Σε μια ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή με την Ιταλία αλλά και την Ευρώπη να βρίσκεται στη δίνη μιας οικονομικής και ενεργειακής κρίσης, οι Ιταλοί ψηφοφόροι καλούνται σήμερα στις κάλπες για να ψηφίσουν τη νέα τους κυβέρνηση. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως ο δεξιός συνασπισμός που αποτελείται από τα Αδέλφια της Ιταλίας της Τζόρτζιας Μελόνι, τη Λέγκα του Ματέο Σαλβίνι και το Φόρτζα Ιτάλια του Σίλβιο Μπερλουσκόνι θα καταφέρει να συγκεντρώσει την πλειοψηφία με την πρώτη να δηλώνει έτοιμη από καιρό να γίνει η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της χώρας. Aπό την άλλη, η κεντροαριστερά κατέρχεται διασπασμένη. Το Δημοκρατικό Κόμμα του Ενρίκο Λέτα και οι σύμμαχοί του, δεν δείχνουν ικανοί να κινητοποιήσουν τους ψηφοφόρους, τουλάχιστον στον βαθμό που θα μπορούσαν να τους δώσουν τη νίκη.

Επομένως, αν δεν υπάρχουν εκπλήξεις ένας συνασπισμός του οποίου το μεγαλύτερο κόμμα, τα Αδέλφια της Ιταλίας, έχει σχέσεις με το φασιστικό κίνημα του Μπενίτο Μουσολίνι και διατηρεί αντιευρωπαϊκές, αντιμεταναστευτικές και γενικά ακραίες θέσεις, θα βρεθεί στο τιμόνι της Ιταλίας, σε μια περίοδο που τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα είναι τεράστια. Το κατά πόσο η νέα πρωθυπουργός θα καταφέρει να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η χώρα, εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το πόσο ενωμένη θα διατηρηθεί η νέα κυβέρνηση, ανέφερε στη συνέντευξή του στον «Φιλελεύθερο» ο Πιέρο Γκαρόφαλο, καθηγητής Ιταλικών Σπουδών, στο πανεπιστήμιο του New Hampshire. «Ο βαθμός στον οποίο θα μπορέσει να εφαρμόσει αυτές τις πολιτικές θα εξαρτηθούν από το μέγεθος και την ισχύ του συνασπισμού. Οποιοδήποτε όμως μέτρο θεωρηθεί ακραίο από τους κεντρώους του συνασπισμού, θα μπορούσε να φέρει και το τέλος της νέας κυβέρνησης, επισήμανε.

Η πιθανότητα εκλογής της Τζόρτζια Μελόνι προκαλεί νευρικότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν η Ιταλία, με πρωθυπουργό την ηγέτιδα των Αδελφών Ιταλών θα αποτελέσει ένα νέο, κύριας σημασίας πρόβλημα, για τις Βρυξέλλες και όχι μόνο. Και αυτό γιατί η 45χρονη πολιτικός ζητά, μεταξύ των άλλων, την επαναδιαπραγμάτευση του Ιταλικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ενώ στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας δεν σταμάτησε να τα βάζει με την ΕΕ. «Η Τζόρτζια Μελόνι δεν έχει ούτε την εμπειρία, ούτε τις διεθνείς διασυνδέσεις του Μάριο Ντράγκι» ανέφερε ο Ιταλός ειδικός, προβλέποντας πως η χώρα το επόμενο διάστημα θα περάσει από συμπληγάδες.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

-Θα καταφέρει να βρει σταθερότητα η Ιταλία μετά τις σημερινές πρόωρες εκλογές; Ή η νέα εκλογική αναμέτρηση θα ανοίξει τον δρόμο για την επόμενη;

-Σε μια κυβέρνηση συνασπισμού, οι διαφωνίες μεταξύ των κομμάτων που συμμετέχουν, συχνά οδηγούν σε ψηφοφορία για ψήφο εμπιστοσύνης. Επιπλέον, ο βαθμός που η νέα κυβέρνηση θα καταφέρει να φέρει πολιτική σταθερότητα εξαρτάται από δύο παράγοντες, την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο που θα έχει και την ενότητα που θα επιδείξουν οι κομματικοί εταίροι. Ακόμη και μέσα στο κόμμα της Τζόρτζια Μελόνι, τα Αδέλφια της Ιταλίας (FdI), υπάρχουν έξι φατρίες και η καθεμιά από αυτές θα μπορούσε να διασπαστεί από το κόμμα αν υπάρξουν πολιτικές διαφωνίες. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις τα Αδέλφια της Ιταλίας, η Λέγκα και το Φόρτζα Ιτάλια έχουν πλειοψηφία, αλλά η ιστορία έχει δείξει πως η διατήρηση ενός ενιαίου μετώπου σε όλη τη διάρκεια της θητείας της θα είναι δύσκολη υπόθεση για τη νέα κυβέρνηση. Δεν θα μου κάνει εντύπωση αν μέσα στα επόμενα δύο με τρία χρόνια η χώρα χρειαστεί να προσφύγει και πάλι σε εκλογές. 

 

 

 

-Ποιοι είναι οι λόγοι πίσω από την τελευταία πολιτική αναταραχή; Πιστεύετε πως η Ρωσία έπαιξε οποιονδήποτε ρόλο στην ανατροπή της κυβέρνησης Ντράγκι;

-Αν και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία σίγουρα βοήθησε στην ενίσχυση της κρίσης, η τελευταία πολιτική αναταραχή προέρχεται από τη στρατηγική απόφαση των δεξιών κομμάτων που συμμετείχαν στην κυβέρνηση Ντράγκι, να διαλύσουν τον κυβερνητικό συνασπισμό με την υποστήριξη της Τζόρτζια Μελόνι. Αυτά τα κόμματα αντιλήφθηκαν πως είναι σε θέση να επωφεληθούν καλύτερα από τις πρόωρες εκλογές. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το Κίνημα των Πέντε Αστεριών (M5S), η Λέγκα και το Φόρτζα Ιτάλια να μπλοκάρουν την ψήφο εμπιστοσύνης. Αυτή η ενέργεια προηγήθηκε της απόφασης του υπουργού Εξωτερικών, Λουίτζι ντι Μάιο, να εγκαταλείψει το M5S μαζί με 60 βουλευτές του κόμματος και να σχηματίσουν μαζί ένα νέο κόμμα, το Μαζί για το Μέλλον (IpF), επειδή διαφωνούσε με τη στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία. Τελικά, τα ιταλικά πολιτικά κόμματα ήταν αυτά που οδήγησαν στην κατάρρευση της κυβέρνησης Ντράγκι.

-Η δεξιά και η ακροδεξιά θα έχουν μια άνετη νίκη, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Τι θα συμβεί αν όντως η ακροδεξιά Τζόρτζια Μελόνι κερδίσει τις εκλογές; Θα υπάρξουν οποιεσδήποτε συνέπειες;

-Στην περίπτωση που η Τζόρτζια Μελόνι κερδίσει σήμερα τις εκλογές, θα γίνει η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της χώρας και θα ηγείται ενός συνασπισμού στον οποίο θα συμμετέχουν η Λέγκα και το Φόρτζα Ιτάλια. Μια συνέπεια είναι με μια τέτοια κυβέρνηση θα υπάρξει αλλαγή στην υποστήριξη που προσφέρει η Ιταλία στην Ουκρανία. Ο Μάριο Ντράγκι ήταν ένας από τους θερμούς υποστηρικτές της Ουκρανίας στον πόλεμο με τη Ρωσία. Μεγάλο μέρος των μεταρρυθμίσεων του Ντράγκι όπως οι διατάξεις για την ιθαγένεια δεν θα προχωρήσουν σε μια κυβέρνηση της Μελόνι. Όσο για την οικονομία, διαχειριζόμενος την οικονομική κρίση ο απερχόμενος πρωθυπουργός είχε μια διεθνή αλλά και λαϊκή υποστήριξη. Η φήμη του από τη θητεία του στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, στις αγορές και στους επενδυτές είναι πολύτιμα στοιχεία, τα οποία η Τζόρτζια Μελόνι δεν έχει.

Ο Ντράγκι είχε εισαγάγει μεταρρυθμίσεις, τις οποίες η Ιταλία χρειαζόταν για να προχωρήσει η εκταμίευση των πόρων, το Ταμείο της ΕΕ για την ανάκαμψη από την πανδημία. Η Μελόνι προτείνει επαναδιαπραγμάτευση των όρων και της χρήσης του Ταμείου αυτού (200 εκατομμύρια ευρώ). Αν προχωρήσει με τις δικές της μεταρρυθμίσεις τότε η Ιταλία κινδυνεύει να καθυστερήσει και να χάσει αυτά τα χρήματα. Η αποτυχία εκταμίευσης θα μπορούσε να πυροδοτήσει άλλη μια πολιτική κρίση. 

-Ποια άλλα ζητήματα θα μπορούσε να βρει μπροστά της η νέα κυβέρνηση;

-Την ίδια ώρα που η Τζόρτζια Μελόνι και οι εταίροι της στερούνται τη δημοσιονομική σταθερότητα που είχε ο Μάριο Ντράγκι, η Ιταλία αντιμετωπίζει προβλήματα τα οποία είναι περισσότερο χρόνια παρά οξέα. Οι αληθινοί οικονομικοί κίνδυνοι είναι οι μακροπρόθεσμες προκλήσεις: η στασιμότητα των εισοδημάτων, ο πληθυσμός που γερνά, η μεγάλη ανεργία στους νέους, η «εξαγωγή» των νέων ταλέντων της χώρας, μια βυζαντινή γραφειοκρατία, το τεράστιο δημόσιο χρέος. Ένας ισχυρός συνασπισμός θα μπορούσε να ψηφίσει οικονομικές μεταρρυθμίσεις, να βελτιώσει την αγορά εργασίας, να ελαφρύνει τους φόρους και να αυξήσει την παραγωγικότητα. Ωστόσο, τα αντικρουόμενα συμφέροντα του συνασπισμού, που αναμένεται να κερδίσει, κάνει αυτό το σενάριο όχι και τόσο πιθανόν. Επιπλέον, οι αντιευρωπαϊκές, αντιμεταναστευτικές και οι βαθιά συντηρητικές πολιτικές της Τζόρτζια Μελόνι είναι πιθανόν να τραβήξουν έντονα την προσοχή. Ο βαθμός στον οποίο θα μπορέσει να εφαρμόσει αυτές τις πολιτικές θα εξαρτηθεί από το μέγεθος και την ισχύ του συνασπισμού. Οποιοδήποτε, όμως, μέτρο θεωρηθεί ακραίο από τους κεντρώους του συνασπισμού, θα μπορούσε να φέρει και το τέλος της νέας κυβέρνησης. 

-Τι θα έχουν στον νου τους οι ψηφοφόροι όταν θα προσέλθουν στις κάλπες; Ποια ζητήματα θα καθορίσουν την ψήφο τους;

-Οι ψηφοφόροι θέτουν το θέμα της οικονομίας, δηλαδή το ενεργειακό κόστος, την άνοδο του πληθωρισμού και τη στασιμότητα των μισθών ως τα πιο σημαντικά. Παράλληλα, μεγάλη σημασία δίνουν στον πόλεμο στην Ουκρανία, σε θέματα μετανάστευσης και στην κλιματική αλλαγή. 

-Μπορεί μια νίκη των δεξιών και ακροδεξιών κομμάτων να θεωρηθεί κίνδυνος για την Ευρωπαϊκή Ένωση;

-Αν τελικά ο συνασπισμός της Τζόρτζια Μελόνι κερδίσει τις εκλογές, τότε η επόμενη κυβέρνηση θα έχει το πλεονέκτημα να είναι ιδεολογικά πιο ομοιογενής από ό,τι οι προηγούμενες. Ωστόσο, η Μελόνι δεν έχει διεθνώς τη φήμη που είχε ο Μάριο Ντράγκι. Επομένως, η διεθνής εμπιστοσύνη στην ικανότητά της να αντιμετωπίσει τα οικονομικά προβλήματα της Ιταλίας σε συμφωνία με τους εταίρους και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ είναι σχετικά μικρή. Ο κίνδυνος για την ΕΕ είναι η νέα ιταλική κυβέρνηση να μην ενεργεί ως αξιόπιστο κράτος μέλος. Πάντως, ο συνασπισμός της Τζόρτζια Μελόνι επιχείρησε να κατεναύσει τους φόβους αυτούς και δεσμεύτηκε ότι θα τηρήσει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

 

 

 

Σε άνοδο η ακροδεξιά

-Πώς εξηγείτε την επιτυχία που αναμένεται να σημειώσει η ριζοσπαστική δεξιά στην Ιταλία;

-Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που συνέβαλαν στην αύξηση της δημοτικότητας της Τζόρτζια Μελόνι. Την ίδια στιγμή που το Κίνημα των Πέντε Αστέρων η Λέγκα, το Φόρτζα Ιτάλια ήταν μέρος της κυβέρνησης υπό τον Μάριο Ντράγκι, η Τζόρτζια Μελόνι, ως ηγέτιδα των Αδελφιών της Ιταλίας έγινε η φωνή και η εικόνα της αντιπολίτευσης στα έντυπα αλλά και στα ηλεκτρονικά Μέσα Ενημέρωσης. Η μιντιακή εμφάνισή της ενίσχυσε το πολιτικό και λαϊκό της προφίλ. Επιπλέον, τα τελευταία οκτώ χρόνια άλλαξε την εικόνα του κόμματός της. Αυτό φάνηκε πιο έντονα στις ευρωεκλογές του 2019 όταν το κόμμα της έλαβε 6,4% της ψήφου έχοντας δώσει έμφαση σε μια μετριοπαθή, εθνικιστική ατζέντα με λείανση των ακροδεξιών τους θέσεων, όποτε και αύξησαν την εκλογική τους δύναμη. Επιπλέον, επειδή είναι χαρισματική, είναι σχετικά μικρή σε ηλικία και αποφασιστική εμφανίζεται ως μια νέα, εναλλακτική και βιώσιμη λύση απέναντι στο γερασμένο, πολιτικό κατεστημένο που κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή της χώρας. 

Μέρος της επιτυχίας της καταγράφεται εις βάρος του Ματέο Σαλβίνι και του Σίλβιο Μπερλουσκόνι αλλά και του Κινήματος των Πέντε Αστέρων εξαιτίας των θέσεών της κατά του κατεστημένου, με σεβασμό όμως προς τον κυβερνητικό συνασπισμό. Το διεθνές της ανάστημα και η αξιοπιστία της, επίσης, ενισχύθηκαν όταν έγινε πρόεδρος της Ομάδας των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν πως το κόμμα της θα έρθει πρώτο και θα λάβει ένα ποσοστό γύρω στο 25%. Οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Γερμανία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, ήδη έχουν βιώσει άνοδο της ριζοσπαστικής δεξιάς. Η επιτυχία της ριζοσπαστικής δεξιάς έγκειται στη βραχυπρόθεσμη ιστορική μας μνήμη, στην αναθεώρηση του παρελθόντος που χρονικά απομακρυσμένο μπορεί να προκαλεί επιλεκτική νοσταλγία, και στις αποτυχίες που έχει προκαλέσει η παγκοσμιοποίηση, που έφεραν ριζοσπαστικές εκκλήσεις για ασφάλεια, πολιτιστική συνοχή και εθνικιστικές πολιτικές.

-Συμφωνείτε ότι τα αντισυστημικά κόμματα στην Ιταλία καταγράφουν τελευταία μια σημαντική άνοδο;

-Η άνοδος των αντισυστημικών κομμάτων την περασμένη δεκαετία είναι συνηθισμένο φαινόμενο στην Ευρώπη και γενικότερα στη Δύση. Στην Ιταλία, η πεποίθηση πως το πολιτικό κατεστημένο είναι πεπαλαιωμένο, διεφθαρμένο, ανίκανο και πως υπερασπίζεται μόνο τα συμφέροντά του έχει πυροδοτήσει την άνοδο αυτών των κομμάτων. Τροφοδοτούμενο από την οικονομική και τη μεταναστευτική κρίση, την πανδημία, τον σκεπτικισμό απέναντι στους θεσμούς και τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές το αντισυστημικό Κίνημα των Πέντε Αστεριών και τα ακροδεξιά κόμματα προσέλκυσαν τους απογοητευμένους ψηφοφόρους που αναζητούν απαντήσεις σε αυτές τις προκλήσεις. Αυτά τα κόμματα κατάφεραν να κεφαλαιοποιήσουν αυτή τη γενική απογοήτευση. Για παράδειγμα η Τζόρτζια Μελόνι παρουσιάζει τα Αδέλφια της Ιταλίας, που πήρε το όνομά του από τις πρώτες λέξεις του ιταλικού εθνικού ύμνου, ως μια μετριοπαθή δύναμη μέσα σε αυτή την πολιτική τάση. Αν και τα Αδέλφια της Ιταλίας συμμερίζονται πολλές από τις ιδεολογικές θέσεις του νεοφασιστικού κινήματος, η Τζόρτζια Μελόνι έχει μεταμορφώσει επιτυχώς την εικόνα τους σε ένα κυρίαρχο, θεσμικό εθνικο-συντηρητικό κόμμα. Έχει γίνει το πρόσωπο της νέας, αξιοσέβαστης νέας δεξιάς στην Ιταλία.

«Ικανή πολιτικός που ξέρει να ελίσσεται η Μελόνι»

-Τι είδους πρωθυπουργός εκτιμάτε πως θα είναι η Τζόρτζια Μελόνι;

-Η Τζόρτζια Μελόνι πολιτικά είναι ευφυής και δυνητικά θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια αποτελεσματική πρωθυπουργός. Είναι ένθερμος υποστηρικτής του ΝΑΤΟ και έχει διακηρύξει πως δεν θα κάνει οτιδήποτε για να διαταραχθεί η σταθερότητα της Ιταλίας με τους συμμάχους της. Έχει αποδειχθεί ικανή στο να ρίχνει κάτω τους ρητορικούς της τόνους και να βρίσκει συμβιβαστικές λύσεις για να προωθεί την κεντροδεξιά της ατζέντα. Η ικανότητά της να κυβερνήσει θα εξαρτηθεί από το αν καταφέρει να ελέγξει τους εταίρους της και ειδικά τον Ματέο Σαλβίνι. Προφανώς αναγνωρίζει πως οι προσπάθειές της να προωθήσει μια ακραία κοινωνική ατζέντα θα προκαλέσουν κλυδωνισμούς και για αυτό ήδη έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί πιο ήπιους τόνους. Η κύρια αδυναμία της είναι η έλλειψη εμπειρίας σε οικονομικά θέματα και η ικανότητά της να υπερασπίζεται δυναμικά τα ιταλικά θέματα στη διεθνή σκηνή. Πρέπει να καθησυχάσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές, αλλά ο σκεπτικισμός απέναντί της έχει ήδη ωθήσει τα hedge funds να στοιχηματίσουν έναντι του ιταλικού χρέους. Αυτός ο σκεπτικισμός θα μπορούσε να επηρεάσει τις διεθνείς επενδύσεις και την οικονομική ανάκαμψη σε τέτοιο βαθμό που να ρίξει την κυβέρνηση. Θα περίμενα μικρή πρόοδο και πιθανή οπισθοδρόμηση σε κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα καθώς και σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις.

 

 

 

Υποσχέσεις που δεν θα υλοποιηθούν

 

-Ποιες είναι οι σημαντικότερες προεκλογικές δεσμεύσεις των κομμάτων; Μπορούν αυτές οι υποσχέσεις να τηρηθούν, καθώς η οικονομία της χώρας εισέρχεται σε ταραγμένα ύδατα;

-Ο κεντροδεξιός συνασπισμός τα Αδέλφια της Ιταλίας, Λέγκα και Φόρτζα Ιτάλια έχει εκδώσει ένα πρόγραμμα 15 σημείων. Υποσχέθηκε περικοπές φόρων, συμπεριλαμβανομένου και του φόρου εισοδήματος μέχρι 100,000 ευρώ, να σταματήσει την παράνομη μετανάστευση, να αυξήσει τις χαμηλές συντάξεις, να αυξήσει το εύρος των πρόωρων συντάξεων, να μεταρρυθμίσει το κράτος πρόνοιας και να επεκτείνει τους δωρεάν παιδικούς σταθμούς και τα επιδόματα για παιδιά. Υποσχέθηκε, επίσης, να τροποποιήσει το σχέδιο μεταρρυθμίσεων για την ανάκαμψη της Ιταλίας που υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το Ταμείο Ανάκαμψης από την Covid. Επιπλέον, δεσμεύτηκε να τηρήσει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, να σεβαστεί τις δεσμεύσεις της χώρας στο ΝΑΤΟ και να στηρίξει την Ουκρανία στον πόλεμο κατά της Ρωσίας. 

Το πρόγραμμα του κεντροαριστερού συνασπισμού, όπου το μεγαλύτερο κόμμα είναι το Δημοκρατικό του Ενρίκο Λέτα, δίνει έμφαση στην αύξηση του κράτους πρόνοιας και των πολιτικών δικαιωμάτων. Υποσχέθηκε στους νέους μια «προίκα» έως και 10.000 ευρώ όταν κλείσουν τα 18, στους εργαζόμενους ένα ετήσιο μπόνους που ισοδυναμεί με μισθό ενός μήνα, ένα πρόγραμμα κοινωνικής στέγασης, κρατική εγγύηση για στεγαστικά δάνεια για όσους αγοράζουν πρώτη κατοικία, 2.000 ευρώ συνεισφορά των φοιτητών για την πληρωμή ενοικίου, τον καθορισμό κατώτατου μισθού και μείωση της ηλικίας ψήφου από τα 18 στα 16. Επιπλέον, δεσμεύτηκε να διευκολύνει την απόκτηση ιθαγένειας για παιδιά μεταναστών, την αυστηροποίηση των ποινών για διακρίσεις κατά της LGBTQ+ κοινότητας και τη νομιμοποίηση του γάμου των ομοφυλοφίλων αντικαθιστώντας τις σημερινές πολιτικές ενώσεις. Όπως και να έχει λίγες από αυτές τις υποσχέσεις αναμένεται να τηρηθούν εξαιτίας των δεινών οικονομικών της χώρας. 

-Ποια θα είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα και οι σημαντικότερες προκλήσεις που η νέα κυβέρνηση θα έχει να αντιμετωπίσει;

-Οι οικονομικές προκλήσεις παραμένουν οι σημαντικότερες και θα κυριαρχήσουν στην ατζέντα της νέας κυβέρνησης: το αυξημένο κόστος στην ενέργεια, η άνοδος του πληθωρισμού, η ελάφρυνση του χρέους, η οικονομική στασιμότητα, η ανεργία στους νέους. Μια σημαντική κοινωνική πρόκληση είναι η μεταναστευτική κρίση και η ενσωμάτωση των μεταναστών.