Φοβάται ότι η Τουρκία από τότε που αποτύχαμε να λύσουμε το Κυπριακό, τα πρώτα χρόνια, μετά την εισβολή, που ήταν πολύ πιο εφικτή η λύση, βλέπει με μάτι άρπαγα την Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο. Κι αυτό γιατί ξέρει ότι είναι πολύ δύσκολο να πληρώσει τίμημα. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκος Ρολάνδης μάς θυμίζει αυτά που λέει εδώ και 15 χρόνια, πως η Τουρκία είτε θα τρυπήσει είτε θα κτυπήσει στην Κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Τονίζει πως οι συνεργασίες που κάνουμε ως Κυπριακή Δημοκρατία έχουν τη σημασία τους, αλλά σε περίπτωση πολέμου, να μην περιμένουμε ότι θα έρθει άλλη χώρα να θυσιάσει τα παιδιά της για εμάς. 

-«Ματιές στην ιστορία και στη ζωή» το τελευταίο σας βιβλίο που μόλις παρουσιάσατε. 

-Το βιβλίο αυτό κατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή μου, γι’ αυτό και ο τίτλος. Είμαι 84 χρονών και ένιωσα την ανάγκη να καταγράψω κάποια πράγματα για σκοπούς ιστορικούς, διότι πολλά είναι άγνωστα και αφορούν ηγέτες παγκόσμιας εμβέλειας. Όταν μιλάς για Φιντέλ Κάστρο, Καντάφι, Γιασέρ Αραφάτ, Ιντίρα Γκάντι, Μάργκαρετ Θάτσερ, αυτοί οι άνθρωποι έχουν μια μοναδικότητα. Ειδικά η Ιντίρα Γκάντι άφησε ανεξίτηλα σημάδια στη μνήμη μου. 

-Γιατί; 

-Διότι ήταν ένας άνθρωπος πολύ ξεχωριστός. Ο κόσμος στο BBC την είχε ψηφίσει ηγέτιδα της χιλιετίας. Όταν έγινα υπουργός Εξωτερικών, ίδρυσα την πρεσβεία μας στις Ινδίες και είχα μια μοναδική ευκαιρία να κουβεντιάσω μαζί της πάνω από μια ώρα. Ήταν πολύ φιλοσοφημένος άνθρωπος. Μιλούσαμε για τη μεταφυσική και τον πνευματισμό.

-Ποιες άλλες προσωπικότητες ξεχωρίσατε; 

-Δύο πολύ φιλοσοφημένοι άνθρωποι ήταν ο Εμίρης των Εμιράτων Σέικ Ζάχετ, είχαμε ραντεβού για μισή ώρα και μείναμε μιάμιση, μου είχε μιλήσει για τη ζωή και τα οράματά του. Οπως και ο Πρόεδρος του Ιράν Μοχάμετ Χαταμί, ο οποίος είχε δουλέψει πάνω στους μεγάλους πολιτισμούς της αρχαιότητας και με παρακάλεσε να του μιλήσω για την Κύπρο και τον αρχαίο πολιτισμό της. Τα Ηνωμένα Έθνη ακολουθώντας τις σκέψεις του είχαν καθορίσει την επόμενη χρονιά ως έτος των μεγάλων πολιτισμών της γης. Αυτοί οι τρεις άνθρωποι μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση από τις 160 προσωπικότητες που είχα την ευκαιρία να συναντήσω. 

-Πολλά παράξενα και ασυνήθιστα περιλαμβάνονται στο βιβλίο; 

-Ναι, όπως και η συνάντησή μας με τον Πρόεδρο Ρέιγκαν. Δεν είναι εύκολο να συναντιέσαι με Αμερικανούς Προέδρους, κατάφερα τα 5 χρόνια της παρουσίας μου στο υπουργείο Εξωτερικών να συναντήσουμε δυο Αμερικανούς Προέδρους, τους Κάρτερ και Ρέιγκαν στον Λευκό Οίκο. Επίσης αναφέρομαι στη συνάντησή μου στη Ρουμανία με το ζεύγος Τσαουσέσκου που φοβόντουσαν ότι θα τους δολοφονήσουν. Αλλά και στη διανυκτέρευσή μου στη Βιέννη στο ξενοδοχείο Imperial στη σουίτα που είχε μείνει ο Χίτλερ το 1938 και στη Βαγδάτη στο διαμέρισμα που σφαγιάστηκε το 1956 ο τελευταίος βασιλιάς του Ιράκ. 

-Κάνατε αναφορά και στην επιδίωξή σας να γίνετε Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών. 

-Ο Ελληνισμός επιδίωξε δυο φορές αυτό το εγχείρημα, την πρώτη φορά με τον Αβέρωφ Τοσίτσα και το 1996 με εμένα. Όταν το είπα στον Πρόεδρο Κληρίδη, νόμιζε ότι τρελάθηκα, όπως και όταν του πρωτομίλησα για τα πετρέλαια. Τελικά μου είπε ότι θα με στήριζε αν δεν ήταν ξανά υποψήφιος ο Μπούτρος Γκάλι. Με στήριξε και ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδας Κ. Μητσοτάκης. Στην ασιατική ομάδα από όπου και θα εκλεγόταν μάλλον ο Γενικός Γραμματέας, είχαμε μείνει δυο υποψήφιοι, εγώ που είχα κινηθεί με τις αραβικές χώρες και το Ισραήλ, μέχρι Ιντίρα Γκάντι και Μενασίρ Μπούτο του Πακιστάν κι ο άλλος υποψήφιος ήταν ο υπουργός Εξωτερικών της Ινδονησίας Άλι Αλάτας. Όταν έφτασε το θέμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας, αποφάσισαν ότι επειδή ο Μπούτρος Γκάλι, που ήταν από την Αφρική, είχε κάνει μόνο μια θητεία, να δώσουν μια δεύτερη θητεία στην Αφρική και έτσι εξελέγη ο Κόφι Ανάν από την Γκάνα. 

-Όταν μιλήσατε για την πρόθεσή σας να δημιουργηθεί μια Αφροδίτη, η οποία να αναδύεται από την περιοχή της Πέτρας του Ρωμιού, ο κόσμος μειδιούσε. 

-Ναι, όπως και για τα καλλιστεία Miss Universe, τα οποία ήταν το μεγαλύτερο γεγονός στον τομέα της ψυχαγωγίας που έγινε ποτέ στην Κύπρο. Τα χρόνια εκείνα η αύξηση στα τουριστικά εισοδήματα της Κύπρου ήταν 50% και οι αυξήσεις τουριστών 29%. Τα θέματα που επιδίωκα, όσο κι αν παραξένευαν πολλούς, ήξερα ότι ήταν εφικτά, όπως και το ζήτημα του φυσικού αερίου.

-Πώς γεννήθηκε αυτή η ιδέα; 

-Όταν ήμουν υπουργός, είχα έντονες αναμνήσεις από τα παιδικά μου χρόνια στο τέλος της δεκαετίας του 1940 όταν οι εκ Λεμεσού φίλοι του πατέρα μου οινοβιομήχανοι Δημήτρης Χατζηπαύλου και Κλεάνθης Χριστοφόρου και ο επιχειρηματίας-ραβδοσκόπος Πολύβιος Κυριακίδης επένδυσαν μεγάλα ποσά σε γεώτρηση κοντά στη Μονή για πετρέλαιο. Επισκεπτόμουν με τον πατέρα μου τις εγκαταστάσεις και τους άκουγα να συζητούν. Τελικά παρά τις προσδοκίες και ελπίδες τους το όλο εγχείρημα απέτυχε, προκαλώντας οικονομικό όλεθρο στους επιχειρηματίες.

-Πότε μιλήσατε ως υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας με τον Πρόεδρο Γλαύκο Κληρίδη; 

-Η πρώτη συνάντηση μαζί του για το θέμα αυτό ήταν στις 31 Μαρτίου 1998 και όταν του μίλησα, με έβλεπε καλά – καλά. Στο τέλος μου είπε ότι θα με στήριζε. Ήμουν πολύ προσεκτικός διότι φοβόμουν την αντίδραση της Τουρκίας, η οποία είναι επικίνδυνη και απρόβλεπτη χώρα. Είχαμε εμπειρίες το 1964 που βομβάρδισαν την Κύπρο, το 1974 που κατέλαβαν το ένα τρίτο της Κύπρου, όπως και με τους πυραύλους S-300 που μόνο εγώ έλεγα ότι δεν θα μας άφηναν να τους φέρουμε και στο τέλος στοίχισαν 270 εκατομμύρια δολάρια χωρίς καν να έρθουν. 

-Όταν πρωτομιλήσατε για το φυσικό αέριο, δεν ξέρατε ότι θα καταλήγαμε εδώ; 

-Όχι, διότι ήλπιζα ότι θα κάναμε μια διευθέτηση με τους Τουρκοκυπρίους, όπως είχε συμφωνήσει μαζί μου και ο Γλαύκος Κληρίδης. Είχα κάνει πρόταση το 2005 να ανοίξουμε ένα λογαριασμό εις όφελος των Τουρκοκυπρίων και το 20%-25% από τα καθαρά έσοδα από το φυσικό αέριο να κατατίθεται σε αυτό. Οι Τουρκοκύπριοι θα μπορούσαν να πάρουν τα χρήματα είτε όταν θα λυθεί το Κυπριακό είτε αν δεν λυθεί, σε δέκα χρόνια. Έτσι, θα εξασφαλίζαμε το δικό μας μερίδιο, όχι το δικό τους, διότι εκείνοι έχουν τη δύναμη για να αποκτήσουν το δικό τους. 

-Γιατί δεν έγινε; 

-Ήταν τότε Πρόεδρος ο Τάσσος Παπαδόπουλος και ηγέτης των Τουρκοκυπρίων ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, ο οποίος με κάλεσε δυο φορές και μου είπε ξεκάθαρα ότι αν αυτό που πρότεινα το έβλεπε θετικά η δική μας ηγεσία, ήταν έτοιμος να το συζητήσει με την Άγκυρα. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος το απέρριψε και οι Κυβερνήσεις που επακολούθησαν, επειδή δαιμονοποιήσαμε την οποιανδήποτε συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων, συνέχισαν με τον ίδιο τρόπο που μας έφερε στο σήμερα.

-Μα θα δημιουργήσουμε ταμείο για τους υδρογονάνθρακες για τους Τουρκοκύπριους. 

-Ναι, αλλά για μετά τη λύση, αν υπάρξει λύση. Αυτά που γίνονται σήμερα τα πρόβλεψα από τότε. Ελεγα ότι είτε θα μας επιτεθεί η Τουρκία είτε θα κάνει γεωτρήσεις για να πάρει τα δικά μας κοιτάσματα. Είχα πει πριν 15 χρόνια πως η Τουρκία είτε θα τρυπήσει είτε θα κτυπήσει!

Είμαστε σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση

-Σήμερα η Κύπρος είναι κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

-Η Τουρκία χρησιμοποιεί δυο δεδομένα, το ένα για μένα είναι άκυρο. Λέει πως δεν υπέγραψε τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, έτσι δεν δεσμεύεται. Εγώ λέω ότι δεσμεύεται διότι αποδέχτηκαν τη Συνθήκη 160 χώρες και έτσι έγινε εθιμικό δίκαιο. Το δεύτερο όμως που είναι επικίνδυνο για μας είναι ότι υπάρχει η τουρκοκυπριακή κοινότητα, η οποία έχει δικαιώματα πάνω στον φυσικό πλούτο της Κύπρου και δεν αποδείξαμε μέχρι σήμερα απόλυτα και προς ικανοποίηση όλων ότι θα πάρουν το μερίδιό τους αν δεν λυθεί το Κυπριακό. Εμείς τους λέμε ότι θα το πάρουν μετά τη λύση. Αν δεν λυθεί, δεν λέμε τίποτα και είναι εδώ το πρόβλημα. 

-Τώρα τι θεωρείτε ότι μπορούμε να κάνουμε; 

-Τι να πω, είμαστε σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Ποιος ελέγχει την Τουρκία; Η Αμερική δεν αντέδρασε, όπως αναμενόταν, τα Ηνωμένα Έθνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση απλώς υποστήριξαν λεκτικά τη θέση μας. Αν η Τουρκία κάνει γεωτρήσεις ή μας κτυπήσει, ποιος θα έρθει δίπλα μας; 

-Ρίχνει άγκυρα εντός της ΑΟΖ η γαλλική Total, με παραχώρηση θαλασσοτεμαχίου και επέκταση της γαλλικής παρουσίας, απαντά η Λευκωσία στην Άγκυρα. 

-Αυτά έχουν τη σημασία τους αλλά σε περίπτωση πολέμου μην περιμένεις ότι θα έρθει άλλη χώρα να θυσιάσει τα παιδιά της για σένα. 

Τουρκοποιούνται οι υπό κατοχή περιοχές

-Με γεωτρήσεις στην ΑΟΖ, ισλαμοποίηση κατεχομένων, τετελεσμένα σε θάλασσα και έδαφος, κάποιος διερωτάται αν οδεύουμε προς διχοτόμηση ή τη ζούμε; 

-Επειδή επισκέπτομαι τα κατεχόμενα, δυστυχώς τουρκοποιείται σταδιακά το τμήμα της Κύπρου που είναι υπό κατοχή. Κτίζουν τζαμιά, υπάρχουν πολλοί έποικοι, είναι 200 ή 500 χιλιάδες, κανείς δεν ξέρει. Στο έδαφος η Κύπρος έχει διχοτομηθεί, η προσπάθεια να άρουμε την διχοτόμηση γίνεται με καθυστέρηση μισού αιώνα. Πώς θα λυθούν τα καίρια σημεία, με τους εποίκους, τις περιουσίες, το ότι οι Τουρκοκύπριοι θέλουν να έχουν λόγο και βέτο πάνω σε όλα τα θέματα; Τώρα τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα λόγω φυσικού αερίου. 

-Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης μίλησε για δεύτερη εισβολή. 

-Έχεις καμιά αμφιβολία ότι αυτό που γίνεται είναι δεύτερη εισβολή; Και κανείς δυστυχώς δεν αντιδρά. Η Αμερική είπε να μην κάνει κανείς κάτι που θα αυξάνει την ένταση. Η Τουρκία ερμηνεύει πως αυτά που κάνουμε εμείς είναι που δημιουργούν την ένταση.

-Κάποιοι θεωρούν ότι στοχεύουν σε διαπραγμάτευση για το φυσικό αέριο οι προκλήσεις στην ΑΟΖ και στόχος της Άγκυρας είναι οι συνομιλίες για τους υδρογονάνθρακες. 

-Δεν ξέρει κανείς πώς θα αντιδράσει ο απρόβλεπτος Ερντογάν, θα προχωρήσει σε γεωτρήσεις; Θα σταματήσει, θα κάνει κάτι άλλο, θα γυρίσει τα τανκς και θα μας πει είτε σταματάτε τις γεωτρήσεις είτε προχωρώ στη νεκρή ζώνη; Πρέπει να είμαστε έτοιμοι για όλα αυτά τα ενδεχόμενα διότι ποιος θα έρθει να μας βοηθήσει; 

-Οι εταίροι μας, η Ευρωπαϊκή Ένωση. 

-Είμαι ρεαλιστής και έχω τεράστια πείρα. Όλοι λένε πολλά, όταν φτάσει όμως η κρίσιμη στιγμή, είσαι μόνος. Δυστυχώς αυτή είναι η ζωή.

-Τι θεωρείτε ότι πρέπει να κάνουμε τώρα; 

-Το μόνο που θα μπορούσε να γίνει αυτή τη στιγμή για να μην οδηγηθούμε σε περιπέτειες στο Κυπριακό και στο θέμα του φυσικού αερίου και με παρέμβαση του ΓΓ Γκουτέρες να υπάρξει ένα μορατόριουμ, δηλαδή να σταματήσουμε τα πάντα και Ελλάδα και Κύπρος και Τουρκία. Για μια περίοδο κάποιων εβδομάδων να σταματήσουν τα θέματα του φυσικού αερίου και το Κυπριακό, για να μπορέσουμε με τη βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών να δούμε πώς θα ξεκινήσουμε ξανά. Με ρωτάτε μετά που έγιναν τα επαναλαμβανόμενα λάθη τι να κάνουμε; Υπάρχει το ρητό που λέει όποιος δεν μαθαίνει από τα λάθη του είναι καταδικασμένος να πληρώσει ξανά το τίμημα. 

-Σε τι μπορεί να ελπίζουμε; 

-Σε ένα διάλογο νοουμένου ότι και η Τουρκία ανακόψει αυτό που πάει να κάνει με τις γεωτρήσεις.

-Μήπως είναι μοχλός πίεσης της Τουρκίας για να λύσει το Κυπριακό όπως η ίδια θέλει; 

-Το ερώτημα είναι πώς θα το λύσει διότι ξέρουμε τις θέσεις της. Εδώ που φτάσαμε, υπάρχουν πολλά απαράδεκτα που ζητά που δεν υπήρχαν πριν λίγα χρόνια. Η Τουρκία ενεργεί με τον πιο απρόβλεπτο και επικίνδυνο για τους γείτονές της τρόπο αυτή την περίοδο. Ακόμα και τους Αμερικανούς δεν τους λαμβάνει υπόψη, αγοράζει αμυντικά συστήματα από τη Ρωσία.

-Η Ρωσία δεν θα μπορούσε να πιέσει την Τουρκία να μην προχωρήσει σε γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ; 

-Όπως είδες, η Ρωσία δεν αναμίχθηκε στα της κυπριακής ΑΟΖ, διότι δεν ήθελε προφανώς να τα βάλει με την Τουρκία. 

Η Τουρκία μπορεί να κάνει οτιδήποτε… είναι απρόβλεπτη

-Είμαστε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης… γιατί να μη μας βοηθήσουν;

-Και το 1974 ήμαστε κράτος-μέλος των Ηνωμένων Εθνών, του Συμβουλίου της Ευρώπης, των Αδεσμεύτων, της Κοινοπολιτείας, είχαν πει ότι θα ερχόντουσαν Σοβιετικοί να μας βοηθήσουν και πολλά άλλα. Όχι μόνο δεν ήρθε κανείς να μας βοηθήσει, αλλά ούτε πέρασαν καν ψήφισμα στα Ηνωμένα Έθνη που να καταδικάζουν την Τουρκία. Αυτός ο κόσμος είναι περίεργος. Όσο τα πράγματα δεν φτάνουν σε πολεμική κρίση είναι καλά, αλλά όταν μπουν σε βαθιά κρίση λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα. 

-Φαίνεται ακραίο, παρακινδυνευμένο και εξωπραγματικό να μιλούμε για πολεμική σύρραξη την σήμερον ημέρα. 

-Μακάρι να είναι ακραίο και να μη συμβεί. Συμβαίνει όμως δυστυχώς σε πολλές χώρες.

-Η Τουρκία δεν θα κλείσει τα μάτια σε μονομερή βήματα στη Μεσόγειο, δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Τσαβούσογλου, και πολλοί θεωρούν ότι την ενδιαφέρει η μεγάλη εικόνα της Μεσογείου, όχι ένα κομμάτι της Κύπρου… 

-Φοβούμαι ότι η Τουρκία, από τότε που αποτύχαμε να λύσουμε το Κυπριακό τα πρώτα χρόνια που ήταν πολύ πιο εφικτή η λύση και φτάσαμε στο σήμερα, βλέπει με μάτι άρπαγα την Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο. Ξέρει ότι υπάρχει ατιμωρησία σε μεγάλο βαθμό. Πέραν τούτου έχει κτίσει σημαντικές συμμαχίες με τη Ρωσία και το Ιράν, απομακρύνθηκε από τη Δύση και ξέρει ότι είναι πολύ δύσκολο να πληρώσει τίμημα σε αυτόν τον κόσμο. Μπήκε στην επαρχία Αφρίν της Συρίας την οποία κατέχει σήμερα και προχωρεί με τα στρατεύματά της σε άλλα κομμάτια της Συρίας. Δυστυχώς η Τουρκία μπορεί να κάνει οτιδήποτε και είναι απρόβλεπτη, κυρίως ο Ερντογάν. Αυτά φοβούμαι. Επαναλαμβάνω, οι προβλέψεις που έκανα το 2005 εύχομαι να μην επαληθευτούν. Παρόλο που η μια ήδη υλοποιείται. 

-Η στάση αυτή της Τουρκίας επηρεάζει τη λύση του Κυπριακού; 

-Χωρίς αμφιβολία επηρεάζει πολύ αρνητικά τις οποιεσδήποτε πιθανότητες διότι αν η Τουρκία κατεβάσει τρυπάνια στη δική μας θάλασσα, ποια θα είναι η θέση μας; Από τη μια να αντλεί τα κοιτάσματά μας και εμείς να συνομιλούμε για λύση; Δεν μπορεί. Τώρα φοβούμαι ότι είναι δύσκολο να γίνει οτιδήποτε. Είμαστε μια μικρή χώρα, κάναμε τεράστια λάθη στην ιστορία μας, απορρίψαμε πρωτοβουλίες που ήταν καλές πριν και μετά την εισβολή, για να βρεθούμε σήμερα σε μια δεινή θέση. Να μη νομίζουμε ότι επειδή υπάρχουν μεγάλες εταιρείες, πετρελαϊκές και άλλες, θα σταματήσει η Τουρκία. Οι μεγάλες εταιρείες γνωρίζουν πολύ καλά ότι οποιοσδήποτε κι αν είναι αφέντης της Κύπρου, τα πετρέλαια θα τα έχουν στο χέρι τους. Δεν θα αλλάξει τίποτα. Δέστε τι γίνεται στα κατεχόμενα, όλες οι μεγάλες διεθνείς εταιρείες είναι εκεί.