Γ.Μαυρής: Ζούμε την αποδυνάμωση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας

 

Επισημαίνει πως ζούμε μια εποχή αποδυνάμωσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, οι μετακινήσεις γίνονται πολύ πιο εύκολα και πιο συχνά από ό,τι παλαιότερα και με αυτή την έννοια κανένα κόμμα δεν έχει διασφαλισμένους τους ψηφοφόρους του.

 

Όσον αφορά στις εθνικές εκλογές στην Ελλάδα, που γίνονται μετά από 144 χρόνια μήνα Ιούλιο, θεωρεί πως σε μεγάλο βαθμό προεξοφλείται το αποτέλεσμά τους. Θα σημειωθεί νίκη της Νέας Δημοκρατίας και ήττα του ΣΥΡΙΖΑ.

Παρακολουθείτε για χρόνια τις εκλογικές αναμετρήσεις στην Κύπρο, βλέπετε να αλλάζει το κομματικό σκηνικό; 
Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι μετά την κρίση που προκάλεσε στο κομματικό σύστημα η τελευταία οικονομική κρίση, βλέπουμε μια τάση εξισορρόπησης των πραγμάτων. Δεν συνεχίστηκαν οι αρνητικές τάσεις που εκφράστηκαν σε κάποιες εκλογές και αυτό είναι γενικότερο φαινόμενο, όχι μόνο στην Κύπρο. Υπάρχει μία νέα ισορροπία στο κομματικό σύστημα.

 

Ξεπεράστηκε η κρίση ή απλώς τη συνηθίσαμε; 
Πρώτο από όλα δεν υπήρξε κατάρρευση του κομματικού συστήματος στην Κύπρο όπως έγινε για κάποιο διάστημα στην Ελλάδα ή ενδεχομένως στην Ιταλία και άλλες χώρες. Στην Κύπρο, παρότι υπήρξαν μεταβολές, δεν μπορεί να πει κανείς ότι είναι τόσο ριζικές. Βεβαίως υπάρχει η εμφάνιση νέων κομμάτων, αλλά στην ουσία το παραδοσιακό τετρακομματικό σύστημα εξακολουθεί να υπάρχει. Τα δύο μεγάλα κόμματα παραμένουν ισχυρά και τα κόμματα του Kέντρου επίσης κατάφεραν να επιβιώσουν. Μάλιστα στις ευρωεκλογές έχουν άνοδο.

 

Επομένως, δεν μπορεί να πει κανείς ότι αυτά δείχνουν εικόνα ριζικού μετασχηματισμού. Βεβαίως υπάρχει το θέμα της μειωμένης συμμετοχής, αλλά και αυτή η τάση δεν συνεχίστηκε με τους ρυθμούς που είχε φανεί την τελευταία 10ετία. Αυτό μας επιτρέπει να πούμε ότι κάπου σταθεροποιείται ένα νέο σημείο ισορροπίας. 

 

Αυτά οφείλονται στο ότι ο Κύπριος είναι συντηρητικός ψηφοφόρος ή στο ότι σταμάτησε να ενδιαφέρεται; 
Το στοιχείο της απάθειας δεν είναι κυπριακή ιδιομορφία, υπάρχει απάθεια των πολιτών σε όλες τις δυτικές δημοκρατίες. Ζούμε μια εποχή αποδυνάμωσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και αυτό είναι ένα στοιχείο δομικό. Δεν είναι κυπριακή ιδιομορφία. Το εκλογικό σώμα στην Κύπρο έχει κάποια στοιχεία που θα μπορούσε κανείς να πει ότι υποδηλώνουν έναν συντηρητισμό ή μια μετριοπάθεια. Νομίζω, όμως, ότι σχετίζεται και με την κόπωση των ευρωπαϊκών κοινωνιών που πέρασαν την κρίση επώδυνα και αυτό αφορά φυσικά και την Κύπρο και την Ελλάδα. Υπάρχει ένα στοιχείο κόπωσης επειδή η κρίση δεν ανέδειξε εναλλακτικές ριζοσπαστικές λύσεις, αντιθέτως, είδαμε πως υποχώρησε όλο αυτό το κύμα ριζοσπαστισμού, στην Ελλάδα με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, στην Ισπανία με την άνοδο των Ποδέμος και τώρα έχουμε μια αντίστροφη κίνηση με ενίσχυση των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων και βεβαίως της άκρας δεξιάς. 

 

Αν μιλήσουμε πανευρωπαϊκά; 
Υπάρχει μια υποχώρηση των δύο μεγαλύτερων κομματικών οικογενειών της κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς, του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και των Σοσιαλδημοκρατών. Το καινούργιο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι πολύ πιο πολύχρωμο και κατακερματισμένο από ό,τι ήταν το προηγούμενο. Η κρίση των κομμάτων παραμένει. Η απομάκρυνση των πολιτών από την πολιτική και η απάθεια είναι περισσότερο έντονο στοιχείο. Απλώς υπάρχει μια σταθεροποίηση σε χαμηλότερα επίπεδα ενασχόλησης με την πολιτική. 

 

Στην Κύπρο το ΕΛΑΜ έχει αυξήσει το ποσοστό του. 
Ναι, υπάρχει μια σαφής συνεχιζόμενη άνοδος του ΕΛΑΜ την τελευταία 5ετία. Στις εκλογές του 2014 είχε πάρει περίπου 7 χιλιάδες ψήφους, ποσοστό 2,7% και στις τελευταίες εκλογές ξεπέρασε τις 23 χιλιάδες, ποσοστό 8,3%, δηλαδή έχει τριπλασιάσει την κοινωνική του επιρροή μέσα σε πέντε χρόνια. 

 

Βέβαια δεν κατάφερε να εκλέξει ευρωβουλευτή. 
Αυτό είναι ένα από τα πιο σημαντικά σημεία των τελευταίων ευρωεκλογών. Ενώ είχε διαφανεί η πιθανότητα, φαίνεται ότι προκλήθηκε μια οριζόντια συσπείρωση απέναντι σε αυτό το ενδεχόμενο και καταγράφηκε μια ψήφος τακτικής όχι «από τα πάνω», αλλά «από τα κάτω». Δηλαδή δεν ήταν θέμα πριμοδότησης ή κάποιας γραμμής επιτελείων, αλλά υπήρξε μια τάση από ψηφοφόρους όλων των πολιτικών χώρων να ανακόψουν αυτό το ενδεχόμενο, υπερψηφίζοντας την ΕΔΕΚ.

 

Ήταν οι εκλογές με τις δανεικές ψήφους, όπως λέχθηκε; 
Διαφωνώ με αυτό τον όρο με την έννοια ότι δεν υπάρχει ιδιοκτησία ψηφοφόρων. Οι ψηφοφόροι δεν γεννιούνται με τα κόμματα καρφιτσωμένα στην πλάτη τους, αντιθέτως τα φαινόμενα της αποδέσμευσης των πολιτών, της εκλογικής ρευστότητας, των πολλαπλών μετακινήσεων χαρακτηρίζουν την τελευταία δεκαετία το εκλογικό σώμα. Οι μετακινήσεις γίνονται πολύ πιο εύκολα και πιο συχνά από ό,τι παλαιότερα και με αυτή την έννοια κανένα κόμμα δεν έχει διασφαλισμένους τους ψηφοφόρους του. 

 

Πρέπει να πείσεις πλέον τους πολίτες; 
Φυσικά, είναι θετικό με την έννοια ότι οι ψηφοφόροι είναι πιο κριτικοί και αυτό είναι κάτι που πρέπει να προβληματίσει τα κόμματα. Γιατί αλλιώς, δεν θα μπορέσουν να ανακόψουν την τάση αποχώρησης από το εκλογικό σώμα και την απάθεια των ψηφοφόρων. Ο λόγος για την απομάκρυνση των πολιτών δεν είναι θέμα μόνο των πολιτών, είναι κατ’ εξοχή θέμα που αφορά τα πολιτικά κόμματα και θα πρέπει να αναρωτηθούν γιατί συμβαίνει αυτό. Τα πολιτικά κόμματα έχουν τη μεγαλύτερη ευθύνη γι’ αυτό το ζήτημα, δεν μπορεί να χρεώνουμε τους πολίτες ή να τους κατηγορούμε.

 

Οι συσπειρώσεις των κομμάτων τι δείχνουν; 
Οι συσπειρώσεις των κομμάτων δείχνουν ότι υπήρξε μια σημαντική υποχώρηση του κυβερνώντος κόμματος. Ο ΔΗΣΥ κατέγραψε μια αρκετά χαμηλή -για τα ιστορικά δεδομένα- συσπείρωση που με βάση τη δημοσκόπηση εξόδου του ΡΙΚ είναι 73%, με μεγαλύτερες διαρροές προς το ΕΛΑΜ και όχι μόνο. Αντιθέτως, το ΑΚΕΛ πέτυχε μια πολύ ψηλή συσπείρωση που με βάση τη δημοσκόπηση εξόδου προσέγγισε το 86% και ως αποτέλεσμα αυτής της αντίστροφης τάσης των δύο μεγαλύτερων κομμάτων, έχουμε μια εξισορρόπηση του συσχετισμού δυνάμεων.

 

Το μεγάλο προβάδισμα που είχε ο ΔΗΣΥ στις προηγούμενες ευρωεκλογές, σχεδόν 11%, δεν διατηρήθηκε ούτε και η διαφορά των τελευταίων βουλευτικών 5%. Θυμίζω ότι τώρα στις ευρωεκλογές η διαφορά περιορίστηκε στο 1,5% και επομένως έχουμε ένα νέο πολιτικό σκηνικό ως προς τα δύο μεγάλα κόμματα, το οποίο ανοίγει τις πολιτικές διεργασίες ενόψει των επόμενων προεδρικών εκλογών.

 

Παράλληλα με αυτή την εξισορρόπηση υπάρχει μια δεύτερη μεταβολή που είναι η ενίσχυση και επανάκαμψη των κομμάτων του κέντρου ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ, που είχαν μιαν αύξηση της τάξης του 3%, με αποτέλεσμα από το 18,5% που είχαν αθροιστικά στις προηγούμενες ευρωεκλογές, να έχουν προσεγγίσει σχεδόν το 25%. Άρα έχουμε και μιαν ανακατάταξη στα πλαίσια του παραδοσιακού τετρακομματικού συστήματος της Κύπρου, εις βάρος των δύο μεγάλων κομμάτων, κυρίως του ΔΗΣΥ και προς όφελος των δύο μικρότερων του κέντρου, του ΔΗΚΟ και της ΕΔΕΚ.

 

Πού οφείλεται η μεγάλη αυτή πτώση του ΔΗΣΥ; 
Προφανώς όπως έχει συζητηθεί αρκετά, ο ΔΗΣΥ έχει υποστεί φθορά από τη διακυβέρνηση, επίσης οι εξελίξεις στο εθνικό τα τελευταία χρόνια δεν υπήρξαν ιδιαίτερα ελπιδοφόρες. Όλο αυτό το κλίμα έγινε αφορμή για να εκφραστεί η κοινωνική δυσαρέσκεια και οι ευρωεκλογές προσφέρονται για κάτι τέτοιο, διότι θεωρούνται εκλογές «δεύτερης τάξης».

 

Πώς λειτούργησε η παρουσία των Τουρκοκυπρίων; 
Ήταν ένα βασικό στοιχείο αυτής της αναμέτρησης. Για πρώτη φορά ήταν αυξημένη η συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων, που όμως δεν ήταν εξ αρχής σαφές τι έκταση θα έπαιρνε. Το γεγονός ότι για πρώτη φορά ψήφισαν 5.600 Τουρκοκύπριοι είναι αναμφίβολα ένα σημαντικό γεγονός. Αυτή η αυξημένη συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων σε σχέση με τις ευρωεκλογές του 2014, στην ουσία ωφέλησε το ΑΚΕΛ διότι περίπου οι 4.200 ψήφοι των Τουρκοκυπρίων -πάνω από το 70%- κατευθύνθηκαν στο ΑΚΕΛ.

 

Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η συνολική σταυροδοσία του Κιζίλγιουρεκ και του μικρότερου Κινήματος, του Γιασεμιού, που συνολικά έφτασαν περίπου τις 30 χιλιάδες, οφείλεται μόνον κατά το 1/5 στους Τουρκοκύπριους. Κατά βάση, σε ποσοστό 80% υπερψηφίστηκαν από Ελληνοκύπριους.

 

Μπορεί η εκλογή Τουρκοκυπρίου να έχει πολιτικό μήνυμα ή είναι παρατραβηγμένο να βγάλει κανείς συμπεράσματα; 
Προφανώς είναι ένα μήνυμα, αλλά δεν μπορεί να πει κανείς ότι είναι πάρα πολύ ισχυρό ούτε αφορά το σύνολο των ελληνοκυπριακών πολιτικών κομμάτων. Στην ουσία υπήρξε πρωτοβουλία του ΑΚΕΛ. 

Το ποσοστό της Δημοκρατικής Παράταξης ήταν έκπληξη μια που δεν είχε ανιχνευτεί στις δημοσκοπήσεις; 
Είναι αλήθεια ότι το ποσοστό της Δημοκρατικής Παράταξης δεν είχε ανιχνευτεί από τις προεκλογικές δημοσκοπήσεις, αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι ήταν λόγω σκοπιμότητας. Στην περίπτωση της ΔΗΠΑ, όπως συμβαίνει τις περισσότερες φορές με νέα σχήματα τα οποία προέρχονται από διάσπαση κάποιου χώρου, υπήρξε το φαινόμενο της απόκρυψης της ψήφου, γι’ αυτό στις προεκλογικές έρευνες καταγραφόταν στο 1%-2%, το οποίο αποδείχτηκε μεγαλύτερο στις κάλπες. Δεν αποκλείεται να υπήρξε και ρεύμα της τελευταίας στιγμής, δεδομένου ότι ένα σημαντικό μέρος του εκλογικού σώματος 15%-20% αποφασίζει την τελευταία στιγμή ή και την ημέρα των εκλογών. Πιθανόν η Δημοκρατική Παράταξη να ωφελήθηκε από αυτό το ρεύμα. Τώρα αν σημαίνει κάτι, θα κριθεί μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Θυμίζω ότι στο απώτερο και πρόσφατο παρελθόν υπήρξαν στην Κύπρο, όπως και σε άλλες χώρες πολλά νεοπαγή κόμματα, τα οποία όμως δεν άντεξαν στον χρόνο και ακολούθησαν μια φθίνουσα πορεία. Αυτή την στιγμή είναι ένα νέο σχήμα, το οποίο θα κριθεί στον χρόνο πόσο θα αντέξει. 

Μετά τις ευρωεκλογές όλη η Ελλάδα είναι μπλε, πόσο αυτό θα επηρεάσει τις πρόωρες εθνικές εκλογές της 7ης Ιουλίου; 
Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών αποκάλυψε μια συντριπτική ήττα του κυβερνώντος κόμματος. Στο επίπεδο των ευρωεκλογών ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε με διαφορά 9,5 μονάδων, η οποία είναι η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί ποτέ σε ευρωεκλογές στην Ελλάδα από το 1981. Αλλά και στο επίπεδο των περιφερειών της χώρας δεν κατάφερε να εκλέξει κανέναν από τους 13 περιφερειάρχες. Μόνο στην Κρήτη όπου είχε υποστηρίξει τον περιφερειάρχη που προερχόταν από το ΠΑΣΟΚ. Οι πολύ κακές επιδόσεις καταγράφηκαν και στις τοπικές κοινωνίες όπου από το σύνολο των 332 δήμων της Ελλάδας περιορίστηκε σε λιγότερο από μια δεκάδα. Άρα έχουμε μια σημαντική υποχώρηση της επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ μετά από 4 χρόνια διακυβέρνησης και αυτή η τάση φυσικά αναμένεται να εκφραστεί και στις βουλευτικές εκλογές.

 

Δεν μπορεί να διαφοροποιηθεί; 
Το αποτέλεσμα αυτό δεν διαμορφώθηκε σε μια βδομάδα, είναι αποτέλεσμα της 4ετίας και η ήττα του κυβερνώντος κόμματος παίρνει τέτοιες διαστάσεις που αναπτύσσει μια νέα δυναμική. Σε μεγάλο βαθμό προεξοφλείται το αποτέλεσμα των εκλογών. Θα υπάρξει νίκη της Νέας Δημοκρατίας και ήττα του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά δεν ξέρει κανείς τι παρενέργειες μπορεί να έχει κυρίως στη συμμετοχή.

 

Είναι σημαντικό το ότι είναι η πρώτη φορά στην Ελλάδα που γίνονται εκλογές Ιούλιο μήνα. Το μόνο προηγούμενο που είχαμε ήταν το δημοψήφισμα του 2015, αλλά τους τελευταίους 2 αιώνες δεν έχει υπάρξει ποτέ αναμέτρηση βουλευτικών εκλογών Ιούλιο μήνα. Η μοναδική προηγούμενη φορά που μπορώ να δω στα ιστορικά αρχεία είναι οι εκλογές του 1875!

 

Η Ελλάδα πάει διακοπές τον Ιούλιο…
Η Ελλάδα και όλες οι μεσογειακές χώρες πάνε διακοπές, ιδιαίτερα λόγω και των επιπτώσεων που έχουν οι κλιματικές αλλαγές στην περιοχή μας! Δεν έχουν γίνει ποτέ εκλογές το καλοκαίρι διότι δεν ενδείκνυται, αν κριτήριο του υπεύθυνου πολιτικού συστήματος είναι η διευκόλυνση και η εγγύηση του εκλογικού δικαιώματος των πολιτών. 

 

Αυτό μήπως δείχνει πανικό από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ; 
Αυτό είναι κατά τη γνώμη μου ένα πολιτικό σφάλμα μεγάλων διαστάσεων. Ο Πρωθυπουργός στην ουσία εγκλωβίστηκε και αυτό οφείλεται σε εσφαλμένη εκτίμηση της κατάστασης που αποδείχθηκε από το αποτέλεσμα. Το κυβερνητικό επιτελείο είχε συνολικά κάνει λάθος εκτίμηση των συσχετισμών δυνάμεων, περιμένοντας ότι θα χάσει με 2-3 μονάδες και ίσως να κέρδιζε τις εκλογές. Με αυτή την εκτίμηση προτίμησε να κάνει εκστρατεία εθνικών εκλογών στις ευρωεκλογές, ζητώντας μάλιστα ψήφο εμπιστοσύνης, δηλαδή αλλάζοντας τον χαρακτήρα των ευρωεκλογών και θέτοντας τον πήχη πάρα πολύ ψηλά.

 

Από την στιγμή που αποδοκιμάστηκε σε αυτή την έκταση, υπάρχει δυσαρμονία πολιτικής εκπροσώπησης και εκλογικού σώματος και επομένως η προσφυγή σε πρόωρες κάλπες, ανεξάρτητα αν προσφέρεται ή όχι η εποχή, ήταν δημοκρατικά επιβεβλημένη, αλλά και πολιτικά αναπόφευκτη.

 

Οι δημοσκοπήσεις τι καταγράφουν, μπορεί να βγει αυτοδύναμη κυβέρνηση; 
Στην Ελλάδα, η επίθεση της κυβέρνησης στις αρνητικές για αυτήν δημοσκοπήσεις τα τελευταία 2 χρόνια υπήρξε πρωτοφανής. Παρακολουθώ τις δημοσκοπήσεις στην Ελλάδα τις τελευταίες τρεις 10ετίες και δεν θυμάμαι αντίστοιχο προηγούμενο τέτοιας απαξιωτικής επίθεσης, αυταρχικού και ταυτόχρονα σκοταδιστικού χαρακτήρα κατά των ερευνών κοινής γνώμης. Αποδείχτηκε βεβαίως ότι αυτή η επίθεση ήταν ολοκληρωτικά άδικη γιατί οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι η κυβέρνηση υποχωρεί, τίποτα παραπάνω. Το θέμα της αυτοδυναμίας είναι ανοικτό.

 

Η αυτοδυναμία με βάση τον πανελλαδικό εκλογικό νόμο κρίνεται από το ποσοστό των λεγόμενων μικρών κομμάτων που δεν περνούν το κατώφλι του 3%. Όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό αυτών των κομμάτων που δεν θα μπουν στη Βουλή, τόσο το όριο της αυτοδυναμίας χαμηλώνει. Αν στις εθνικές εκλογές είχαμε τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, η Νέα Δημοκρατία με το 33% θα είχε άνετη αυτοδυναμία γιατί τα κόμματα που δεν πέρασαν το κατώφλι στις ευρωεκλογές ήταν 21%, πρωτοφανές ποσοστό. Κατέβηκαν στις εκλογές 40 κόμματα και από αυτά 34 δεν πέρασαν το όριο.

 

Δεν θα συμβεί το ίδιο στις βουλευτικές εκλογές, αλλά οπωσδήποτε ένα ποσοστό της τάξης του 10% κάτω από το κατώφλι, θα σημαίνει ότι το όριο αυτοδυναμίας για το πρώτο κόμμα θα είναι γύρω στο 36,5% το οποίο είναι πολύ πιθανόν με βάση το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών να πετύχει η Νέα Δημοκρατία.

Πού θα κριθούν οι εκλογές; 
Κατά τη γνώμη μου οι εκλογές έχουν κριθεί εδώ και πολύ καιρό και έχουν κριθεί αμέσως μετά τη δεύτερη εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, τον Σεπτέμβριο του 2015. Κρίθηκαν αφενός λόγω του δημοψηφίσματος του 2015 όπου ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ, πάνω από 400 χιλιάδες, απομακρύνθηκαν και δεν ψήφισαν τον Σεπτέμβριο στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές. Αυτό δεν έγινε πολύ σαφές τότε διότι λόγω της μειωμένης συμμετοχής ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε με πολύ λιγότερες ψήφους να κρατήσει το ποσοστό του. Στην ουσία περάσαμε 4 χρόνια χωρίς περίοδο χάριτος όπου προστέθηκε φέτος και το θέμα της Συμφωνίας των Πρεσπών. Θυμίζω ότι το 75% της κοινής γνώμης στην Ελλάδα είναι κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών.

 

Ο ΣΥΡΙΖΑ με την πολιτική που εφάρμοσε, με την προσχώρησή του στο Μνημόνιο, μετά την ανατροπή του δημοψηφίσματος το ‘15 αποξενώθηκε από το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, που είχε εναποθέσει τις ελπίδες του σε αυτόν, αποξένωση που επιδεινώθηκε με τη Συμφωνία των Πρεσπών. Αυτό εκφράστηκε ήδη στις κάλπες των ευρωεκλογών, περιφερειακών και των τοπικών εκλογών και θα επαναληφθεί στην εθνική αναμέτρηση. Τώρα οι αποχρώσεις και οι λεπτομέρειες μπορεί να διαφοροποιούν λίγο πάνω, λίγο κάτω τα αποτελέσματα, αλλά κατά τη γνώμη μου οι τάσεις αυτές είναι παγιωμένες τα τελευταία τρία χρόνια.

 

Οι διακοπές μπορεί να διαφοροποιήσουν τα ποσοστά; 
Το καλοκαίρι υπάρχουν σοβαροί λόγοι που επηρεάζουν αρνητικά τη συμμετοχή στις εκλογές: Σταματά η εκπαιδευτική διαδικασία που αφορά εκατομμύρια γονείς, μαθητές, καθηγητές κ.λπ. γεγονός που συνιστά αυτονόητα μια σημαντική μεταβολή. Έχουμε ακόμη τις διακοπές των μισθωτών εργαζομένων στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και βεβαίως έχουμε εποχική απασχόληση στις τουριστικές περιοχές όπου κυρίως οι νέοι μετακινούνται για να δουλέψουν το καλοκαίρι. Είναι σοβαρά κοινωνικά ζητήματα, τα οποία φυσικά δεν φαίνεται να προβληματίζουν κανένα. Και όμως είναι η πρώτη φορά μετά από 144 χρόνια που έχουμε θερινές εκλογές.