσεων εντός και εκτός σπιτιού.
Η εκπαίδευση
Η σχολή Assistance Dogs Cyprus, έχοντας την τεχνογνωσία στην εκπαίδευση σκύλων, στις αρχές του 2020 αποφάσισε να πάει ένα βήμα παραπέρα, δίνοντας έμφαση στην εκπαίδευση σκύλων βοηθών. Το κενό ήταν ιδιαίτερα εμφανές στον τομέα αυτό και ταυτόχρονα μεγάλη η ανάγκη ανθρώπων με κινητικά, ψυχολογικής φύσεως προβλήματα ή ακόμη και θέματα επιληψίας και διαβήτη, να έχουν υπό την κηδεμονία τους έναν πιστό τετράποδο βοηθό.
Αρκετοί συνάνθρωποί μας στο παρελθόν είχαν απευθυνθεί σε αντίστοιχα κέντρα στο εξωτερικό για την απόκτηση ενός τέτοιου εκπαιδευμένου σκύλου με το κόστος να είναι ιδιαίτερα αποτρεπτικό, αλλά και το ρίσκο η εκπαίδευση του σκύλου να μην είναι η κατάλληλη για τον κηδεμόνα του. Άλλος ένας αποτρεπτικός παράγοντας ήταν και ο χρόνος εκπαίδευσης ενός σκύλου βοηθού, αφού τις περισσότερες φορές πλησιάζει τα 2 χρόνια. Το κόστος της εκπαίδευσης ενός σκύλου – βοηθού στο εξωτερικό είναι άνω των 20.000 ευρώ, ενώ στην Κύπρο το κόστος περιορίζεται στο μισό.
Ούτε καν οδηγός για άτομα με οπτικές αναπηρίες
Σε αρκετές χώρες του εξωτερικού μεγάλο μέρος του κόστους της εκπαίδευσης ενός σκύλου – βοηθού απορροφάται από το κράτος και ελάχιστο από ιδιωτικές χορηγίες. Στην Κύπρο, ακόμα και οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες, διαθέσιμες να χορηγήσουν μια τέτοια υπηρεσία σε έναν άνθρωπο, είναι απειροελάχιστες, παρά το γεγονός ότι ένας σκύλος – βοηθός πολλές φορές είναι περισσότερο από αναγκαίος. Το κόστος, όπως μας εξηγεί η Μαρία Χριστίνα, τις περισσότερες φορές, αν και πολύ μικρότερο από το εξωτερικό, είναι απαγορευτικό εξαιτίας οικονομικών δυσκολιών.
Ένας σκύλος βοηθός χρειάζεται περί τον 1,5 χρόνο τελειοποίησης της εκπαίδευσής του για να μπορέσει να ανταποκριθεί πλήρως στα καθήκοντα που καλείται να αναλάβει. Επί της ουσίας, το κόστος καλύπτει τις εργατοώρες ενός εκπαιδευτή κατά το διάστημα της εκπαίδευσης του σκύλου.
Όπως μας εξηγεί η Μαρία – Χριστίνα, είναι πάρα πολύ σημαντική η σύνδεση του σκύλου με τον κηδεμόνα του, προκειμένου να μπορεί να εκπαιδευτεί και να προσφέρει τις υπηρεσίες του. Δεν μπορεί ένας οποιοσδήποτε σκύλος, ακόμη και εκπαιδευμένος, να καταλήξει σε οποιοδήποτε άτομο.
Μέχρι πρότινος, παρά τις ανάγκες αλλά και το ενδιαφέρον που υπήρχε από διάφορα πρόσωπα, στην Κύπρο δεν υπήρχε ούτε καν σκύλος οδηγός για άτομα με οπτικές αναπηρίες.
Πώς εξελίσσεται ένας φύλακας – άγγελος
Οι σκύλοι που εκπαιδεύονται για να γίνουν βοηθοί ή να παρέχουν συναισθηματική στήριξη στα πρόσωπα που έχουν ανάγκη, περνούν τη διαδικασία της αυστηρής βασικής εκπαίδευσης και κοινωνικοποίησης, πάντοτε υπό το φόντο της θετικής επιβράβευσης του ζώου και χωρίς οποιαδήποτε χρήση βίας, σωματικής ή ψυχολογικής. Πάντα με επιστημονικά αποδεδειγμένες μεθόδους.
Στην Κύπρο υπάρχουν αρκετά καταφύγια εγκαταλελειμμένων ή και κακοποιημένων ζώων, τα οποία αποτελούν μιας πρώτης τάξεως δεξαμενή για την εξεύρεση ενός υποψήφιου σκύλου – βοηθού. Με τον τρόπο αυτό δίνεται μια δεύτερη ευκαιρία και με την ανάλογη φροντίδα και εκπαίδευση να παρέχουν ευεργετικές υπηρεσίες στους ανθρώπους που το χρειάζονται. Η Μαρία Χριστίνα και η ομάδα της, με βάση την εμπειρία τους, σε κάθε περίπτωση που χρειάζεται να εκπαιδεύσουν έναν τετράποδο βοηθό, προχωρούν σε έρευνα για να εντοπίσουν και να ταιριάξουν τον κατάλληλο σκύλο, με βάση τις ανάγκες του κηδεμόνα του.
Η βασική εκπαίδευση, παρέχει στον σκύλο βοηθό τις δεξιότητες να μπορεί να διακινηθεί παντού χωρίς αντιδράσεις, χωρίς να αποσπάται η προσοχή του και να διαφεύγει από το πλευρό του κηδεμόνα του. Μια διαδικασία, όπως μας εξηγεί η Μαρία Χριστίνα, η οποία είναι αρκετά χρονοβόρα.
Στη συνέχεια, ακολουθεί η εξειδικευμένη εκπαίδευση του σκύλου βοηθού, η οποία προσαρμόζεται στις ανάγκες που καλείται να εξυπηρετήσει για τον κηδεμόνα του. Εάν πρόκειται, για παράδειγμα, για ένα πρόσωπο με κινητικές αναπηρίες, ο σκύλος εκπαιδεύεται να τον συνοδεύει στην υπεραγορά και να του δίνει πράγματα από τα ράφια. Ή ακόμα εντός του σπιτιού να του δίνει αντικείμενα που έπεσαν στο πάτωμα ή κάτω από έπιπλα και άλλες καθημερινές εργασίες, όπως να πατά διακόπτες φώτων, να βγάζει τα ρούχα από το πλυντήριο κ.ά.
Με την ολοκλήρωση της εκπαίδευσής του, ο σκύλος βοηθός καλείται να περάσει από εξετάσεις με τις προδιαγραφές αντίστοιχων διεθνών οργανισμών και να πάρει ταυτότητα και πιστοποίηση ότι πλέον είναι και επίσημα σκύλος βοηθός και μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του κηδεμόνα του. Σημαντικό μέρος της εξέτασης του σκύλου είναι η συμπεριφορά του σε δημόσιους χώρους. Η ταυτότητα του σκύλου βοηθού εξυπηρετεί την απρόσκοπτη πρόσβασή του σε δημόσιους χώρους και αερομεταφορές.
Ένα από τα σημαντικά κενά, που επισημαίνει η Μαρία Χριστίνα, είναι η πρόσβαση των σκύλων – βοηθών, ιδιαίτερα σε ιδιωτικούς χώρους, αφού η νομοθεσία καλύπτει μόνο την είσοδό τους σε κυβερνητικά κτήρια και οργανισμούς. Επείγει η εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας που επιτρέπει την πρόσβαση σε σκύλους – βοηθούς σε όλους τους χώρους, ομοίως με όλες τις ευρωπαϊκές χώρες.
Το πρόβλημα, σημειώνει, εστιάζεται στους ιδιωτικούς χώρους, δημόσιους και μη, το οποίο αφορά τη νοοτροπία που διακατέχει την κυπριακή κοινωνία, κυρίως λόγω της άγνοιας για τους σκύλους – βοηθούς και τα καθήκοντά τους.
Δεν είναι λίγες οι φορές ακόμη που η παρουσία σκύλου σε έναν χώρο, στο μυαλό ορισμένων συνεπάγεται με… μικρόβια, παρά το γεγονός ότι στις υποχρεώσεις ενός κηδεμόνα είναι οι τακτικοί κανόνες υγιεινής του ζώου και οι αιματολογικές εξετάσεις για ασθένειες σε 6μηνιαία βάση. Είναι σημαντικό, τονίζει, η κοινωνία να ενημερωθεί για τη σημασία της παρουσίας ενός σκύλου – βοηθού για το άτομο που τον έχει ανάγκη για να έχει μια φυσιολογική ζωή, χωρίς αποκλεισμούς, όπως όλοι οι άνθρωποι. Η στέρηση της πρόσβασης ενός σκύλου βοηθού με τον ιδιοκτήτη του σε έναν χώρο ισούται με τη διάκριση σε βάρος ενός προσώπου που διακινείται με τροχοκάθισμα και δεν υπάρχει πρόσβαση σε έναν χώρο.
ΑΝΑΓΚΑΙΑ Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΧΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ
Η Μέη η μόνη συντροφιά του Ανδρέα
Η Μαρία Χριστίνα και η ομάδα της έζησαν όμορφες εμπειρίες κατά τη διάρκεια εκπαιδεύσεων σκύλων – βοηθών. Αν τη ρωτήσει κανείς για το τι θα κρατούσε, πάντα απαντά πως η ικανοποίηση της επίτευξης του στόχου είναι ένας σκύλος να είναι έτοιμος να προσφέρει τις υπηρεσίες του ως βοηθός στους ανθρώπους που το χρειάζονται.
Της ζητήσαμε να ξεχωρίσει μια από τις εμπειρίες που έζησε και μας μίλησε για τον κ. Ανδρέα Τρύφωνος, ο οποίος διαμένει σε ένα χωριό της Λεμεσού και της σκυλίτσας του της Μέη. Τις ατελείωτες ώρες της μοναξιάς του, μόνη συντροφιά η σκυλίτσα του.
Ο ίδιος απευθύνθηκε στη Μαρία Χριστίνα και στην ομάδα της προκειμένου να τον βοηθήσουν με βασικά ζητήματα της εκπαίδευσης της Μέη. Αφού τον επισκέφθηκαν διαπίστωσαν ότι η σκυλίτσα είχε αρκετά προβλήματα υγείας. Ανέλαβαν αφιλοκερδώς την εκπαίδευσή της για δύο μήνες, προκειμένου να βοηθήσουν τόσο τον κ. Ανδρέα όσο και τη Μέη.
Σύντομα όμως η σκυλίτσα, εξαιτίας των προβλημάτων υγείας και της ηλικίας, θα ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής της και ο κ. Ανδρέας βρίσκεται ήδη μπροστά στην ανάγκη εξεύρεσης ενός νέου σκύλου – βοηθού, κάτι που αδυνατεί να στηρίξει οικονομικά, παρά το γεγονός ότι είναι απαραίτητος.
Επικοινωνήσαμε με τον κ. Ανδρέα, ο οποίος μας ανέφερε πως ένας κατάλληλος σκύλος – βοηθός, σωστά εκπαιδευμένος, θα του δώσει μεγαλύτερες ευκολίες στην καθημερινότητά του και, ταυτόχρονα, υπογράμμισε τη σπουδαιότητα της ψυχολογικής στήριξης. Οι οικονομικές δυσκολίες, όμως, είναι τεράστιες, ιδιαίτερα αφότου καθηλώθηκε σε πάρα πολύ νεαρή και παραγωγική ηλικία.
Κάλεσε, μέσω του «Φ», την Πολιτεία να δημιουργήσει έναν τέτοιο θεσμό, που δεν θα θεωρεί πολυτέλεια την απόκτηση ενός σκύλου – βοηθού από ανθρώπους που τον έχουν ανάγκη, ιδιαίτερα σε όσους δεν μπορούν να ανταποκριθούν οικονομικά στο κόστος του. Όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά για όλα τα άτομα που τον χρειάζονται για να ζήσουν χωρίς όρους και αποκλεισμούς στην καθημερινότητά τους.
